Politechnika Śląska

Autor: Mateusz Ściążko

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

TOM: 2 (2015)

Politechnika Śląska w Gliwicach – jedna z największych uczelni technicznych w Polsce i najstarsza na Górnym Śląsku.

Historia

Idea utworzenia uczelni technicznej sięga początku lat dwudziestych XX wieku, kiedy to pierwsze działania w tym kierunku podejmował Sejm Śląski oraz wojewoda Michał Grażyński. Starania te, mimo poparcia całego środowiska technicznego regionu, wskutek sprzeciwu rządu i późniejszego wybuchu II wojny światowej nie przyniosły rezultatu. Do pomysłu powrócono w pierwszych miesiącach 1945 roku. 26 lutego utworzono Tymczasową Komisję Organizacyjną Politechniki w Katowicach, pod przewodnictwem inż. Stanisława Majewskiego. W kwietniu skierowała ona do rządu oraz Prezydium Krajowej Rady Narodowej memoriał w sprawie utworzenia na Śląsku wyższej uczelni technicznej. 24 maja 1945 roku Prezydent Krajowej Rady Narodowej Bolesław Bierut, wydał Dekret o utworzeniu Politechniki Śląskiej. W jej skład wchodziły cztery wydziały: I – Mechaniczny, II – Elektryczny, III – Hutniczy, IV – Inżynieryjno-Budowlany. Sześć dni później Minister Oświaty Stanisław Skrzeszewski, zlecił prof. Władysławowi Kuczewskiemu kierowanie pracami organizacyjnymi.

W tym samym czasie w Krakowie prowadzone były prace nad utworzeniem wydziałów politechnicznych przy Akademii Górniczej. Prof. Kuczewski przystąpił do rozmów z Krakowskim Komitetem Organizacyjnym, w wyniku których ustalono, że rozpoczęte studnia na wydziałach politechnicznych w Krakowie zostaną przeniesione na Śląsk (zarówno studenci jak i kadra naukowa). Ostateczną decyzję w sprawie przeniesienia wydziałów: elektrycznego, chemicznego, inżynieryjno-budowlanego oraz mechanicznego na Śląsk, podjął w czerwcu 1945 roku Minister Oświaty. Miały one pozostawać w Krakowie do chwili znalezienia odpowiedniej lokalizacji na Śląsku. 1 czerwca rozpoczęły się pierwsze wykłady dla studentów a cztery dni później miała miejsce uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego. Wśród kadry pedagogicznej znaleźli się profesorowie Politechniki Lwowskiej, oraz liczna grupa adiunktów i asystentów tej uczelni.

21 czerwca władze Gliwic i kierownictwo Politechniki podpisało porozumienie o utworzeniu w tym mieście dzielnicy akademickiej oraz przekazaniu uczelni budynków na jej potrzeby. 26 czerwca pracę rozpoczęła administracja Politechniki Śląskiej. Jednocześnie trwały prace nad skompletowaniem kadry dydaktycznej. Ostatecznie 1 października 1945 roku na czterech wydziałach rozpoczęło studia 2750 studentów. Uroczysta inauguracja roku akademickiego odbyła się 29 października. Początkowo studia odbywały się w systemie czteroletnim. Od roku akademickiego 1948/49 wprowadzony zostały studia dzienne dwustopniowe: inżynierskie i magisterskie. 12 lipca 1950 roku na Politechnice Śląskiej utworzony został Wydział Górniczy, a rozporządzeniem z 1 grudnia 1951 roku otrzymała imię Wincentego Pstrowskiego. W 1953 roku powstały dwa nowe wydziały: Budownictwa Przemysłowego (od 1 lu-tego 1955 roku Budownictwa Przemysłowego i Ogólnego) oraz Mechaniczno-Energetyczny). Do roku 1964 strukturę Politechniki tworzyło siedem wydziałów: Budownictwa Przemysłowego i Ogólnego, Chemiczny, Elektryczny, Górniczy, Inżynierii Sanitarnej (wcześniej Inżynieryjno-Budowlany), Mechaniczny i Mechaniczno-Energetyczny. 15 lutego tego roku rozpoczął działalność Wydział Automatyki. W 1968 roku utworzono filie uczelni w Katowicach i Rybniku (22 kwietnia) oraz w Dąbrowie Górniczej (21 maja). W czerwcu następnego roku utworzono pierwszy w Polsce Wydział Matematyczno-Fizyczny oraz Metalurgiczny z siedzibą w Katowicach. Również w tym mieście usytuowany został Wydział Produkcji, powstały 1 września 1970 roku.

1 października 1971 roku wprowadzono nową strukturę organizacyjną Uczelni. Utworzono 36 Instytutów wydziałowych (w miejsce 48 Katedr), oraz 2 międzywydziałowe (Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn i Nauk społecznych). W październiku 1977 roku Wydział Budownictwa i Architektury podzielony został na dwa odrębne wydziały. 1 lutego Instytut Transportu przekształcono w Wydział Transportu (działający do 1984 roku).

1 października 1978 roku doszło do kolejnej zmiany w strukturze organizacyjnej. W miejsce filii utworzono dwa Ośrodki Naukowo-Dydaktyczne: w Gliwicach (11 Wydziałów, 34 Instytuty) i Katowicach (4 Wydziały, 8 Instytutów). Powołano także Wydział Mechaniczno-Hutniczy (działający do roku akademickiego 1984/85, kiedy jako Instytut Energetyki i Urządzeń Hutniczych został włączony w strukturę Wydziału Metalurgicznego).

Po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku zajęcia na uczelni przerwano do 21 stycznia 1982 roku. Ze swoich obowiązków zwolnieni zostali Rektor oraz Dziekani trzech Wydziałów. Aresztowanych zostało 4 pracowników i 11 studentów a 13 pracowników internowano. 1 października 1984 roku Wydział Automatyki i Informatyki przekształcony został w Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki, a działalność zakończył Wydział Organizacji Produkcji. 1 września 1987 roku Wydział Inżynierii Sanitarnej zmienił nazwę na Wydział Inżynierii Środowiska. Miesiąc później pierwsi studenci rozpoczęli naukę na kierunku automatyka i robotyka na Wydziale Automatyki, Elektroniki i Informatyki. Z dniem 1 października 1988 roku Wydział Metalurgiczny przekształcono w Wydział Metalurgii i Inżynierii Materiałowej (w 1992 zmienił nazwę na Wydział Inżynierii Materiałowej, Metalurgii Transportu i Zarządzania). We wrześniu 1994 roku utworzono Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki. Od 6 czerwca 1994 rozpoczął pracę Wydział Organizacji i Zarządzania a rok później Wydział Organizacji i Zarządzania (utworzony z dawnego Instytutu Organizacji i Zarządzania Przedsiębiorstwem). 25 stycznia 1999 roku decyzją Senatu Politechniki Śląskiej zatwierdzone zostały Zasady systemu punktowego w elastycznym systemie studiów ECTS (European Credit Transfer System). 22 lutego zatwierdził z kolei Porozumienie o zasadach systemu punktowego w elastycznym systemie studiów trzystopniowych (zawarte na Konferencji Rektorów Polskich Uczelni Technicznych 28 stycznia). Dzięki temu można było wprowadzić punktowy system oceniania studentów. 1 wrzenia 2002 roku w Katowicach utworzono Wydział Transportu, natomiast 1 października swoją działalność rozpoczął Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki w Sosnowcu z kierunkami studiów: automatyka i robotyka, elektronika i telekomunikacja, informatyka.

Na mocy Ustawy z 18 października 2006 zmieniona została nazwa Politechnika Śląska im. Wincentego Pstrowskiego w Gliwicach na Politechnika Śląska.

Biblioteka

Decyzją rektora z 27 czerwca 1945 roku, stanowisko kierownika Biblioteki powierzono Tytusowi Laskiewiczowi, długoletniemu dyrektorowi Biblioteki Politechniki Lwowskiej. Początkowo mieściła się ona w budynku przy ul. Marcina Strzody 21 gdzie zorganizowano czytelnię, wypożyczalnię oraz magazyn. Księgozbiór opierał się przede wszystkim na przejętych zbiorach zabezpieczonych z terenu Śląska oraz zakupach i darach. W kolejnych etapach przystąpiono do tworzenia bibliotek katedralnych. Od 1950 roku Biblioteka podzielona była na cztery podstawowe działy: gromadzenia, opracowania i udostępniania zbiorów oraz Informacyjno-Bibliograficzny. W 1952 roku Bibliotekę przeniesiono do gmachu Wydziału Górniczego. Zmieniła się również jej struktura. Od tej pory w jej skład wchodziły Dział Gromadzenia i Opracowania Zbiorów oraz Dział Udostępniania. W tej postaci działała do 1957 roku, kiedy została ponownie zreorganizowana. Od tego czasu w jej skład wchodziły cztery podstawowe działy: Gromadzenia, Opracowania i Przechowywania Zbiorów, Udostępniania oraz Informacji Bibliograficznej.

Szybki rozwój Biblioteki Głównej przyczynił się do kolejnej zmiany jej struktury. Od 1964 roku w jej skład wchodziło siedem działów: Gromadzenia i Uzupełniania, Opracowania, Udostępniania, Magazynów i Konserwacji, Informacji Naukowej oraz Samodzielna Sekcja Bibliotek Zakładowych i Pracownia Fototechniczna. Dwa lata później otwarto Pracownię oraz Czytelnię Norm i Patentów. W 1968 roku utworzono filie Biblioteki w Katowicach, Dąbrowie Górniczej i Rybniku. Od 1972 roku dla studentów IV roku wszystkich wydziałów, rozpoczęto prowadzenie wykładów z informacji naukowej.

Dla potrzeb prężnie rozwijającej się Biblioteki w 1982 roku zakupiono nowy budynek, z zamiarem przeniesienia tam zbiorów. Prace remontowe prowadzone były w latach 1983-1994. W międzyczasie przystąpiono do prac nad utworzeniem komputerowego katalogu książek. Uroczyste otwarcie nowej siedziby Biblioteki przy ul. Kaszubskiej miało miejsce 8 października 1994 roku. Obecnie zbiory uczelni, Biblioteki Głównej i zakładowych, liczą ponad 780 tysięcy woluminów (książek, czasopism oraz zbiorów specjalnych). Ponadto Biblioteka umożliwia dostęp do dziewięciu serwisów czasopism elektronicznych i 10 baz danych on-line, oraz do 20 krajowych i zagranicznych na CD-romach.

Rektorzy

• Władysław Kuczewski (1945–1951)
• Michał Śmiałowski (1951–1952)
• Gabriel Kniaginin (1952–1954)
• Zbigniew Jasicki (1954–1956)
• Stanisław Ochęduszko (1956–1959)
• Tadeusz Laskowski (1959–1965)
• Jerzy Szuba (1965–1974)
• Jerzy Nawrocki (1974–1981)
• Ryszard Petela (1981–1982)
• Marian Starczewski (1982–1984)
• Antoni Niederliński (1984–1987)
• Tadeusz Chmielniak (1987–1990)
• Wilibald Winkler (1990–1996)
• Bolesław Pochopień (1996–2002)
• Wojciech Zieliński (2002–2008)
• Andrzej Karbownik (2008–2016)
• Arkadiusz Mężyk (2016-)

Struktura organizacyjna

Politechnika Śląska składa się z 15 jednostek podstawowych (wydziałów i kolegiów). 11 mieści się w Gliwicach, 2 w Katowicach, 2 w Zabrzu oraz jedna jednostka pozawydziałowa w Rybniku. Zajęcia dydaktyczne odbywają się także w Dąbrowie Górniczej i Tychach.

1. Gliwice

• Wydział Architektury
• Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki
• Wydział Budownictwa
• Wydział Chemiczny
• Wydział Elektryczny
• Wydział Górnictwa i Geologii
• Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki
• Wydział Matematyki Stosowanej
• Wydział Mechaniczny Technologiczny
• Kolegium Języków Obcych
• Kolegium Pedagogiczne

1. Katowice

• Wydział Inżynierii Materiałowej i Metalurgii
• Wydział Transportu

1. Zabrze

• Wydział Inżynierii Biomedycznej
• Wydział Organizacji i Zarządzania

Bibliografia

1. Bąba W. J., Początki Politechniki Śląskiej, T. 1-2, Gliwice 2010.
2. Księga tradycji Politechniki Śląskiej, red. J. Ślusarek i in., Gliwice 2010.
3. Politechnika Śląska: XXX lat w służbie społeczeństwa, red. W. Szewczyk, B. Kasprzycka, I. Pollo, Gliwice 1974.
4. Politechnika Śląska: 50-lecie, red. M. Mikrut i in., Gliwice 1995.
5. Politechnika Śląska w Gliwicach – 70 lat tradycji, Gliwice 2015.
6. Politechnika Śląska im. Wincentego Pstrowskiego w Gliwicach: 1945-1970, red. A. Bogucki i in., Gliwice-Katowice 1970.
7. Profesorowie lwowscy na Politechnice Śląskiej, red. D. Recław, W. J. Bąba, Gliwice 2015.
8. Zagajewski T., Udział Politechniki Lwowskiej w życiu Górnego Śląska w okresie miedzy wojnami i w powstaniu Politechniki Śląskiej, w: Udział lwowian w życiu społecznym Górnego Ślą-ska, red. M. Lubina i in., Katowice [i in.] 1991, s. 47-50.
9. Z Życia Politechniki Śląskiej. Wydanie jubileuszowe, Gliwice 1995.

Źródła on-line

1. Historia Politechniki Śląskiej
2. Biblioteka Politechniki Śląskiej