Osiedle patronackie „Saturn” w Czeladzi
Autor: dr Marcin Wądołowski
- ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
- TOM: 12 (2025)
Czeladzkie osiedle patronackie „Saturn” powstało na fali trendu rozwojowego industrialnych miejscowości, który panował m.in. na terenach Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego w okresie od II. połowy XIX wieku do momentu wybuchu II wojny światowej[1]. Powstało ono w miejscu szczególnym – na tzw. Zarzeczu, czyli terenach po prawej stronie granicznej rzeki Brynicy, które po kilkusetletnich sporach siemianowicko-czeladzkich ostatecznie włączone zostały do Czeladzi[2].
Inicjatywa utworzenia osiedla mieszkalnego wynikała z sąsiedztwa czeladzkiej kopalni węgla kamiennego „Saturn”, która potrzebowała mieszkań i przestrzeni przyjaznej do życia dla swoich pracowników. Osiedle, oprócz lokali mieszkalnych, zapewniało mieszkańcom kompleksową ofertę rekreacyjno-edukacyjną, czyniąc górniczą rzeczywistość bardziej znośną. Czeladzkie osiedle, podobnie jak sąsiednie osiedle patronackie w dzielnicy Piaski, stanowią przykłady na to, że fenomen „familoków” nie dotyczył jedynie Górnego Śląska, ale znajduje swoje odpowiedniki również w Zagłębiu Dąbrowskim[3].
Inwestorzy – patroni osiedla
Na przestrzeni lat kilkukrotnie zmieniali się właściciele czeladzkiej kopalni „Saturn”, co najczęściej stanowiło impuls dla nowych inwestycji mieszkaniowych wokół osiedla patronackiego.
