Surowce mineralne
Surowce mineralne to wydobyte ze złoża kopaliny użyteczne, mające zastosowanie w gospodarce. Województwo śląskie odgrywa bardzo ważną rolę w ogólnej produkcji surowców mineralnych Polski. Występujące na terenie województwa śląskiego surowce mineralne można zaliczyć do pięciu zasadniczych grup. Są to: surowce energetyczne (złoża węgla kamiennego, węgla brunatnego, gazu ziemnego i torfu), surowce chemiczne (sól kamienna, gipsy i siarka), rudy metali (złoża rud cynku i ołowiu, rudy molibdenowo-wolframowo-miedziowe, rudy żelaza), surowce skalne (piaskowce, wapienie, margle, dolomity, piaski, żwiry, kopaliny ilaste) oraz wody lecznicze.
Surowce energetyczne
Węgiel kamienny
Węgiel kamienny - węgiel kopalny zawierający od 78% do 92% pierwiastka węgla. Ma barwę czarną. Jest zwarty, jego twardość wynosi 2,0 do 2,5, a gęstość od 1,16 do 1,6 g/cm3 (średnia 1,3 g/cm3). Węgiel kamienny należy do węgli humusowych, niejednorodnych w swej strukturze, stanowiących mieszaninę kilku odmian petrograficznych (różniących się twardością i połyskiem), tworzących pojedyncze pasma. Należą do nich:
- fuzyn - węgiel włóknisty,
- duryn - węgiel matowy,
- klaryn - węgiel półbłyszczący,
- witryn - węgiel błyszczący.
W granicach obszaru województwa śląskiego położona jest zdecydowana większość złóż węgla kamiennego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (GZW). Są to największe złoża w Polsce i jedne z większych w Europie. Eksploatacja węgla kamiennego na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego jest prowadzona od ponad 250 lat. Maksymalny jej rozwój przypadał na lata 70-te XX wieku. W polskiej części zagłębia wydobywano wtedy ponad 200 mln ton węgla rocznie. Od roku 1990, w wyniku rozpoczętej restrukturyzacji górnictwa, liczba kopalń systematycznie malała. Obecnie eksploatowane złoża zajmują około 1 106 km2, a wydobycie wynosi ok. 65 mln ton węgla rocznie (Rys. 1). Węgle eksploatowane w GZW są zróżnicowane pod względem stopnia uwęglenia. Największą część zasobów tworzą węgle energetyczne (typy 31-32), w mniejszej ilości występują węgle koksujące (typy 34-36), znane są również węgle chude i antracytowe (typy 38 i 41) oraz antracyty (typ 42). Główne typy węgla kamiennego z krótką charakterystyką i zastosowaniem przedstawiono w Tabeli 1.
| Typ węgla | Wyróżnik | Zawartość części lotnych V% | Charakterystyka | Główne zastosowanie | |
|---|---|---|---|---|---|
| Węgiel płomienny | 31 | powyżej 28 | Duża zawartość części lotnych, brak lub słaba zdolność spiekania oraz silnie świecący i długi płomień | Wykorzystywany jest do budowy pieców domowych, przemysłowych i generatorów | |
| Węgiel gazowo - płomienny | 32 | powyżej 28 | Duża zawartość części lotnych i średnia zdolność spiekania | Znalazł zastosowanie przy budowie pieców domowych i przemysłowych oraz uwodornianiu i wytlewaniu (niskotemperaturowe odgazowanie stałych paliw) | |
| Węgiel gazowy | 33 | powyżej 28 | Duża wydajność smoły i gazu, znaczna spiekalność | Używany jest w wytlewaniu, gazownictwie i koksownictwie. | |
| Węgiel gazowo-koksowy | 34 | powyżej 28 | Duża wydajność smoły i gazu, duża spiekalność, średnie ciśnienie rozprężania | Stosuje się go w koksownictwie i gazownictwie | |
| Węgiel ortokoksowy | 35 | od 20 do 31 | Średnia zawartość części lotnych, dobra spiekalność, duże ciśnienie rozprężania | Wykorzystywany jest w procesie produkcji koksu metalurgicznego | |
| Węgiel metakoksowy | 36 | od 14 do 28 | Duże ciśnienie rozprężania i dobra spiekalność | Stosowany jest w produkcji koksu odlewniczego | |
| Węgiel semikoksowy | 37 | od 14 do 28 | Mała zawartość części lotnych, średnie ciśnienie rozprężania i słaba spiekalność | Wykorzystywany jest jako dodatek schładzający wsad węglowy | |
| Węgiel chudy | 38 | od 14 do 28 | Brak lub bardzo słaba spiekalność, niewielka zawartość części lotnych i krótki płomień | Znalazł zastosowanie w budowie pieców domowych, przemysłowych i generatorów | |
| Węgiel antracytowy | 41 | od 10 do 14 | Mała zawartość części lotnych, nie posiada zdolności spiekania | Węgiel na mieszanki do produkcji koksu; węgiel energetyczny do palenisk specjalnych oraz produkcji paliwa bezdymowego | |
| Antracyt | 42 | od 3 do 10 | Bardzo niewielka ilość części lotnych, nie posiada zdolności spiekania | Stosowany jest podobnie jak węgiel antracytowy jako paliwo specjalne | |
| Metaantracyt | 43 | do 3 | Bardzo mała zawartość części lotnych, nie posiada zdolności spiekania | ..................... |
