Kłodnica

Autorzy: dr hab. prof. UŚ Mariusz Rzętała, dr Robert Machowski

fragment hasła: Dorzecze Odry

Kłodnica na obszarze województwa śląskiego płynie w swoim górnym i środkowym biegu. Całkowita długość rzeki wynosi 75,3 km, z czego na opisywanym obszarze znajduje się około 57 km. Kłodnica wypływa z kilku źródeł znajdujących się w Brynowie – dzielnicy Katowic na wysokości 3,5 m n.p.m. Na odcinku po Zabrze-Makoszowy rzeka płynie niemal równoleżnikowo ze wschodu na zachód. Następnie Kłodnica zmienia swój bieg na północno-zachodni, a poniżej Gliwic uchodzi do zbiornika Dzierżno Duże, pośrednio zasilając także Kanał Gliwicki. Koryto Kłodnicy ponownie odgałęzia się z Kanału Gliwickiego nieco poniżej Zbiornika Pławniowice. Dale rzeka płynie w naturalnym korycie, które na skutek prac hydrotechnicznych zostało wyprostowane poprzez odcięcie licznych meandrów. Kłodnica na obszarze województwa śląskie przejmuje kilka dużych dopływów. Z prawobrzeżnych największe to: Kochłówka (Potok Bielszowicki), Czerniawka, Bytomka z Potokiem Mikulczyckim, Drama oraz Potok Toszecki. Lewobrzeżnych dopływów Kłodnicy jest mniej i są krótsze, a najdłuższe z nich to: Jamna, Promna, Potok Ornotowicki, Ostropka, Kozłówka oraz Potok Bojszowski, który uchodzi do Kłodnicy poprzez syfon poprowadzony pod Kanałem Gliwickim.

Istotnym elementem powierzchniowej sieci hydrograficznej w zlewni Kłodnicy są sztuczne zbiorniki wodne. Szczególnie dużo jest zbiorników w nieckach osiadania (fot. 4) oraz basenów różnego typu i o różnym znaczeniu gospodarczym. Największe zbiorniki w dorzeczu, to poeksploatacyjne jeziora antropogeniczne: Dzierżno Duże (fot. 5), Pławniowice, Dzierżno Małe. Kłodnica jest dosyć zasobna w wodę, średnie roczne przepływy w Gliwicach kształtują się na poziomie 6,41 m3/s. Jest to współcześnie rzeka o silnie zmienionym antropogenicznie reżimie odpływu w stosunku do okresu przedindustrialnego, kiedy średnie roczne przepływy oscylowały wokół wartości 3 m3/s.

Kłodnica odwadnia zlewnię, która odznacza się największymi zmianami wywołanymi oddziaływaniem silnej antropopresji w całym województwie śląskim. Dotyczy to zwłaszcza górnej części zlewni tej rzeki po profil w Gliwicach. Poniżej do Kłodnicy uchodzą cieki odwadniające tereny w głównej mierze użytkowane rolniczo, jak ma to miejsce w przypadku Potoku Toszeckiego. Stan jakościowy wód w dorzeczu Kłodnicy kształtowany jest obecnością wielu zanieczyszczeń, przez co wody te nie odpowiadają standardom jakościowym wód powierzchniowych i najczęściej są pozaklasowe. Antropopresja miejsko-przemysłowa występuje na terenach zlewni dopływów Kłodnicy. Duże ilości zanieczyszczeń odprowadzane są do Kłodnicy m.in. za pośrednictwem Potoku Bielszowickiego, który odwadnia południowe dzielnice Rudy Śląskiej oraz Bytomki zbierającej wody z Bytomia i Zabrza. Poza wymienionymi do Kłodnicy uchodzi szereg mniejszych zanieczyszczonych cieków. W dorzeczu Kłodnicy znajduje się Kanał Gliwicki (fot. 6), który łączy Odrę z portem śródlądowym w Gliwicach. Kanał Gliwicki oddany do użytku w 1938 roku, przejął funkcje wybudowanego w latach 1792-1822 i użytkowanego do I połowy II wieku XX wieku Kanału Kłodnickiego. Parametry techniczne Kanału Gliwickiego przedstawiają się następująco: głębokość – 3,5 m, szerokość – 37 m, powierzchnia przekroju – pk. 91 m2, różnica poziomów między skrajnymi odcinkami drogi wodnej – 43,6 metrów. Pokonanie drogi wodnej na odcinku Port w Koźlu – Port w Gliwicach jest możliwe dzięki śluzom wybudowanym w: Kłodnicy, Nowej Wsi, Sławięcicach, Łanach, Dzierżnie i Łabędach.