Zapadlisko przedkarpackie
Zapadlisko przedkarpackie stanowi część wielkiego basenu sedymentacyjnego (basen Paratetydy) powstałego na przedpolu nasuwających się ku północy Karpat. Jest typowym rowem przedgórskim, wypełnionym przez osady syn- i postorogeniczne, którego powstanie było związane z mioceńską ewolucją łuku orogenicznego Karpat zewnętrznych (Krzywiec, 2006). Na zachodzie zapadlisko łączy się z alpejskim basenem molasowym, a na wschodzie z basenem przedgórskim Bałkanidów (Rys. 1).
Jest najmłodszą jednostką alpejską występującą na obszarze Polski, gdzie rozciąga się na długości około 300 km i szerokości do 100 km.
Zapadlisko jest wypełnione dolno- i środkowomioceńskimi osadami molasowymi o miąższości do 3 km na obszarze Polski i do 5 km na Ukrainie (Oszczypko i in. 2006). Pod względem litologicznym, petrograficznym, a szczególnie facjalnym skały zbiornikowe miocenu są bardzo zróżnicowane. Podłoże zapadliska jest zbudowane ze skał platformy epiwaryscyjskiej oraz jej permsko-mezozoicznej pokrywy. Głębokość podłoża platformowego w zapadlisku waha się od kilkuset metrów do 3500 m (Oszczypko i in., 2005). Na zachodzie pod miocenem zapadliska przedkarpackiego występują skały niecki górnośląskiej, w części środkowej – skały niecki miechowskiej, a na wschodzie – zrębu dolnego Sanu (Stupnicka 1997). Północna granica zapadliska jest erozyjna, natomiast granica południowa ma charakter tektoniczny. Wyznaczona jest przez czoło Karpat zewnętrznych, które w całości są płasko nasunięte na mioceńskie osady zapadliska przedkarpackiego (Oszczypko 2006).
W zapadlisku przedkarpackim wyróżnia się część zewnętrzną, leżącą na północ od Karpat, oraz część wewnętrzną ukrytą pod nasuniętymi Karpatami (Ney i in. 1974). Strefa zewnętrzna, obejmująca obszar obecnego zapadliska, wypełniona jest środkowomioceńskimi osadami morskimi (baden i sarmat). Jej szerokość na terytorium Polski waha się od 30 - 40 km na zachodzie do 90 km na wschodzie (Fot. 1). Wewnętrzną, zlokalizowaną pod płaszczowinami karpackimi część zapadliska wypełniają wczesnomioceńskie osady lądowe oraz środkowomioceńskie osady powstałe w środowisku morskim (Oszczypko i Tomaś 1985; Oszczypko 2004, 2006; Oszczypko i in. 2006).
