Dziennik Zachodni

Autor: Antoni Grzegorz Sztoler

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

TOM: 2 (2015)

Strona tytułowa przykładowego numeru gazety.

„Dziennik Zachodni” – dziennik regionalny w języku polskim wychodzący na terenie obecnego województwa śląskiego. Pierwszy numer dziennika ukazał się 6 lutego 1945 roku. Przez cały okres Polski Ludowej należał do Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch” (w latach 40. przejściowo wchodził w skład Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik), w wyniku przekształceń ustrojowych i własnościowych w 1992 roku „został przejęty przez Polskapresse Oddział Prasa Śląska Sp. z o.o., spółkę-córkę bawarskiej grupy wydawniczej PassauerNeuePresse. Od 2007 do 2015 roku, dziennik ukazywał się jako „Polska Dziennik Zachodni”, co związane było z projektem stworzenia ogólnopolskiego dziennika „Polska” przy współpracy z angielskim wydawcą dziennika „The Times”. 27 lutego 2015 roku po wykupieniu przez Grupę Wydawniczą Polskapresse spółki Media Regionalne, zmieniono nazwę firmy z Polskapresse Sp. z o.o. na Polska Press Sp. z o.o. Spółka ta jest wydawcą kilkunastu polskich dzienników regionalnych.

Zasięg

Przymiotnik „zachodni” w nazwie gazety wziął się stąd, iż "Dziennik Zachodni" ukazywał się na terenach ziem odzyskanych, na zachodzie Polski. Dlatego w ostatnich miesiącach wojny, w 1945 roku, „Dziennik” „podążał” [zaraz za frontem] na zachód Polski, obejmując zasięgiem − jako jeden z pierwszych tytułów − wyzwalane spod okupacji hitlerowskiej ziemie. Właśnie w Opolu, we Wrocławiu, Legnicy czy Jeleniej Górze zaczęły powstawać lokalne oddziały „Dziennika Zachodniego”. Pod koniec lat 40. ubiegłego wieku dziennik wrócił na Górny Śląsk, do kolebki, a utrwalonej już w powszechnym odbiorze nazwy nie zmieniono.

Od chwili powstania "Dziennik Zachodni" docierał do czytelników w najdalszych zakątkach Górnego Śląska i Zagłębia, stąd jego liczne mutacje, czyli wydania lokalne. Były to najczęściej pojedyncze strony, zapełniane wiadomościami przez dziennikarzy „Dziennika Zachodniego” pracujących w terenie. Nazywano je „kronikami”. Były „kroniki” dla Śląska i Zagłębia, a nawet poszczególnych miast aglomeracji, dla Częstochowy, Opola i ROW-u, czyli Rybnika i okolic, dla Bielska, Żywca i Cieszyna (z Zaolziem), a także dla Opola, a nawet Wrocławia i Legnicy. Z biegiem czasu mutacje lokalne zmieniały swą formułę, nazwę i objętość − od 1997 roku funkcjonują jako osobne dodatki terenowe.

W latach 50., 60., 70, 80, i 90. zasięg gazety obejmował województwa (według podziału administracyjnego z lat 70.) katowickie, bielskie, częstochowskie i opolskie, z którego jednak stopniowo się wycofano, podobnie zresztą jak z terenu zachodniej Małopolski (rejon Brzeszcz i Oświęcimia), który to teren przejęła „Gazeta Krakowska”. Obecnie "Dziennik Zachodni" obejmuje swym zasięgiem wyłącznie teren woj. śląskiego. Gazeta ukazuje się przez sześć dni w tygodniu, od poniedziałku do soboty. W piątki do wydania magazynowego dodawane są cotygodniowe, lokalne mutacje obejmujące swym zasięgiem poszczególne miasta i powiaty. Jest ich w tej chwili 30: Będzin, Bielsko-Biała, Bytom, Chorzów, Cieszyn, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Katowice, Kłobuck, Lubliniec, Mikołów, Mysłowice, [[Myszków], Piekary Śląskie, Pszczyna, Racibórz, Ruda Śląska, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Tarnowskie Góry, Tychy, Wodzisław Śląski, Zabrze, Zawiercie, Żory, Żywiec.

Siedziba

Pierwotnie siedziba redakcji gazety mieściła się przy ul. Sobieskiego 11, tam gdzie przed drugą wojną światową rezydowała „Polonia” wydawana przez koncern wydawniczy Wojciecha Korfantego. W 1946 roku redakcja przeniosła się do lokalu przy ul. 3 Maja 12, zajmowanego wcześniej przez „Kattowitzer Zeitung”, do siedziby delegatury katowickiej „Czytelnika”. Natomiast od 11 listopada 1947 roku siedziba redakcji znajdowała się przy ul. Młyńskiej 9. W 1967 redakcja przeniosła się do wzniesionego u zbiegu Młyńskiej i Rynku Domu Prasy(dawniej Domu Sportu, o jego budowie zadecydował m. in. działacz sportowy i partyjny Roman Stachoń). Od 2009 roku „Dziennik Zachodni” przeniósł się do dzielnicy Sosnowca – Milowic do nowoczesnego biurowca Media Centrum.

Winieta

Od momentu powstania 6 lutego 1945 roku, winieta tytułowa „Dziennik Zachodni” rozmieszczona była w jednej linii, zawsze u samej góry „jedynki” - czyli pierwszej kolumny gazety. Początkowo towarzyszył jej dopisek „Pismo dla wszystkich”. Drukowana była w jednolitym czarnym kolorze, raz w mniejszym, a raz w większym rozmiarze. 5 marca 1957 roku pojawiła się po raz pierwszy winieta z charakterystycznym „D” wciętym w „Z” w kolorze czerwonym, ułożona w dwie linie („Dziennik/Zachodni”). W latach 80. winiecie towarzyszyła charakterystyczna postać robotnika ze sztandarem mas pracujących. Winieta uformowana w 1957 roku przetrwała niemal pół wieku, aż do 2003 roku, kiedy uzyskała ona obecny wygląd – stało się to dokładnie 15 września 2003 roku.

Rewolucje technologiczne

Pierwsza rewolucja techniczna nadeszła w połowie 1995 roku, gdy ukazał się pierwszy numer gazety w kolorze, wydany w technice offsetowej, bez użycia ołowiu i linotypów, czyli starej techniki drukarskiej. A na biurkach dziennikarzy zagościły pierwsze komputery Macintosh Classic. Kolejna rewolucyjna zmiana miała miejsce w połowie 1996 roku, gdy zrodził się pomysł utworzenia samodzielnych oddziałów terenowym i redagowania odrębnych, kolorowych dodatków lokalnych „Dziennika Zachodniego” właśnie w terenie. Decyzja ta stała się spełnieniem marzeń pokoleń dziennikarzy terenowych. Wydania lokalne wystartowały oficjalnie 2 grudnia 1996 roku. Kolejną rewolucją, tym razem technologiczną okazał się internet. "Dziennik Zachodni" obecny jest nie tylko na własnej stronie internetowej dziennikzachodni.pl, stronie slaskie.naszemiasto.pl, czy slaskplus.pl, ale tworzy także bogaty serwis społecznościowy. Jest mobilny i nowoczesny, bo taki jest wymóg czasów.

Drukarnia w Sosnowcu Milowicach

"Dziennik Zachodni" drukowany jest od 6 marca 2007 roku na najnowocześniejszej na świecie maszynie offsetowej niemieckiej firmy MAN z Augsburga. Na wyprodukowanie piątkowego wydania DZ (nie licząc 30 tygodników powiatowych i Telemagazynu, które są dodatkami do piątkowej gazety) drukarnia zużywa ponad 50 ton papieru gazetowego, czyli taśmę długości przeszło 750 km. Maszyna postawiona została na tzw. stole w eleganckim, lekkim budynku, który błyskawicznie wyrósł w miejscu, gdzie jeszcze niedawno znajdowała się hałda kopalni Saturn. Trzeba było tylko wywieźć około 90 tys. metrów sześciennych kamieni i gruzu, żeby zacząć budowę. Inwestycja ruszyła na przełomie kwietnia i maja 2006 roku. 4 września przyjechały z Niemiec pierwsze elementy konstrukcyjne maszyny i rozpoczął się jej montaż. Trwał do końca 2006 roku. Maszyna drukarska ma 9,5 m wysokości, 41 m długości i ponad 7 m szerokości. Składa się z 5 wież, a każda z dwóch agregatów drukarskich. Jeden taki agregat waży około 40 ton. Konstrukcja jest cicha i przyjazna dla środowiska. Koncepcję funkcjonalno-przestrzenną zaprojektowała niemiecka firma IE Graphic, a generalnym realizatorem inwestycji była spółka AB Projekt z Tychów. Od chwili powstania w 1945 roku, drukowany był w katowickiej drukarni przy ul. Opolskiego. Od końca lat 80. dwudziestego wieku, gazeta drukowała się już w nie w Katowicach, lecz w drukarni w Krakowie (do 2007 roku).

Nakład

• W marcu 1945 roku nakład to 40 tys. egzemplarzy wydania codziennego i 50 tys. wydania niedzielnego.
• W lutym 1947 roku nakład sięga 105 tys. egzemplarzy dziennie.
• W latach 80. nakład dochodzi 240 tys. egzemplarzy dziennie.
• W marcu 2006 roku, "Dziennik Zachodni" jest najlepiej sprzedającą się gazetą regionalną w Polsce, ze średnią liczbą 104 840 sprzedanych egzemplarzy w marcu (7,4 proc. wzrost w stosunku do 2005 roku)
• 2016 średni nakład tygodniowy to 49 250 egzemplarzy, magazyn piątkowy 140 tys. egzemplarzy, w poniedziałki: 34 tys., we wtorki: 28 tys., w soboty: 34 tys. egzemplarzy.

Redaktorzy naczelni

1. Stanisław Ziemba (1945-1947)
2. Stanisław Mojkowski (1948-1952)
3. Bogusław Reichhart (1953-1955)
4. Romuald Gadomski (1955-1957)
5. Bronisław Schmidt-Kowalski (1957-1981)
6. Janusz Durmała (1981-1986)
7. Antoni Faron (1986-1990)
8. Włodzimierz Paźniewski (1990-1995)
9. Maciej Wojciechowski (1995-1997)
10. Marek Chyliński (1997-2004)
11. Romuald Orzeł (2004 – 2005)
12. Elżbieta Kazibut-Twórz (2005-2010)
13. Marek Twaróg (2010-nadal)

Postacie związane z „DZ”

Gwidon Miklaszewski (1912-1999), rysownik, humorysta, ilustrator. Urodził się 22 sierpnia 1912 roku w Berlinie, a zmarł 20 listopada 1999 roku w Warszawie. Współredagował „Przekrój” od momentu jego
 powstania w 1947 roku. Następnie został kierownikiem literackim i graficznym Wydawnictwa „AWiR” w Katowicach. Wtedy też nawiązał współpracę z redakcją ”Dziennikiem Zachodnim”. W 1950 roku przeniósł się na stałe do stolicy. Współpracował z wydawnictwami, prasą codzienną i tygodnikami. Od 1947 roku nieprzerwanie zamieszczał swe rysunki na łamach dziennika (w cotygodniowej rubryce pt. „Proszę…”). Ponadto rysował przez kilkadziesiąt lat dla „Expressu Wieczornego” cykl „Nasza Syrenka. Brał udział w wystawach rysunku satyrycznego za granicą. Laureat wielu odznaczeń i nagród m. in. najmilej wspominanej przez niego „Orderu Uśmiechu” (1985). Wspólnie z przyjacielem Erykiem Lipińskim był założycielem Stowarzyszenia Polskich Artystów Karykatury.

Bolesław Surówka (1905-1980), dziennikarz, felietonista, krytyk teatralny. Urodził się 21 stycznia 1905 roku w Rudkach koło Lwowa. Ukończył w Lille we Francji Wyższą Szkołę Dziennikarską i Wyższą Szkołę Nauk Społecznych i Politycznych. W latach dwudziestych rozpoczął karierę dziennikarską w dzienniku „Polonia” należącym do koncernu wydawniczego Wojciecha Korfantego. Redagowane przez niego felietony w stałym cyklu zatytułowanym: „Pod włos” stały się najchętniej czytaną i oczekiwaną rubryką tej gazety. Był także wybitnym reportażystą. W lutym 1945 roku rozpoczął pracę w „Dzienniku Zachodnim” wznawiając pamiętne felietony „Pod włos”. Był także wielkim miłośnikiem teatru. Miał wielkie poczucie humoru, czego dał dowód we wspomnieniach z lat międzywojennych zatytułowanych „Było minęło”, które zostały opublikowane tuż przed jego śmiercią w 1980 roku.

Stanisław Ziemba (1908-1972), założyciel „Dziennika Zachodniego” i jego pierwszy redaktor naczelny przepracował w dziennikarskim fachu niemal 40 lat. Karierę rozpoczął podobnie jak Bolesław Surówka jeszcze w dzienniku „Polonia”. W czasie wojny działał w konspiracyjnym Zrzeszeniu Dziennikarzy Ziem Zachodnich, a w powstaniu warszawskim uczestniczył jako kierownik zespołu Polskiej Agencji Telegraficznej. Końcem stycznia 1945 roku przyjeżdża na Górny Śląsk i − przy poparciu władz (m.in. gen. Aleksandra Zawadzkiego) – organizuje redakcję „Dziennika Zachodniego”, któremu szefował do 1947 roku. Za jego czasów gazeta objeła zasięgiem Górny i Dolny Śląsk, a także tzw. ziemie odzyskane. Ziemba był także redaktorem naczelnym „Sportu i Wczasów”, „Panoramy Śląskiej”. W 1960 roku przeprowadził się do Warszawy, gdzie stanął na czele zespołu redakcyjnego „Dziennika Polskiego”. Swoje wspomnienia zamieścił w książce „Czasy przełomu”, która uznawana jest nieoficjalnie za katechizm „dziennikowej” historii.

Bronisław Schmidt-Kowalski (1926-2000), szefował „Dziennikowi” przez niemal ćwierć wieku (1957 – 1981) i był chyba najdłużej „panującym” redaktorem naczelnym w Polsce. Urodził się 8 lutego 1926 roku w Środzie Wielkopolskiej. Zamieszkał w Brynowie, dzielnicy Katowic. W czasie ostatniej wojny pracował w redakcji „Głosu Wielkopolskiego” jako aplikant, dziennikarz, a następnie kierownik działu. Od 1948 roku związany był z „Ekspresem Poznańskim”. Za jego kadencji „Dziennik Zachodni” potroił swój przeciętny nakład: z 52 tysięcy egzemplarzy do 240 tys. egzemplarzy. Uruchomiono osiem wydań lokalnych. Redakcja patronowała różnym ważnym przedsięwzięciom kulturalnym jak np. Tygodniowi Kultury Beskidzkiej. Naczelny gazety wspominany jest jako wychowawca kilku dziennikarskich pokoleń. Zmarł 3 czerwca 2000 roku.

Źródła on-line

Dziennik Zachodni