Zlewnia Olzy

Autorzy: prof. dr hab. Mariusz Rzętała,dr Robert Machowski

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

TOM: 5 (2018)

Wstęp

Rys. 1. Użytkowanie terenu w zlewni Olzy: 1 – granica województwa śląskiego, 2 – granica zlewni, 3 – cieki, 4 – zbiorniki wodne, 5 – tereny zurbanizowane, 6 – lasy i zadrzewienia, 7 – obszary zagospodarowane rolniczo.

Pierwszym większym dopływem Odry na obszarze województwa śląskiego jest uchodząca do niej z prawej strony Olza. Rzeka ta wypływa ze źródeł położonych w Beskidzie Śląskim na stokach Ganczarki na wysokości około 850 m n.p.m. Całkowita długość Olzy wynosi 86,2 km, przy czym tylko jej źródłowy odcinek o długości około 14,4 km znajduje się na obszarze Polski, w województwie śląskim. Poniżej ujścia Potoku Bystrzańskiego Olza wpływa na teren Czech. Od Cieszyna na odcinku 13,6 km Olza stanowi naturalną granicę pomiędzy Polską i Czechami. W dolnym biegu rzeki, od połączenia z Piotrówką, Olza ponownie staje się rzeką graniczną. Jedynie w rejonie wsi Łaziska przebieg granicy państwowej ma sztuczny charakter na odcinku nieco ponad 3 km. Powierzchnia zlewni Olzy wynosi 1117,6 km2, w tym za granicą Polski znajduje się 638,6 km2. Z obszaru województwa śląskiego do rzeki odwadniany jest teren o powierzchni blisko 479,0 km2.

W użytkowaniu terenu zlewni Olzy, w granicach administracyjnych województwa śląskiego, przeważają tereny zagospodarowane przez rolnictwo stanowiące 59,4% (284,0 km2) ogólnej powierzchni zlewni (rys. 1). Blisko trzykrotnie mniejszy udział na poziomie 20,6% (98,4 km2) przypada na lasy i zadrzewienia. Porównywalną powierzchnię w opisywanej części zlewni Olzy zajmują tereny zurbanizowane, na które przypada odsetek wynoszący 19,3% (92,1 km2). Najmniejszy udział rzędu 0,7% (3,4 km2) powierzchni zlewni zajęty jest przez wody stojące.

W źródłowej części zlewni Olzy zasadniczo można wydzielić tereny wykorzystywane w rolnictwie oraz zajęte przez lasy i zadrzewienia. Pierwsze z nich położone są w południowej części tego fragmentu zlewni, natomiast po północnej stronie rzeki dominują tereny zajęte przez lasy. Obszary zurbanizowane ograniczają się jedynie do rozproszonej zabudowy wiejskiej w granicach Istebnej i Koniakowa. W dolnej części zlewni Olzy, w zasięgu województwa śląskiego, poszczególne formy użytkowania gruntu są nieco bardziej zróżnicowane pod względem położenia. Tereny zurbanizowane największe powierzchnie zajmują w zasięgu dużych ośrodków miejsko-przemysłowych takich jak: Cieszyn, Zebrzydowice, Jastrzębie-Zdrój i Wodzisław Śląski. W zlewni Olzy tereny zurbanizowane reprezentowane są także przez bardzo liczne na tym obszarze wsie. Z tego typu wiejską zabudową nierozerwalnie związane są grunty wykorzystywane w rolnictwie. Natomiast lasy i zadrzewienia występują w postaci skupisk, które rozmieszczone są w miarę równomiernie w dolnej części zlewni Olzy. Tereny zajęte przez wody stojące w zlewni Olzy najczęściej skupiają się w dolinach rzecznych, w obrębie których wybudowano duże systemy składające się z kilkunastu a nawet kilkudziesięciu zbiorników groblowych tworzące tzw. system paciorkowy. Tego typu skupiska zbiorników znajdują się dolinach rzecznych np. Piotrówki i Pielgrzymówki w okolicy Zebrzydowic. Na zurbanizowanych terenach Jastrzębia Zdroju i Wodzisławia Śląskiego licznie występują sztuczne zbiorniki o innej genezie m.in. w nieckach z osiadania, przemysłowe i inne.

Wody powierzchniowe

Fot. 1. Olza w Cieszynie (fot. K. Kasprowska-Nowak).

Układ sieci rzecznej

W swoim źródłowym biegu Olza generalnie płynie ze wschodu na zachód, przy czym na pewnych odcinkach kierunek płynięcia rzeki gwałtownie się zmienia. Koryto Olzy odznacza się znaczną krętością, która warunkowana jest głównie budową geologiczną podłoża oraz rzeźbą terenu. Rzeka wypreparowała swoją dolinę w bardziej podatnym na niszczenie podłożu, a w miejscach występowania skał odpornych, kierunek płynięcia wody zmienia się nawet o 180o i w takich sytuacjach Olza płynie z zachodu na wschód.

Po wpłynięciu na teren Czech, Olza przyjmuje kierunek północno-zachodni, który generalnie utrzymuje aż do ujścia do Odry. W górnym biegu Olzy, na obszarze województwa śląskiego, uchodzi do niej wiele krótkich cieków bez nazwy a także nieco dłuższe dopływy, takie jak potoki: Roztoka, Gliniany, Połomity Wielkie, Połomity Małe, Olecka, Prądowiec, Dupniański oraz Bystrzański. Kolejne większe dopływy Olzy odwadniające obszar województwa śląskiego uchodzą do niej dopiero w Cieszynie (fot. 1). Pierwszy z nich to Puńcówka o długości około 11 km oraz Bobrówka płynąca od źródeł do ujścia do Olzy na odcinku wynoszącym około 12,9 km. Po opuszczeniu Cieszyna na odcinku granicznym o długości około 6 km do Olzy wpływa kilka bardzo krótkich potoków. Jeden z nich jest nieco większy, jednak nie osiąga nawet 3 km długości.

W dolnym biegu do Olzy uchodzą największe jej dopływy z terenu województwa śląskiego. Najdłuższa jest Piotrówka (31,4 km), która wypływa ze źródeł zlokalizowanych w południowej części Pogórza Śląskiego. Koło Marklowic Piotrówka opuszcza granice państwa, a w swoim dolnym biegu, na odcinku 6,2 km przed ujściem do Olzy jest rzeką graniczną. Na terenie Zebrzydowic do Piotrówki uchodzi Pielgrzymówka jej największy dopływ o długości 9,6 km. Sama Piotrówka zasila Olzę w rejonie wsi Godów. Około 2 km dalej od tego miejsca do Olzy uchodzi Szotkówka o długości 19,4 km, która zbiera wody takich cieków jak: Kucharzówka, Kościelnik, Kolejówka, Mszanka, Jastrzębianka, Ruptawka oraz Potok Skrzyszowski. Około 0,6 km przed ujściem do Olzy Szotkówkę zasila swoimi wodami największy jej dopływ Lesznica o długości 19,2 km. Lesznica powstaje z połączenia potoków Radlińskiego i Jedłownickiego, przy czym ten pierwszy uznawany jest za odcinek źródłowy. Następnie Lesznica zbiera wody wielu krótkich dopływów, z których najdłuższe to: Marklówka i Potok Krostoszowicki.

Stany wody i przepływy

W przeciętnych warunkach ilość wody w Olzie na całej długości tego cieku waha się od dziesiątych części m3/s w jej górnym biegu do kilku m3/s przy ujściu do Odry. Największe dopływy Olzy w swym dolnym biegu zazwyczaj charakteryzują się przepływem przekraczającym 1 m3/s. Pozostałe cieki w zlewni Olzy są znacznie mniej zasobne w wodę w ilości kilku-kilkunastu dm3/s w przypadku krótkich cieków oraz kilkudziesięciu a w nielicznych przypadkach także kilkuset dm3/s. Zróżnicowanie to wynika bezpośrednio z długości samych cieków oraz powierzchni zlewni, którą odwadniają. W przypadku zlewni Olzy ważnym czynnikiem determinującym zasoby wodne powierzchniowej sieci rzecznej jest gospodarcza działalność człowieka prowadzona na tym terenie.

Z uwagi na górski charakter odwadnianej przez Olzę zlewni odznacza się ona znaczną zmiennością stanów wody. Na posterunku zlokalizowanym w Cieszynie amplituda wahań przekroczyła 450 cm, a średni roczny stan wody w tym czasie (lata 1969-1987) wynosił 52 cm. Średnie roczne przepływy Olzy w jej górnym biegu tylko nieznacznie przekraczają 0,8 m3/s, w środkowym biegu (posterunek Cieszyn) przepływ kształtuje się na poziomie blisko 7,9 m3/s, a w dolnym odcinku korytem płynie średnio około 15 m3/s. Dosyć istotny wzrost przepływu jest konsekwencją zbierania wód bardzo licznych dopływów Olzy, zarówno z polskiej, jak i czeskiej części zlewni.

W zlewni Olzy przeważa odpływ półrocza zimowego. W górnej części zlewni stanowi 55,6%, a w środkowej 53,2% odpływu rocznego. W dolnej części zlewni jest bardziej wyrównany ze względu na oddziaływanie Szotkówki i Lesznicy, które poddane są silnej antropopresji i charakteryzują się wyrównanym odpływem. W ciągu roku na Olzie zaznaczają się dwa okresy maksymalnych przepływów. Pierwszy pojawia się wiosną i związany jest z topnieniem pokrywy śnieżnej, a ponowny okres wyższych przepływów generowany jest przez letnie opady. Maksymalne przepływy Olzy w Istebnej osiągają 174% wartości średniego rocznego przepływu i pojawiają się w kwietniu, w marcu są nieco niższe i wynoszą 162% wartości średniego rocznego przepływu. Podobnie sytuacja wygląda na posterunku w Cieszynie, z tym, że maksymalne przepływy na poziomie 146% wartości średniego rocznego przepływu notowane są w marcu a w kwietniu wskaźnik ten wynosi 137%. W przypadku Szotkówki wiosenne wezbranie nie jest tak duże i pojawia się nieco wcześniej. Niewielki wzrost przepływów obserwuje się już w lutym (115% wartości średniego rocznego przepływu), a maksimum przypada na marzec, kiedy to przepływ osiąga 119% wartości średniego rocznego przepływu. Na Olzie dosyć wyraźnie zaznacza się także wezbranie letnie, które ma jednak drugorzędny charakter. Z uwagi na genezę zjawiska wielkość przepływu Olzy na poszczególnych posterunkach wodowskazowych jest porównywalna i wnosi około 120% wartości średniego rocznego przepływu. W przypadku Szotkówki wielkość ta jest znacznie mniejsza. W lipcu przepływ wynosi 108% wartości średniego rocznego przepływu. Niższe przepływy w zlewni Olzy pojawiają się jesienią. W górnym i środkowym biegu Olzy najniższe wartości charakterystyczne są dla października. W tym czasie na posterunku w Istebnej przepływ wynosi 60% a w Cieszynie 63% wartości średniego rocznego przepływu. Niższe przepływy na Olzie pojawiają się już we wrześniu i utrzymują do listopada. W przypadku Szotkówki minimalne przepływy uwidaczniają się we wrześniu a w październiku są tylko nieznacznie wyższe. W okresach utożsamianych z powodziami stany wody i przepływy są wielokrotnie większe od przeciętnych wartości. W górnym biegu Olzy maksymalne stany wody na poziomie 245 cm zanotowano 19 lipca 1970 r. natomiast maksymalne przepływy w tym miejscu wystąpiły 8 lipca 1997 roku, kiedy to korytem płynęło 63,5 m3/s. Ekstremalnie niskie stany wody zanotowano 3 lutego 1997 r. na poziomie 53 cm a minimalny przepływ wynoszący 0,045 m3/s zarejestrowano kilka dni wcześniej – 28 stycznia 1997 r. W Cieszynie maksymalne stany wody na poziomie 460 cm zanotowano dwukrotnie 19 lipca 1970 r. i 21 sierpnia 1972 r. W drugim z wymienionych terminów Olza prowadziła również największe ilości wody. W ciągu jednej sekundy korytem płynęło 594 m3 wody. Najniższe stany wody zmierzone na tym posterunku wynosiły jedynie 6 cm. Woda na takim poziomie notowana była 14 i 31 sierpnia oraz 1 września 1992 r. Natomiast absolutne minimum przepływu zmierzono 30 sierpnia 1992 r., kiedy to korytem płynęło zaledwie 0,34 m3/s. Przytoczone informacje pokazują, że Olza odznacza się bardzo dużą zmiennością przepływów, jak i stanów wody. Dosyć dobrze obrazują to średnie miesięczne współczynniki przepływu i współczynniki nieregularności (tab. 2).

Rzeka	Posterunek wodowskazowy	Kilometr biegu rzeki	Powierzchnia zlewni	Przepływ średni SSQ		Średnie stany wody (H śr.)i amplitudy wahań stanów wody (ΔH)
		[km]	[km2]	lata	[m3/s]	[lata]	H śr. [cm]	ΔH [cm]
Olza	Istebna	63,8	34,8	1961-2000	0,81	-	-	-
Olza	Cieszyn	37,0	453,5	1961-1990	7,86	1969-1987	52,0	453
Lesznica	Godów	0,5	88,1	1963-1990	1,07	-	-	-
Kłodnica	Łany Małe	23,4	867,2	1971-1986	5,15	1961-1986	188,7	233
Szotkówka	Gołkowice	3,4	101,3	1963-2000	1,43	-	-	-

Objaśnienia: (–) – brak danych

Tabela 1. Średnie roczne przepływy i średnie roczne stany wody oraz amplitudy wahań stanów wody w wybranych latach hydrologicznych w dorzeczu Olzy.

Rzeka - profil	XI	XII	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	λ
Olza – Istebna	0,72	0,93	0,80	0,90	1,62	1,74	1,00	1,01	1,20	0,78	0,67	0,60	1411
Olza – Cieszyn	0,72	1,07	0,92	0,90	1,46	1,37	0,98	1,10	1,21	0,96	0,76	0,63	1291
Szotkówka – Gołkowice	0,92	1,00	1,01	1,15	1,19	0,98	0,94	0,95	1,08	1,02	0,87	0,89	107

Tabela 2. Średnie miesięczne współczynniki przepływu oraz współczynniki nieregularności λ.

Stan jakościowy wody

Stan jakościowy wód powierzchniowych w zlewni Olzy zasadniczo kształtowany jest przez działalność człowieka prowadzoną na terenie zlewni. Dotyczy to zwłaszcza jej środkowej i dolnej części. Uwarunkowania naturalne zlewni odgrywają pewną rolę jedynie w górnej części zlewni, w której przejawy antropopresji związane są zasadniczo z obecnością rolnictwa. Rozwój przemysłu i zurbanizowanie terenu, które swym zasięgiem objęły w największym stopniu środkową i dolną część zlewni, warunkują jakość wód powierzchniowych w zlewni Olzy. Na opisywanym obszarze zinwentaryzowano około 20 ważniejszych punktów zrzutów ścieków, pochodzenia przemysłowego, komunalnego oraz zanieczyszczenia mieszane. Z obecnością górnictwa węgla kamiennego na terenie zlewni związane są zanieczyszczenia powodujące zasolenie wód powierzchniowych, do których zrzucane są wody pochodzące z drenażu górotworu. Na podstawie badań wykonanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach w 2016 roku w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 roku w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych można stwierdzić, że najlepsze pod względem jakości zasoby wód występują jedynie w źródłowym odcinku Olzy, do granicy państwa. Jakość wód Olzy jako rzeki granicznej wynika z uwarunkowań zlewniowych zarówno po polskiej, jak i czeskiej stronie. W źródłowym odcinku rzeki poszczególne badane parametry mieściły się w przedziałach od maksymalnego do poniżej dobrego. Zsumowane wyniki badań pozwoliły na stwierdzenie, że środowisko wodne odznaczał umiarkowany potencjał ekologiczny, natomiast stan chemiczny został zaklasyfikowany jako poniżej dobrego. Całościowa ocena stanu pod względem jakości wód powierzchniowych tej części zlewni Olzy została określona jako zły stan wód. Analogiczna sytuacja ma miejsce w zlewni Pietrówki. Natomiast dolny bieg Olzy oraz zlewnię Szotkówki charakteryzują niższe klasy badanych parametrów. Z tych względów stan i potencjał ekologiczny zostały ocenione jako słabe, jak również stan chemiczny jest poniżej dobrego. Sumaryczna ocena wydzielonych jednolitych części wód powierzchniowych została określona jako zły stan wód.

Wody podziemne

Zlewnia Olzy znajduje się w zasięgu dwóch regionów hydrogeologicznych. Źródłowa część tych terenów położona jest w obrębie regionu karpackiego (XIV), a dominujący pod względem powierzchni obszar zlewni należy do regionu przedkarpackiego (XIII). Z uwagi na specyficzne położenie zlewni, uzasadniona jest odrębna charakterystyka wód podziemnych w jej źródłowej części oraz na pozostałym obszarze. Wody podziemne w górnej części zlewni występują w trzech piętrach wodonośnych: czwartorzędowym, neogeńsko-kredowym i kredowym. W środkowej i dolnej części zlewni wydzielone zostały cztery piętra wodonośne takie jak: czwartorzędowe, neogeńskie, kredowo-jurajskie i karbońskie.

W źródłowej części zlewni Olzy jako pierwsze od powierzchni terenu zalegają wody podziemne tworzące czwartorzędowe piętro wodonośne. Głębokość występowania warstwy wodonośnej nie została zbadana, natomiast jej miąższość została określona na 3-15 m. Zbudowana jest z piasków i żwirów, warstwa wodonośna ma porowy charakter. Zwierciadło wód podziemnych jest swobodne. Pod względem chemicznym w piętrze czwartorzędowym występują wody naturalne takie jak wodorowęglanowo-wapniowego (HCO₃-Ca). Kolejną formacją wodonośną jest piętro paleogeńsko-kredowe, zbudowane z piaskowców. Charakter wodonośca jest szczelinowo-porowy, dlatego też wody podziemne posiadają częściowo swobodne zwierciadło, a miejscami są napięte. Warstwy wodonośne występują na głębokościach od 15 m do 50 m. Miąższość strefy zawodnienia zmienia się w zakresie 5-25 m. Pod względem chemicznym wody podziemne tego piętra zostały zaklasyfikowane do wód naturalnych reprezentowanych przez typ wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowy (HCO₃-Ca-Mg). Ostatnie w tej części zlewni Olzy to kredowe piętro wodonośne. Podobnie jak poprzednio opisane, także ta formacja hydrogeologiczna zbudowana jest z piaskowców, w których wody wypełniają pory i szczeliny. Zwierciadło wody miejscami ma swobodny i napięty charakter. Głębokość występowania warstwy wodonośnej zmienia się w szerokim przedziale od 6,2 m do 49,0 m, a miąższość zawodnionej strefy wynosi kształtuje się na poziomie 7,5-22,0 m. Także tu występują tylko wody naturalne, pod względem chemicznym reprezentowane są przez typ wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowy (HCO₃-Ca-Mg). Wody podziemne w tej części zlewni zasilane są na drodze infiltracji wód opadowych i roztopowych. Poziomy i piętra wodonośne w sposób naturalny drenowane są przez liczne źródła oraz Olzę i jej dopływy. Wody podziemne drenowane są także przez człowieka za pośrednictwem ujęć studziennych. Na podstawie badań jakości wód wykonanych przez WIOŚ w Katowicach, stwierdzono, że w kredowym piętrze wodonośnym występują wody II i III klasy. Próby wody pobrano ze studni z głębokości 22 m i 32 m. Dosyć duża miąższość warstwy nadkładu chroni wody przed dopływem zanieczyszczeń z powierzchni terenu, a o obniżeniu klas jakości decydowały jedynie podwyższone stężenia związków żelaza, których pochodzenie jest naturalne.

W środkowej i dolnej części zlewni Olzy najpłycej zalegają wody czwartorzędowego piętra wodonośnego. Pod względem litologicznym formacja hydrogeologiczna ma porowy charakter, zbudowana jest z piasków oraz żwirów, w których ukształtowane zwierciadło wody jest swobodne. Głębokość występowania warstwy wodonośnej zmienia się w przedziale od 0,8 m do 34,8 m, a miąższość zawodnionej strefy wynosi od 0,5 m do 29,8 m. Pod względem chemicznym są to wody wodorowęglanowo-wapniowe (HCO₃-Ca) zaliczane do naturalnego typu. Następne od powierzchni terenu, w tej części zlewni Olzy, jest neogeńskie piętro wodonośne, które podobnie jak czwartorzędowe obejmuje porową formację skalną zbudowaną z piasków i żwirów. Zwierciadło wody jest napięte. Głębokość zalegania warstw wodonośnych poziomu zmienia się w zakresie 6,5-16,5 m, a miąższość strefy zawodnienia wynosi od 2,5 m do 31,5 m. Pod względem chemicznym są to te same wody, co w formacji czwartorzędowej – naturalne wody o typie wodorowęglanowo-wapniowym (HCO₃-Ca). Kolejna formacja hydrogeologiczna, która została wydzielona na tym terenie to kredowo-jurajskie piętro wodonośne. Obejmuje piaskowce o szczelinowo-porowym charakterze, w których zwierciadło wody jest pod napięciem. Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu wynosi od 8,5 do 13,2 m, a miąższość strefy zawodnienia zmienia się w wąskim zakresie 1,5-2,9 m. W typologii chemicznej są to naturalne wody wodorowęglanowo-wapniowe (HCO₃-Ca). Jako ostatnie wydzielone zostało karbońskie piętro wodonośne, które obejmuje szczelinowo-porowe formacje geologiczne wykształcone w postaci piaskowców i mułowców. Zwierciadło wody jest napięte. Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu zmienia się w przedziale 200-400 m a miąższość strefy zawodnienia średnio wynosi 40 m. Z uwagi na górniczy drenaż formacji hydrogeologicznej stwierdzono w jej obrębie wody o typach odbiegających od naturalnych. Pod względem chemicznym są to wody: wodorowęglanowo-siarczanowo-chlorkowo-wapniowe (HCO₃-SO₄-Cl-Ca), siarczanowo-wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowo-magnezowe (SO₄-HCO₃-Cl-Na-Mg), chlorkowo-sodowe (Cl-Na) oraz chlorkowo-wodorowęglanowo-sodowe (Cl-HCO₃-Na). Wody podziemne w tej części zlewni Olzy zasilane są przede wszystkim wodami infiltracyjnymi, które pochodzą z opadów atmosferycznych a także topnienia pokrywy śnieżnej. W ten sposób zasilane jest czwartorzędowe piętro wodonośne. W znacznie mniejszym stopniu dotyczy to także pozostałych pięter wodonośnych, których wychodnie znajdują się na powierzchni terenu. Naturalną bazę drenażu wód powierzchniowych i płytkich podziemnych stanowi dolina Odry na północnym-zachodzie. Działalność górnicza prowadzona na terenie zlewni (zarówno w Polsce, jak i Republice Czeskiej) odgrywa istotną rolę w procesie krążenia wód podziemnych w górotworze. W strefie przygranicznej obserwuje się przepływy wód podziemnych z Czech do Polski i w kierunku odwrotnym. Zlewnia Olzy znajduje się w zasięgu regionalnego leja depresji związanego z wieloletnim funkcjonowaniem zakładów górniczych. Poza zubożeniem ich zasobów, wody podziemne w zlewni Olzy zagrożone są również przez degradację ich jakości. Na podstawie badań przeprowadzonych w 2016 r. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska z Katowic stwierdzono, że wody zalegające na głębokości od 8 do 10 m zaliczane są do III klasy jakości.

Użytkowanie wód

Wody w zlewni Olzy posiadają znaczenie typowo gospodarcze, a także spełniają podstawowe funkcje przyrodnicze. Współcześnie z uwagi na nieodpowiednie parametry fizyko-chemiczne, wody nie są wykorzystywane w takim zakresie jak jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Wody powierzchniowe służą do napełniania stawów, w których na dużą skalę hodowane są ryby. Dosyć powszechnie powierzchniowa sieć rzeczna traktowana jest jako odbiornik zanieczyszczonych wód poprzemysłowych i pogórniczych. Tego typu funkcje spełniają także zbiorniki wodne określane mianem osadników, które stanowią pośrednie ogniwo w procesie przepływu wody pomiędzy zakładem przemysłowym a rzekami. Z uwagi na nieodpowiednie parametry fizyko-chemiczne, wody powierzchniowe współcześnie nie są wykorzystywane do zaopatrywania ludności i przemysłu w wodę. Sieć wodociągowa bazuje na zasobach wód podziemnych. W 2011 roku do zaopatrzenia ludności i przemysłu pozyskano blisko 5 mln m3 wody z podziemnych zasobów. Przy czym około 80% pobranej wody pochodziło z górniczego odwadniania górotworu. W górnej części zlewni wody podziemne powszechnie czerpane są za pośrednictwem studni wierconych i kopanych zlokalizowanych w obrębie indywidualnych gospodarstw.

Rzeki i zbiorniki wodne w zlewni Olzy posiadają również typowo krajobrazowe i przyrodnicze znaczenie. Powierzchniowa sieć wodna stanowi miejsce rozrodu i bytowania wielu gatunków ryb, płazów, gadów i ptaków. Zdarza się, że są to gatunki rzadkie i cenne pod względem przyrodniczym. Środowisko wodne stanowi istotny element krajobrazu zwłaszcza na terenach zurbanizowanych, gdzie pozytywnie wpływa na zwiększenie bioróżnorodności. Zasobność wód pod względem ich rybostanu sprzyja amatorskiemu wędkarstwu. Przejawy tego typu wykorzystania wód są dosyć powszechne w zlewni Olzy. Dotyczy to zarówno wód płynących, jak również specjalnie wybudowanych na te cele zbiorników wodnych.

Bibliografia

1. Absalon D., Jankowski A.T., Leśniok M., Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50 000, Arkusz M-34-86-B Wisła, wyd. Główny Geodeta Kraju, Warszawa 2003.
2. Absalon D., Jankowski A.T., Leśniok M., Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50 000, Arkusz M-34-74-C Cieszyn, wyd. Główny Geodeta Kraju, Warszawa 2003.
3. Atlas hydrogeologiczny Polski, 1:500 000. B. Paczyński (red.), PIG, Warszawa 1995.
4. Borek H. Hydronimia Odry. Wykaz nazw w układzie hydrograficznym, wyd. Instytut Śląski w Opolu, Opole 1983.
5. Jankowski A.T. (red.). Tendencje zmian obiegu wody w zlewni górnej Odry. Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec 1996.
6. Jankowski A.T., Absalon D., Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50 000, Arkusz Cieszyn 541.3/P. GEOPOL, Poznań 1992.
7. Podział hydrograficzny Polski, Wyd. IMiGW, Warszawa 1983.

Źródła on-line

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Dz.U. 2016 poz. 1187. [1] [2] [3] Rzętała M., Machowski R., Dorzecze Odry, "Encyklopedia Województwa Śląskiego" 2015, t. 2.

Zobacz też

Wody powierzchniowe Wody podziemne Dorzecze Odry Dorzecze Wisły Źródła