Konurbacja rybnicka

Konurbacja rybnicka zlokalizowana jest w południowo zachodniej części województwa śląskiego. Zajmuje obszar 1480 km² . W jej skład wchodzą miasta na prawach powiatu: Jastrzębie Zdrój, Rybnik i Żory, powiaty ziemskie: raciborski, rybnicki, wodzisławski oraz gminy Pawłowice z powiatu pszczyńskiego i Zebrzydowice z powiatu cieszyńskiego W niektórych ujęciach naukowych i popularnonaukowych konurbacja rybnicka nie obejmuje swym zasięgiem powiatu raciborskiego. Względnie niektórych gmin wiejskich powiatów – raciborskiego czy wodzisławskiego, a także wspomnianych Zebrzydowic. Pojawia się natomiast gmina Suszec z powiatu pszczyńskiego, a w starszych opracowaniach miasto Knurów z powiatu gliwickiego i miasto Orzesze z powiatu mikołowskiego. Współcześnie oba miasta stanowią część konurbacji katowickiej.

W granicach konurbacji zlokalizowanych jest 11 miast, w tym jedno duże – Rybnik oraz 8 miast średnich – Jastrzębie Zdrój, Żory, Racibórz, Wodzisław Śląski, Czerwionka-Leszczyny, Rydułtowy, Pszów i Radlin. W latach 2000. status miasta 100-tysięcznego straciło Jastrzębie Zdrój, a w latach 90. XX wieku – Wodzisław Śląski. Pierwsze z nich w efekcie depopulacji, drugie zaś w konsekwencji dezintegracji przestrzeni administracyjnej miasta ukonstytuowanej jeszcze w latach 70. XX wieku.

Powstanie i rozwój konurbacji rybnickiej

Ryc. 1. Struktura przestrzenna konurbacji rybnickiej. Oznaczenia: 1 – miasta rdzenia konurbacji rybnickiej, 2 – miasta strefy wewnętrznej konurbacji rybnickiej, 3 – gminy strefy zewnętrznej konurbacji rybnickiej, 4 granice gmin lub obszarów miejskich i wiejskich w gminach, 5 – granice powiatów, 6 – granica województwa śląskiego, 7 – zasięg terytorialno-administracyjny konurbacji rybnickiej, 8 – granica państwa.

Konurbacja rybnicka, jako forma osadnicza zaczęła się tworzyć dopiero po II wojnie światowej. Do tego okresu funkcjonowało tu kilka miast o rodowodzie średniowiecznym oraz kilkanaście większych miejscowości o różnym stopniu zurbanizowania, jednak bez formalnego statusu miejskiego. Były to zarówno osady nowe, związane z rozwijającym się tutaj górnictwem, jak i zurbanizowane wsie o genezie feudalnej.