Klub Sportowy Raków Częstochowa

Z IBR wiki
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania

Autorzy: dr Daniel Bakota, dr Arkadiusz Płomiński

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
TOM: 12 (2025)

Geneza i rozwój

Klub Sportowo-Footbolowy Racovia został utworzony w marcu 1921 roku. Nazwa klubu pochodziła od osiedla robotniczego Raków, które w 1928 roku włączono w granice Częstochowy. Inicjatorami powstania klubu byli: dr Jan Baścik, Marian Federak, Jan Łoboda (pierwszy prezes), Józef Kaźmierczak, Antoni Kiełbasiński oraz Wacław Sobczyk. Na początku Racovia działała jako klub jednosekcyjny (piłka nożna)[1]. W kolejnych dekadach swojej działalności klub prowadził sekcje: bokserską, brydża sportowego, gimnastyki akrobatycznej, kolarską, koszykówki kobiet i mężczyzn, lekkoatletyczną, piłki ręcznej kobiet, piłki siatkowej kobiet i mężczyzn, szachów oraz tenisa stołowego[2]. W pierwszym okresie działalności piłkarze występowali w zielonych koszulkach i czarnych spodenkach, natomiast emblematem klubu była czarna tarcza z wpisaną literą „R” koloru zielonego. W latach 1921-1923 zawodnicy Racovi rozgrywali wyłącznie mecze towarzyskie. W celu rozpoczęcia oficjalnej rywalizacji Józef Kaźmierczak (prezes klubu) w 1924 roku wystąpił do Krakowskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej z wnioskiem o rejestrację umożliwiającą uczestnictwo w oficjalnych rozgrywkach. Warunkiem rejestracji klubu w okręgowym związku było zarejestrowanie go przez władze wojewódzkie w Kielcach. Po opracowaniu statutu przez władze klubu, w dniu 24 kwietnia 1924 r. prezes Józef Kaźmierczak wystąpił do Starostwa Powiatowego z prośbą o zarejestrowanie Stowarzyszenia pod nazwą Klub Sportowy „Racovia”. Pomimo przychylnej opinii Starostwa Powiatowego i Agentury Informacyjnej Policji Państwowej, wojewoda kielecki odmówił rejestracji, odsyłając statut klubu do uzupełnienia. Bezowocna korespondencja pomiędzy klubem a władzami wojewódzkimi trwała ponad rok, co ostatecznie doprowadziło do decyzji władz klubu o samorozwiązaniu Racovi. Klub reaktywowano w 1927 roku z inicjatywy Mariana Federaka. Odnowione stowarzyszenie otrzymało nazwę: Robotniczy Klub Sportowy Raków – Sekcja Sportowa Organizacji Młodzieżowej Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (OM TUR) w Częstochowie. Piłkarze występowali w czerwonych spodenkach oraz w niebieskich koszulkach z wyhaftowanymi literami RKS Raków[3]. Od początku swojego istnienia klub był silnie związany ze środowiskiem robotniczym skupionym wokół częstochowskiej huty. Zakład ten szczególnie w okresie „polski ludowej”, jak również w latach 90. XX wieku w dużym stopniu wspierał rozwój klubu, będąc jego donatorem. Ponadto Raków na działalność statutową pozyskiwał środki z zakładu remontowo-budowlanego, który powstał przy klubie w 1985 roku[4].

Historyczne nazwy klubu

W marcu 1921 roku powstał Klub Sportowo-Footbolowy Racovia[5]. Patronat nad nim objął Komitet Dzielnicowy Polskiej Partii Socjalistycznej oraz lokalny oddział Związku Zawodowego Metalowców. 20 lipca 1925 roku klub, wobec braku rejestracji, został samorozwiązany[6]. Dopiero w roku 1927, z inicjatywy hutników i działaczy lewicowych, klub został reaktywowany jako Robotniczy Klub Sportowy Raków - Sekcja Sportowa OM TUR w Częstochowie. Po 1945 roku nastąpiła sowietyzacja życia sportowego w Polsce. Kluby sportowe zostały włączone do systemu ogólnopolskich związków sportowych. Zmiany te nie ominęły RKS, nad którym w 1948 roku patronat przejął Związek Młodzieży Polskiej (ZMP), nadając mu nazwę Koło Sportowe ZMP Raków, które w wyniku dalszych zmian organizacyjnych w roku 1951 stało się Kołem Zrzeszenia Sportowego Stal przy Hucie Częstochowa[7]. Kolejna zmiana nastąpiła w 1957 roku. Wrócono wówczas do nazwy RKS Raków, z kolei 11 lipca 2002 roku powołano do życia Klub Sportowy Raków, a 1 lipca 2011 roku utworzona została spółka akcyjna RKS Raków Częstochowa (przejęła ona sekcję piłki nożnej KS Raków Częstochowa)[8].

Sekcje sportowe

Piłka nożna

Sekcja piłki nożnej od samego początku powstania klubu cieszy się największym zainteresowaniem wśród kibiców. W pierwszych latach działalności (1921-1923) rywalizowała w rozgrywkach amatorskich. W rozgrywkach ligowych zadebiutowała w 1924 roku, rozpoczynając rywalizację w klasie C. W 1928 roku (rok po reaktywacji) wywalczyła awans do klasy B. Największy sukces w dwudziestoleciu międzywojennym piłkarze Rakowa odnieśli w 1938 roku, kiedy to awansowali do rozgrywek klasy A podokręgu częstochowskiego. W okresie tym najlepszymi zawodnikami Rakowa byli m.in.: Marian Adamowski, Jan Andre, Mieczysław Andre, Stanisław Aniołek, Bolesław Bojanek, Czesław Hozler, Tadeusz Wawszczak oraz Konstanty Zawadzki[9]. Dalszy rozwój sekcji przerwał wybuch II wojny światowej. Wbrew zakazom i restrykcjom stosowanym przez okupanta zawodnicy Rakowa uczestniczyli w tajnych rozgrywkach, jakie organizowano w Częstochowie pomiędzy poszczególnymi dzielnicami. W skład nielegalnej drużyny wchodzili: Kazimierz Antas, Witold Bonar, Witold Buczkowski, Stanisław Gęsiarz, Henryk Gomoluch, Florian Herbsztrajt (w jego piwnicy przechowywano bramki i piłki), Marian Kluska, Kazimierz Mendyk, Bronisław Michalczyk, Marian i Henryk Rogulscy oraz Józef Ścisłowski[10].

3 czerwca 1945 roku po sześcioletniej przerwie wznowiono rozgrywki o mistrzostwo okręgu częstochowskiego, będące zarazem eliminacjami o awans do A klasy. Do rozgrywek przystąpiło 12 klubów z Częstochowy oraz 6 klubów z sąsiednich miejscowości, które zostały podzielone na trzy grupy (dwie grupy częstochowskie i jedną tzw. radomszczańsko-wieluńską). Jednym z tych klubów był Raków, który rywalizował w pierwszej grupie[11]. Raków w 10 meczach zdobył 10 punktów i został sklasyfikowany na czwartym miejscu[12]. W kolejnych latach Raków uczestniczył w rozgrywkach niższego szczebla, przegrywając w lokalnej rywalizacji ze Skrą i Victorią. Dopiero w drugiej połowie lat 50. XX wieku, a w szczególności od początku lat 60., Raków stał się wiodącym (odnoszącym największe sukcesy) klubem piłkarskim w Częstochowie, którego drużyna występowała w rozgrywkach II- ligowych (sezony: 1962/1963-1965/1966, 1978/1979-1979/1980, 1981/1982-1983/1984, 1990/1991-1993/1994) i III- ligowych (sezony: 1966/1967-1977/1978,1980/1981,1984/1985-1989/1990). W okresie tym piłkarze Rakowa duży sukces odnieśli w rozgrywkach Pucharu Polski. W 1967 roku dotarli do finału tych rozgrywek, pokonując po drodze: Hutnik Nowa Huta, Górnik Wesoła, Garbarnię Kraków i w półfinale Odrę Opole. W finale rozgrywanym w Kielcach zmierzyli się z krakowską Wisłą. W podstawowym czasie gry był remis 0:0. Dopiero dwa gole zdobyte w dogrywce przez zawodników Wisły zdecydowały o porażce Rakowa. Najlepszym piłkarzem meczu był bramkarz częstochowskiej drużyny Andrzej Czechowski, który w pierwszej połowie obronił strzał z rzutu karnego[13]. Również juniorzy Rakowa z sukcesami rywalizowali na arenie ogólnopolskiej. W 1985 roku podczas XII Ogólnopolskiej Spartakiady Młodzieży wywalczyli złoty medal. W drużynie prowadzonej przez Zbigniewa Dobosza występowali: Jarosław Betnarski, Jerzy Brzęczek, Maciej Cieśla, Witold Dudka, Krzysztof Kołaczyk (król strzelców spartakiady), Jacek Kopij, Karol Kula, Artur Lampa, Grzegorz Lelonek, Grzegorz Masłoń, Piotr Nowakowski, Cezary Suchan, Sebastian Synoradzki, Jarosław Szuster, Zbigniew Wrotniak i Marek  Zakas[14].

Awans Rakowa do I ligi w 1994 roku był największym sukcesem częstochowskiego piłkarstwa w XX wieku. Twórcą tego sukcesu był trener Zbigniew Dobosz. Rundę jesienną debiutanckiego sezonu (1994/1995) w najwyższej klasie rozrywkowej klub zakończył w strefie spadkowej. Konsekwencją tego wyniku była zmiana trenera Zbigniewa Dobosza na Gotharda Kokotta. Pod wodzą nowego szkoleniowca Raków uplasował się na 13. miejscu, gwarantującym utrzymanie w lidze. W kolejnych dwóch sezonach klub kończył rozgrywki w środku tabeli, zajmując kolejno ósme i dziewiąte miejsce. Sezon 1997/1998 Raków rozpoczął od kilku porażek i po siedmiu kolejkach zajmował ostatnie miejsce w tabeli. Sytuacja ta wpłynęła na zmianę trenera. Huberta Kostkę zastąpił Jan Basiński. Po dwóch kolejkach nastąpiła kolejna zmiana. Szkoleniowcem został Bogdan Hajdas, którego następnie zastąpił Adam Zalewski (asystent). W rundzie rewanżowej do klubu powrócił Gothard Kokott. Pomimo tego na zakończenie sezonu klub zajął ostatnie miejsce i został zdegradowany do II ligi[15]. Spadek w 1998 roku był początkiem zapaści Rakowa. Kolejne lata przyniosły następne spadki i długie lata rywalizacji na poziomie III- ligowym bądź IV- ligowym. Odbudowa Rakowa rozpoczęła się w drugiej dekadzie XXI wieku i była związana z osobą Michała Świerczewskiego (właściciela firmy X-com, sponsora klubu), przekształcaniem klubu w spółkę akcyjną oraz powierzeniem drużyny trenerowi Markowi Papszunowi. Raków do I ligi (będącej drugim poziomem rozgrywkowym) awansował w sezonie 2016/2017. W pierwszym roku rywalizacji na boiskach I- ligowych zajął siódme miejsce. Następnie w sezonie 2018/2019 zwyciężył w rozgrywkach, uzyskując awans do ekstraklasy[16]. Pierwszy sezon Rakowa na boiskach najwyższej klasy rozgrywkowej po ponad 20 latach przerwy miał nietypowy przebieg. Pandemia wywołana wirusem SARS-CoV-2 spowodowała przerwę w rozgrywkach, a następnie dokończenie sezonu w reżimie sanitarnym. W tych warunkach klub zakończył rywalizację na 10. miejscu. Kolejny sezon (2020/2021) obfitował w liczne sukcesy. Raków pierwszy raz w swojej historii zdobył Puchar Polski. W meczu finałowym rozgrywanym w Lublinie pokonał Arkę Gdynia 2:1. Strzelcami zwycięskich bramek byli: Ivi López oraz David Tijanić[17]. W rywalizacji ligowej przez prawie cały sezon klub plasował się w pierwszej trójce. Ostatecznie rozgrywki zakończył na drugim miejscu ,zdobywając wicemistrzostwo Polski. Ponadto trener Rakowa, Marek Papszun, został wybrany Trenerem sezonu, a Kamil Piątkowski otrzymał tytuł Młodzieżowca sezonu PKO Banku Polskiego[18].

Jako zdobywca Pucharu Polski 17 lipca 2021 roku Raków zmierzył się z warszawską Legią (mistrz kraju) w meczu o Superpuchar. W rywalizacji rozegranej na stadionie Legii zwyciężył po serii rzutów karnych (w regulaminowym czasie remisował 1:1 po golu Frana Tudora). Sukcesy w sezonie były przepustką do gry w kwalifikacjach Ligi Konferencji Europy UEFA. Raków rozpoczął rywalizację w pucharach od drugiej rundy, a jego przeciwnikiem był litewski klub - Sūduva Mariampol. Zarówno dwa mecze, jak i dogrywka, zakończyły się wynikiem bezbramkowym. O awansie Rakowa zdecydowały rzuty karne, w których częstochowianie wygrali 4:3. Kolejnym przeciwnikiem był Rubin Kazań. Również w rywalizacji z rosyjskim klubem Raków dwukrotnie zremisował bezbramkowo w regulaminowym czasie. Awans uzyskał po bramce Vladislavsa Gutkovskisa, strzelonej w dogrywce. Ostatnim przeciwnikiem Rakowa na drodze do fazy grupowej był belgijski klub KAA Gent. W pierwszym meczu, rozgrywanym przez Raków w roli gospodarza, klub z Częstochowy zwyciężył 1:0 po golu Andrzeja Niewulisa. W rewanżu przegrał 0:3 i zakończył swoją przygodę z europejskimi pucharami[19]. W kolejnym sezonie (2021/2022) Raków powtórzył sukces z poprzedniego roku. Zdobył Puchar Polski (w finale pokonał Lecha Poznań 3:1 po golach Vladislavsa Gutkovskisa, Mateusza Wdowiaka i Iviego Lópeza) oraz wywalczył drugie miejsce w lidze[20]. W odróżnieniu od wcześniejszego sezonu, drugie miejsce w sezonie 2021/2022 pozostawiło duży niedosyt wśród kibiców. Klub na trzy kolejki przed końcem rozgrywek zajmował pierwsze miejsce w tabeli i zwycięstwa w ostatnich meczach dawały mu historyczne mistrzostwo Polski bez względu na wyniki pozostałych drużyn. Ostatecznie zamiast trzech zwycięstw Raków wygrał tylko jedno spotkanie i zakończył rozgrywki na drugim miejscu. Spośród zawodników Rakowa na Gali Ekstraklasy podsumowującej zakończony sezon indywidualne nagrody otrzymali: Ivi López (piłkarz sezonu, pomocnik sezonu) oraz Vladan Kovačević (bramkarz sezonu). Ponadto Ivi López został królem strzelców rozgrywek (strzelił 20 goli)[21]. Sezon 2021/2022 Raków zakończył zwycięstwem w meczu o Superpuchar Polski, gdzie pokonał poznańskiego Lecha 2:0[22]. Mecz ten był również wstępem (rozegrano go w lipcu) do sezonu 2022/2023, gdzie klub rywalizował na trzech polach: w Ekstraklasie, w kwalifikacjach do Ligi Konferencji Europy UEFA oraz Pucharze Polski. Eliminacje do europejskich pucharów rozpoczął od dwumeczu z FC Astana (Kazachstan). W pierwszym meczu Raków zwyciężył 5:0, a w rewanżu rozegranym w Kazachstanie wygrał 1:0[23]. W kolejnej rundzie dwukrotnie pokonał (1:0 i 2:0) słowacki Spartak Trnawa i awansował do ostatniej rundy eliminacji, w której zmierzył się ze Slavią Praga. W pierwszym meczu rozrywanym w Częstochowie Raków zwyciężył 2:1, natomiast w rewanżu po dogrywce przegrał 2:0 (w regulaminowym czasie był wynik 1:0) i zakończył udział w europejskich rozgrywkach[24]. W rozgrywkach Pucharu Polski drużyna dotarła do finału, gdzie zmierzyła się z warszawską Legią. W meczu finałowym po 90 minutach i dogrywce był wynik remisowy 0:0 i o rozstrzygnięciu zdecydowały rzuty karne. Jedenastki lepiej wykonywali zawodnicy Legii, co skutkowało przegraną Rakowa w finale[25]. W rozgrywkach ligowych Raków przez cały sezon był głównym faworytem do ostatecznego triumfu. W odróżnieniu od poprzedniego sezonu klub utrzymał wysoką formę przez całą rundę i na trzy kolejki przed końcem rozgrywek zdobył historyczne mistrzostwo Polski. Sukces drużyny znalazł odzwierciedlenie w indywidualnych wyróżnieniach dla zawodników i szkoleniowca, wręczanych podczas Gali Ekstraklasy. Trenerem sezonu został Marek Papszun, bramkarzem – Vladan Kovačević, obrońcą– Fran Tudor, a miano gola sezonu otrzymało trafienie Fabiana Piaseckiego[26]. Z końcem sezonu ze stanowiska trenera po siedmiu latach pracy odszedł Marek Papszun, twórca największych sukcesów klubu[27].

Pozostałe

Oprócz sekcji piłki nożnej na uwagę zasługują również reprezentanci sekcji piłki siatkowej, szachów i tenisa stołowego.

Najlepszy okres działalności sekcji piłki siatkowej mężczyzn przypadł na lata 90. XX wieku. Po zajęciu pierwszego miejsca w lidze międzywojewódzkiej w sezonie 1991/1992 i wygraniu turniejów barażowych Raków awansował do II ligi. Zespół trenera Macieja Błazińskiego tworzyli wówczas: K. Banasiak, R. Bogus, P. Brodziak, M. Grabski, M. Konieczek, P. Kutera, D. Maciński, D. Parkitny, P. Piotrowski, A. Sadziak, Robert Staciwa i P. Tomaszewski[28]. Z kolei w sezonie 1993/1994 siatkarze Rakowa awansowali do I ligi grupy B. Po dwóch sezonach gry w I lidze (1994/1995 - 1995/1996) zostali zdegradowani do II ligi (ponowny awans do I ligi grupy B wywalczyli w sezonie 1997/1998)[29]. Ponadto w sezonach 1992/1993 - 1995/1996 juniorzy młodsi częstochowskiego Rakowa dwukrotnie występowali w finałowych rozgrywkach makroregionu, a juniorzy starsi - czterokrotnie[30]. W 2002 roku sekcja została zlikwidowana.

Z kolei szachiści Rakowa największe sukcesy odnosili w latach 60. XX wieku. Wtedy też dwukrotnie indywidualne mistrzostwo Częstochowy wywalczył Alfred Czarnota. Następnie tytuł ten zdobył (również dwukrotnie) inny reprezentant Rakowa - Waldemar Bąbel. W latach 1965-1966 szachiści walczyli w tzw. lidze wydzielonej (odpowiednik II ligi). Częstochowski zespół dysponował wówczas bardzo silnym składem. Zawodnikami, którzy odnosili dla Rakowa wiele sukcesów indywidualnych i drużynowych, oprócz ww. Alfreda Czarnoty i Waldemara Bąbla, byli: Edward Bęben, Jan Jończyk, Roman Knejczuk, Zofia Kulińska, Ireneusz Nabiałek, Jerzy Rudenko, Aleksander Sabulis, Janusz Siwek oraz dwaj juniorzy – Jerzy Jończyk i Jerzy Kruczek[31]. Warto też nadmienić, że szachista Rakowa – Bolesław Kawa – w 1977 roku został mistrzem województwa częstochowskiego (w kategorii seniorów)[32].  

Sukcesy odnosili też tenisiści stołowi. W mistrzostwach Częstochowy seniorów (w grze indywidualnej) - w rywalizacji mężczyzn i kobiet - reprezentanci Rakowa zwyciężyli 21 razy: ośmiokrotnie w rywalizacji mężczyzn (Krzysztof Balsamski – 1969-1972, 1974, 1975; Jan Ślęzak – 1973; Waldemar Szwarc - 1980) i 13-krotnie w rywalizacji kobiet (Krystyna Hiller – 1967, 1968; Irena Ślęzak – 1969-1975; Jolanta Król – 1977-1980)[33]. Na uwagę zasługuje również fakt, że w sezonie 1977/1978 podopieczne Lucjana Tomzy (Anna Madrat, Ewa Król i Jolanta Król), pokonując kolejno Spartę Zabrze (6:2), Start Piotrków Trybunalski (6:2), AZS Łódź (6:2) i w ostatnim decydującym spotkaniu Bankowca Ślesin (6:0), wywalczyły po raz pierwszy w historii dla częstochowskiego Rakowa awans do II ligi[34]. Klub na tym szczeblu rozgrywek reprezentowały następujące zawodniczki: Janina Czarnecka, Janina Krawczyk, Ewa Król, Jolanta Król i Anna Madrat. Niestety debiut, po rocznym pobycie w lidze państwowej, zakończył się dla częstochowianek spadkiem do niższej ligi[35].

Infrastruktura sportowa

Stadion Rakowa (wówczas Stali) został oddany do użytku 22 lipca 1955 roku. Głównym inicjatorem powstania obiektu zlokalizowanego przy ul. Obraniaka (obecnie Limanowskiego) był inż. Marian Zdunkiewicz. W momencie oddania do użytku stadion posiadał pełnowymiarowe boisko piłkarskie, wokół którego umieszczono czterotorową bieżnię lekkoatletyczną. Za bramkami zlokalizowano szatnie piłkarskie. Obiekt posiadał również dwie skocznie z rozbiegami do skoków w dal oraz ziemne trybuny zapewniające 1,5 tys. miejsc siedzących. Ponadto zgodnie z założeniami projektowymi całość miały uzupełnić: pawilon sportowy (mieszczący sekretariat, świetlicę, szatnię, natryski), korty tenisowe oraz boiska do koszykówki i siatkówki[36]. W kolejnych latach obiekt nie doczekał się większych modernizacji i zaczął odstawać od obowiązujących standardów. Stan obiektu wraz z jego brakami uwidocznił się w 2017 roku, kiedy Raków awansował do I ligi. By spełnić wymogi licencyjne, dokonano zadaszenia 588 miejsc oraz zamontowano sztuczne oświetlenie boiska. Awans do Ekstraklasy w 2019 roku i dalsze sukcesy wymogły kolejną modernizację obiektu. Miasto Częstochowa ogłosiło przetarg dotyczący zadania pn. „Centrum Piłki Nożnej w Częstochowie – przebudowa i rozbudowa obiektu sportowego przy ul. Bolesława Limanowskiego 83”. Zgodnie z jego założeniami trybuny zostaną rozbudowane do 5,5 tys. miejsc, w tym dla osób z niepełnosprawnościami, powstanie podgrzewana murawa boiska głównego, zaplecze socjalne, nowe punkty kasowe i depozytowe dla trybun, pomieszczenie magazynowe i niezbędna infrastruktura sportowa oraz parkingi[37]. Finansowanie kolejnego etapu rozbudowy obiektu w celu dostosowania do wymogów gry w europejskich pucharach zadeklarował premier Mateusz Morawiecki. Deklaracja w kwocie 40 mln została złożona w maju 2023 roku podczas konferencji premiera Mateusza Morawieckiego zorganizowanej na płycie boiska obiektu przy ul. Limanowskiego[38].

Bibliografia

Źródła

Źródła archiwalne

  • 1. Archiwum Państwowe w Częstochowie:
  • Urząd Wojewódzki w Częstochowie z lat [1948] 1975–1998 [2002].

Źródła drukowane

  • Sprawozdanie Okręgowego Związku Piłki Siatkowej w Częstochowie z lat 1992-1996.
  • Sprawozdanie Zarządu Robotniczego Klubu Sportowego Raków z działalności w okresie od grudnia 1983 do listopada 1987 roku.

Prasa

  • „Gazeta Częstochowska” 1967, 1978.
  • „Głos Narodu” 1945.
  • „Życie Częstochowy” 1955.
  • „Życie Częstochowy i Powiatu” 2019, 2021-2023.

Strony internetowe

Literatura

Publikacje

  • Bakota D., Płomiński A., Klub Sportowy Skra Częstochowa 1926-2018, Częstochowa 2019.
  • Bakota D., Sport w województwie częstochowskim w latach 1975–1998, Częstochowa 2013.
  • Jeleń J., Konieczny A., Piłkarski Puchar Polski, Warszawa 1988.
  • Karpowicz R., Pół wieku w służbie sportu (1921-1971), Częstochowa 1971.
  • Małolepszy E., Kultura fizyczna i przysposobienie wojskowe w Częstochowie i w powiecie częstochowskim w latach 1918-1939, Częstochowa 1996.
  • Pięta W., Kozłowska A., Tenis stołowy w Częstochowie i okolicy w latach 1926-2013, Częstochowa 2013.

Prace niepublikowane

  • Bielak P., Piłka siatkowa w województwie częstochowskim w latach 1989-1998, WSP Częstochowa 2002 [praca magisterska].

Przypisy

  1. E. Małolepszy, Kultura fizyczna i przysposobienie wojskowe w Częstochowie i powiecie częstochowskim w latach 1918-1939, s. 70; R. Karpowicz, Pół wieku w służbie sportu (1921-1971), Częstochowa 1971, s. 11.
  2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Rak%C3%B3w_Cz%C4%99stochowa [dostęp: 28.12.2023 r.]; R. Karpowicz, dz. cyt., s. 43-62.
  3. http://gazetacz.com.pl/poczatki-osady-rakow-i-rakowskiego-sportu/#_ftn14 [dostęp: 28.12.2023 r.]
  4. Archiwum Państwowe w Częstochowie (dalej: APCz), Urząd Wojewódzki w Częstochowie (dalej: UWCz), sygn. 35/27, Sprawozdanie Zarządu Robotniczego Klubu Sportowego Raków z działalności w okresie od grudnia 1983 do listopada 1987 roku, b. pag.
  5. R. Karpowicz, dz. cyt., s. 11.
  6. https://pl.wikipedia.org/wiki/Rak%C3%B3w_Cz%C4%99stochowa [dostęp: 28.12.2023 r.]
  7. R. Karpowicz, dz. cyt., s. 17, 23.
  8. https://pl.wikipedia.org/wiki/Rak%C3%B3w_Cz%C4%99stochowa [dostęp: 28.12.2023 r.]
  9. E. Małolepszy, dz. cyt., s. 70.
  10. R. Karpowicz, dz. cyt., s. 21.
  11. D. Bakota, A. Płomiński, Klub Sportowy Skra Częstochowa 1926-2018, Częstochowa 2019, s. 27.
  12. „Głos Narodu” 1945, nr 169, s. 3.
  13. „Gazeta Częstochowska” 1967, nr 28, s. 8; J. Jeleń, A. Konieczny, Piłkarski Puchar Polski, Warszawa 1988, s. 55-60.
  14. D. Bakota, Sport w województwie częstochowskim w latach 1975–1998, Częstochowa 2013, s. 216.
  15. Tamże, s. 215-216.
  16. „Życie Częstochowy i Powiatu” 2019, nr 57, s. 1.
  17. „Życie Częstochowy i Powiatu” 2021, nr 50, s. 1.
  18. „Życie Częstochowy i Powiatu” 2021, nr 53, s. 8.
  19. https://www.laczynaspilka.pl/biblioteka/mecze [dostęp: 17.12.2023 r.]
  20. „Życie Częstochowy i Powiatu” 2022, nr 52, s. 1.
  21. „Życie Częstochowy i Powiatu” 2022, nr 51, s. 2.
  22. „Życie Częstochowy i Powiatu” 2022, nr 83, s. 8.
  23. „Życie Częstochowy i Powiatu” 2022, nr 90, s. 1.
  24. http://www.90minut.pl/news/321/news3215245-Koniec- marzen-Rakowa.html [dostęp: 23.12.2023 r.]
  25. „Życie Częstochowy i Powiatu” 2023, nr 50, s. 15.
  26. „Życie Częstochowy i Powiatu” 2023, nr 61, s. 1.
  27. „Życie Częstochowy i Powiatu” 2023, nr 46, s. 15.
  28. P. Bielak, Piłka siatkowa w województwie częstochowskim w latach 1989-1998, praca magisterska, WSP Częstochowa 2002, s. 31.
  29. Tamże, s. 32-35.
  30. Sprawozdanie Okręgowego Związku Piłki Siatkowej w Częstochowie z lat 1992-1996, s. 5.
  31. R. Karpowicz, dz. cyt., s. 56.
  32. D. Bakota, dz. cyt., s. 314.
  33. W. Pięta, A. Kozłowska, Tenis stołowy w Częstochowie i okolicy w latach 1926-2013, Częstochowa 2013, s. 147.
  34. „Gazeta Częstochowska” 1978, nr 21, s. 7.
  35. W. Pięta, A. Kozłowska, dz. cyt., s. 147.
  36. „Życie Częstochowy” 1955, nr 174, s. 6.
  37. https://zycieczestochowy.pl/stadion-rakowa-przetarg-ponownie-rozstrzygniety/ [dostęp: 22.12.2023 r.]
  38. „Życie Częstochowy i Powiatu” 2023, nr 53, s. 1.

Zobacz też

Klub Sportowy Skra Częstochowa

Sport w Częstochowie do 1945 roku

Sport w Częstochowie w latach 1945-1989

Sport w Częstochowie w latach 1990-2022