Narodowość śląska
Naród i narodowość sprawiają duży kłopot na polu nauk społecznych. Jerzy Szacki pisze wręcz, że pojęcie narodu należy w naukach społecznych do najsłabiej teoretycznie opracowanych[1]. Jeszcze gorzej, gdy termin narodowość połączy się z przymiotnikiem śląska. Niejednokrotnie wtedy przedstawicielom lokalnych organizacji zarzuca się żerowanie na zbiorowych uczuciach związanych z ideą narodu[2]. Według Michała Smolorza najbardziej prawdopodobną hipotezą odnośnie dzisiejszych deklaracji narodowości śląskiej jest tradycyjny w tym regionie górnośląski indyferentyzm i utrwalona mentalna odrębność od polskiej większości pozbawionej regionalnych korzeni[3]. Faktycznie trudno nauce zdeterminować, czy śląskie deklaracje narodowościowe w historii najnowszej to rzeczywisty „separatyzm” od pozostałych narodów, czy przejaw tożsamości regionalnej lub próba uniknięcia opowiedzenia się za którymś z narodów państwowotwórczych[4].
Charakterystyka
Industrializacja rozpoczęta z końcem XVIII wieku spowodowała rozrastanie się przemysłowych terenów miejskich na dotychczasowe tereny wiejskie, co pociągało za sobą tworzenie się specyficznego społeczeństwa proletariackiego, które przenosiło się ze wsi do miast nie zmieniając miejsca zamieszkania5. Proletariat ten kształtował się jednocześnie w niemieckiej etyce pracy bądź to na miejscu, bądź pracując sezonowo w innych częściach Niemiec[5].
Według badań Ślązacy to ludzie szanujący rodzinę, religię i pracę, posługujący się dialektem śląskim, ich cechy osobowościowe wyznacza fizycznie ciężka i odpowiedzialna praca. Jednocześnie potrafią pielęgnować tradycję zarówno w sytuacjach odświętnych jak i codziennych. Dzieci nie aspirowały do zdobycia wykształcenia ani zajmowania wysokich stanowisk. Nie wymagali też tego od nich rodzice. Synowie powinni iść w ślady ojca lub zdobyć konkretny zawód wymagający pracy fizycznej[6]. Zmiany na przełomie stuleci, m.in. zamknięcie części kopalń i hut, a także szeroka oferta szkół wyższych, powodują jednak przemiany w społeczności śląskiej[7].
Język
Jednym z najważniejszych problemów dotyczących identyfikacji narodowej jest używany język. Choć w dzisiejszych czasach nie jest on już uznawany za wyłączny czy też najważniejszy wyznacznik przynależności do wspólnoty, to wciąż odgrywa on ważną rolę w kreowaniu tożsamości etnicznej bądź narodowej. Choć w Europie mamy przykład Szwajcarów, którzy pomimo posługiwania się czterema językami – co powoduje niemałe problemy w porozumiewaniu się wewnątrz własnego kraju – wciąż czują się Szwajcarami, to w ciągu ostatnich dwudziestu lat byliśmy świadkami tego, jak ważny jest język dla samookreślenia. Po rozpadzie państw federacyjnych Wschodniej Europy nastąpił szybki powrót do własnego języka (Litwa) lub budowanie własnego, jak najbardziej odrębnego od sąsiadów (była Jugosławia).
Dzisiejsi Ślązacy zdają się stać pośrodku między tymi dwoma nurtami. Z jednej strony częste jest podkreślanie swojej odrębności poprzez akcentowanie różnic językowych[8], a jednocześnie – szczególnie wśród śląskich organizacji – uważa się, że jedynym wyznacznikiem bycia narodowości śląskiej jest fakt jej odczuwania[9].
- ↑ Jerzy Szacki Kłopoty z pojęciem narodu [w:] Humanistyka przełomu wieków, red. Józef Kozielecki, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1999, ISBN: 83-86770-99-6, s. 150.
- ↑ Elżbieta Anna Sekuła Po co Ślązakom potrzebny jest naród? Niebezpieczne związki między autonomią i nacjonalizmem, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009, ISBN: 978-83-60501-54-2, s. 153.
- ↑ Michał Smolorz Śląsk Wymyślony, Antena Górnośląska, Katowice 2012, ISBN 978-83-934736-0-1, s. 53.
- ↑ Roman Baron, Andrzej Michalczyk, Michał J. Witkowski Kim jest Górnoślązak? [w:] Historia Górnego Śląska: Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, red. Joachim Bahlcke, Dan Gawrecki, Ryszard Kaczmarek, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Gliwice 2011, ISBN: 978-83-60470-41-1 . - 978-83-60353-99-8 . - 978-83-932012-1-1, s. 469.
- ↑ Urszula Swadźba Śląski etos pracy: Studium socjologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001, ISBN 83-226-1101-3, s. 55.
- ↑ Zbigniew Kurcz Naród śląski w świetle ideologii przodowników i w świadomości uczestników wyobrażonej wspólnoty [w:] Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy - między polskością a niemieckością, red. Andrzej Sakson, Instytut Zachodni, Poznań 2008, ISBN: 978-83-87688-86-8, s. 65.
- ↑ Ibidem, s. 66.
- ↑ Jolanta Tambor Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
- ↑ http://slonzoki.org/statut/ [dostęp: 19.01.2014].
