Zlewnia Przemszy: Różnice pomiędzy wersjami

Z IBR wiki
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
Linia 14: Linia 14:
Czarna Przemsza o długości 87,6 km, posiada dorzecze o powierzchni 1045,5 km2 i jest uważana za ciek źródłowy Przemszy<ref>Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 305, 312</ref>. Źródła Czarnej Przemszy biją na zboczu doliny rozcinającej kuestę w [[Bzów|Bzowie]]<ref>Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 305</ref> na wysokości 437 m n.p.m.<ref>Bukowska E., Współczesne zmiany koryt rzecznych w dorzeczu Przemszy. Geographia. Studia et dissertationes, t. 6. Katowice 1982. s. 15-33</ref>. Początkowo odwadnia zlewnię o deniwelacjach 80-120 metrów, później płynie wykształconą doliną o wysokości zboczy 15-20 metrów, w okolicach zbiornika Przeczyce wpływa na obszar zbudowany z utworów triasowych i dalej na tereny występowania piaszczystych osadów zalegających na osadach triasowych i karbońskich<ref>Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 306</ref>. Kierunki przepływu rzeki w górnym biegu nawiązują do przebiegu wschód-zachód i północ-południe od okolic zbiornika [[Przeczyce]] do połączenia z Białą Przemszą w okolicach Sosnowca i Mysłowic (fot. 1). Ważniejszymi dopływami Czarnej Przemszy są: Mitręga, Trzebyczka, Pogoria, Brynica. Na Czarnej Przemszy poniżej [[Siewierz|Siewierza]] w 1964 roku oddano do użytku sztuczne jezioro z zaporą w miejscowości Przeczyce (tj. w 53,6 km biegu rzeki), którego powierzchnia i pojemność maksymalna wynosi odpowiednio ok. 5 km2 i 20,7 hm3<ref>Kocyan J., Zbiornik w Przeczycach. Instytut Gospodarki Wodnej. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1969. 82 s.</ref>. Inny, znacznie większy zbiornik antropogeniczny o pojemności ok. 51 hm3, znajduje się dolnej części dorzecza Czarnej Przemszy wzdłuż jej lewego brzegu od okolic [[Wojkowice Kościelna|Wojkowic Kościelnych]] po [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowę Górniczą]] – został utworzy w wyrobisku piasku podsadzkowego w 2005 roku i jest nazywany zbiornikiem [[Kuźnica Warężyńska]] (zwyczajowo Pogorią IV).
Czarna Przemsza o długości 87,6 km, posiada dorzecze o powierzchni 1045,5 km2 i jest uważana za ciek źródłowy Przemszy<ref>Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 305, 312</ref>. Źródła Czarnej Przemszy biją na zboczu doliny rozcinającej kuestę w [[Bzów|Bzowie]]<ref>Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 305</ref> na wysokości 437 m n.p.m.<ref>Bukowska E., Współczesne zmiany koryt rzecznych w dorzeczu Przemszy. Geographia. Studia et dissertationes, t. 6. Katowice 1982. s. 15-33</ref>. Początkowo odwadnia zlewnię o deniwelacjach 80-120 metrów, później płynie wykształconą doliną o wysokości zboczy 15-20 metrów, w okolicach zbiornika Przeczyce wpływa na obszar zbudowany z utworów triasowych i dalej na tereny występowania piaszczystych osadów zalegających na osadach triasowych i karbońskich<ref>Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 306</ref>. Kierunki przepływu rzeki w górnym biegu nawiązują do przebiegu wschód-zachód i północ-południe od okolic zbiornika [[Przeczyce]] do połączenia z Białą Przemszą w okolicach Sosnowca i Mysłowic (fot. 1). Ważniejszymi dopływami Czarnej Przemszy są: Mitręga, Trzebyczka, Pogoria, Brynica. Na Czarnej Przemszy poniżej [[Siewierz|Siewierza]] w 1964 roku oddano do użytku sztuczne jezioro z zaporą w miejscowości Przeczyce (tj. w 53,6 km biegu rzeki), którego powierzchnia i pojemność maksymalna wynosi odpowiednio ok. 5 km2 i 20,7 hm3<ref>Kocyan J., Zbiornik w Przeczycach. Instytut Gospodarki Wodnej. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1969. 82 s.</ref>. Inny, znacznie większy zbiornik antropogeniczny o pojemności ok. 51 hm3, znajduje się dolnej części dorzecza Czarnej Przemszy wzdłuż jej lewego brzegu od okolic [[Wojkowice Kościelna|Wojkowic Kościelnych]] po [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowę Górniczą]] – został utworzy w wyrobisku piasku podsadzkowego w 2005 roku i jest nazywany zbiornikiem [[Kuźnica Warężyńska]] (zwyczajowo Pogorią IV).


Mitręga to ciek ze źródłami położonymi w obniżeniu pośród jurajskich wzniesień w okolicach Rokitna Szlacheckiego i Niegowonic, który odwadnia zlewnię o powierzchni ok. 80 km2 i uchodzi do zbiornika Przeczyce. Zlewnia o wysokości bezwzględnej do 430 m n.p.m. i deniwelacjach 80-90 metrów jest zalesiona i użytkowana rolniczo<ref>Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 305</ref>.  
Mitręga to ciek ze źródłami położonymi w obniżeniu pośród jurajskich wzniesień w okolicach [[Rokitno Szlacheckie|Rokitna Szlacheckiego]] i [[Niegowice|Niegowonic]], który odwadnia zlewnię o powierzchni ok. 80 km2 i uchodzi do zbiornika Przeczyce. Zlewnia o wysokości bezwzględnej do 430 m n.p.m. i deniwelacjach 80-90 metrów jest zalesiona i użytkowana rolniczo<ref>Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 305</ref>.  
Trzebyczka jest lewobrzeżnym dopływem Czarnej Przemszy uchodzącym do niej – po uregulowaniu i przełożeniu koryta w dolnym biegu<ref>Smolarek W., Ocena kształtowania się odpływu w zlewni Trzebyczki (Wyżyna Śląska). Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko, t. 6, 2005. s. 92</ref>. – w okolicach Wojkowic Kościelnych. Powierzchnia zlewni Trzebyczki wynosi około 41 km2. W górnym biegu Trzebyczka ma charakter okresowy z powodu drenażu wód powierzchniowych przez ujęcia wód podziemnych, a stały odpływ tego cieku zapewniają wydajne wywierzyska korytowe i przykorytowe w okolicach Ząbkowic, gdzie występują także mokradła i małe zbiorniki wodne<ref>Rzętała M., Wody powierzchniowe i podziemne. [w:] Dąbrowa Górnicza. Monografia. Tom I, Środowisko przyrodniczo-geograficzne (red.: A. J. Wójcik, W. Krawczyński). Muzeum Miejskie „Sztygarka”, Dabrowa Górnicza 2016. s. 209-210</ref>.
Trzebyczka jest lewobrzeżnym dopływem Czarnej Przemszy uchodzącym do niej – po uregulowaniu i przełożeniu koryta w dolnym biegu<ref>Smolarek W., Ocena kształtowania się odpływu w zlewni Trzebyczki (Wyżyna Śląska). Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko, t. 6, 2005. s. 92</ref>. – w okolicach Wojkowic Kościelnych. Powierzchnia zlewni Trzebyczki wynosi około 41 km2. W górnym biegu Trzebyczka ma charakter okresowy z powodu drenażu wód powierzchniowych przez ujęcia wód podziemnych, a stały odpływ tego cieku zapewniają wydajne wywierzyska korytowe i przykorytowe w okolicach [[Ząbkowice|Ząbkowic]], gdzie występują także mokradła i małe zbiorniki wodne<ref>Rzętała M., Wody powierzchniowe i podziemne. [w:] Dąbrowa Górnicza. Monografia. Tom I, Środowisko przyrodniczo-geograficzne (red.: A. J. Wójcik, W. Krawczyński). Muzeum Miejskie „Sztygarka”, Dąbrowa Górnicza 2016. s. 209-210</ref>.

Wersja z 07:30, 25 paź 2016

Autor: Mariusz Rzętała


Przemsza jest lewostronnym dopływem Wisły, do której uchodzi w okolicach Oświęcimia. Przemsza powstaje z połączenia Czarnej Przemszy i Białej Przemszy w 23,8 km jej biegu i odwadnia zlewnię o powierzchni 2125,5 km2 (środkowo-wschodnią część województwa śląskiego i zachodni skrawek województwa małopolskiego)[1]. Pod względem fizycznogeograficznym Przemsza drenuje częściowo obszar Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej,Wyżyny Śląskiej oraz w niewielkiej części Kotliny Oświęcimskiej. W granicach województwa śląskiego znajduje się ok. 1500 km2 dorzecza Przemszy tj. ok. 70,5% jego powierzchni całkowitej.

W kształtowaniu stosunków wodnych w dorzeczu Przemszy największą rolę odegrała przeszłość geologiczno-geomorfologiczna obszaru[2]. Warunki wodne dorzecza Przemszy kształtowały się w czasie wielu tysięcy lat, ale w sposób szczególny zaznaczył się okres ostatnich kilku wieków, w którym nastąpiły zmiany antropogeniczne wód powierzchniowych i podziemnych. Występowanie wód powierzchniowych i podziemnych w dorzeczu Przemszy warunkują utwory czwartorzędowe i starsze m.in. jurajskie, triasowe, karbońskie, permskie. Warunki wodne dorzecza Przemszy zależą także od zasilania opadami atmosferycznymi oraz strat spowodowanych parowaniem. Te naturalne uwarunkowania w ostatnich wiekach, a zwłaszcza ostatnich kilkudziesięciu latach, uległy zaburzeniu z powodu antropopresji , której przejawem są: regulacja rzek, budowa zbiorników wodnych, przerzuty wody, zmiany jakości wód, itp.

Wody powierzchniowe

Układ sieci rzecznej

Przemsza powstaje z połączenia Czarnej i Białej Przemszy na pograniczu Sosnowca i Mysłowic (rys. 1). Ciekiem źródłowym Przemszy jest Czarna Przemsza – rzeka ze źródłami na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej przepływająca w biegu środkowym i dolnym przez Wyżynę Śląską, której ważniejszymi dopływami są lewostronne: Mitręga, Trzebyczka, Pogoria i prawostronne: Pagor, Brynica, Bolina. Biała Przemsza wypływa na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, w biegu środkowym i dolnym przepływa przez Wyżynę Śląską, a ważniejszymi ciekami zasilającymi tę rzekę są prawobrzeżne: Centuria, Strumień Błędowski i Bobrek oraz lewobrzeżne: Biała, Sztoła i Kozi Bród.

Czarna Przemsza o długości 87,6 km, posiada dorzecze o powierzchni 1045,5 km2 i jest uważana za ciek źródłowy Przemszy[3]. Źródła Czarnej Przemszy biją na zboczu doliny rozcinającej kuestę w Bzowie[4] na wysokości 437 m n.p.m.[5]. Początkowo odwadnia zlewnię o deniwelacjach 80-120 metrów, później płynie wykształconą doliną o wysokości zboczy 15-20 metrów, w okolicach zbiornika Przeczyce wpływa na obszar zbudowany z utworów triasowych i dalej na tereny występowania piaszczystych osadów zalegających na osadach triasowych i karbońskich[6]. Kierunki przepływu rzeki w górnym biegu nawiązują do przebiegu wschód-zachód i północ-południe od okolic zbiornika Przeczyce do połączenia z Białą Przemszą w okolicach Sosnowca i Mysłowic (fot. 1). Ważniejszymi dopływami Czarnej Przemszy są: Mitręga, Trzebyczka, Pogoria, Brynica. Na Czarnej Przemszy poniżej Siewierza w 1964 roku oddano do użytku sztuczne jezioro z zaporą w miejscowości Przeczyce (tj. w 53,6 km biegu rzeki), którego powierzchnia i pojemność maksymalna wynosi odpowiednio ok. 5 km2 i 20,7 hm3[7]. Inny, znacznie większy zbiornik antropogeniczny o pojemności ok. 51 hm3, znajduje się dolnej części dorzecza Czarnej Przemszy wzdłuż jej lewego brzegu od okolic Wojkowic Kościelnych po Dąbrowę Górniczą – został utworzy w wyrobisku piasku podsadzkowego w 2005 roku i jest nazywany zbiornikiem Kuźnica Warężyńska (zwyczajowo Pogorią IV).

Mitręga to ciek ze źródłami położonymi w obniżeniu pośród jurajskich wzniesień w okolicach Rokitna Szlacheckiego i Niegowonic, który odwadnia zlewnię o powierzchni ok. 80 km2 i uchodzi do zbiornika Przeczyce. Zlewnia o wysokości bezwzględnej do 430 m n.p.m. i deniwelacjach 80-90 metrów jest zalesiona i użytkowana rolniczo[8]. Trzebyczka jest lewobrzeżnym dopływem Czarnej Przemszy uchodzącym do niej – po uregulowaniu i przełożeniu koryta w dolnym biegu[9]. – w okolicach Wojkowic Kościelnych. Powierzchnia zlewni Trzebyczki wynosi około 41 km2. W górnym biegu Trzebyczka ma charakter okresowy z powodu drenażu wód powierzchniowych przez ujęcia wód podziemnych, a stały odpływ tego cieku zapewniają wydajne wywierzyska korytowe i przykorytowe w okolicach Ząbkowic, gdzie występują także mokradła i małe zbiorniki wodne[10].

  1. ↑ Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 312
  2. ↑ A.T. Jankowski, Geneza współczesnej sieci dolinno-rzecznej na obszarze Polski, w: Rzeki. Kultura – Cywilizacja – Historia, red. J. Kołtuniak, „Śląsk” Sp. z o.o., Katowice 1994, t. 3, s. 135-156
  3. ↑ Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 305, 312
  4. ↑ Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 305
  5. ↑ Bukowska E., Współczesne zmiany koryt rzecznych w dorzeczu Przemszy. Geographia. Studia et dissertationes, t. 6. Katowice 1982. s. 15-33
  6. ↑ Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 306
  7. ↑ Kocyan J., Zbiornik w Przeczycach. Instytut Gospodarki Wodnej. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1969. 82 s.
  8. ↑ Podział hydrograficzny Polski. IMiGW, Warszawa 1983. s. 305
  9. ↑ Smolarek W., Ocena kształtowania się odpływu w zlewni Trzebyczki (Wyżyna Śląska). Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko, t. 6, 2005. s. 92
  10. ↑ Rzętała M., Wody powierzchniowe i podziemne. [w:] Dąbrowa Górnicza. Monografia. Tom I, Środowisko przyrodniczo-geograficzne (red.: A. J. Wójcik, W. Krawczyński). Muzeum Miejskie „Sztygarka”, Dąbrowa Górnicza 2016. s. 209-210
Źródło: „http://ibrbs.pl/index.php?title=Zlewnia_Przemszy&oldid=6086”