Ruch Autonomii Śląska

Autor: Anna Muś

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

TOM: 1 (2014)

Działalność stowarzyszenia rozpoczęła się w 1990 roku w Rybniku, kiedy powstały pierwsze Założenia Programowe oraz statut organizacji. Już w 1991 roku organizacja utworzyła Komitet Wyborczy RAŚ i wprowadziła dwóch posłów do Sejmu RP I kadencji. Pierwszy program organizacji stawiał sobie za cel zerwanie z kolonialnym traktowaniem regionu Górnego Śląska przez władze centralne, wzmocnienie regionu i wspólnoty regionalnej oraz dążenie do wprowadzenia ustroju autonomicznego dla tego regionu. W tym samym okresie powstało wiele śląskich organizacji między innymi Związek Górnośląski. Organizacja została zarejestrowana w formie stowarzyszenia dnia 27 czerwca 2001 roku. W 2003 roku jego przewodniczącym został dr Jerzy Gorzelik, zmiana lidera doprowadziła do zwiększenia dynamiki i zakresu działań stowarzyszenia. W skład Zarządu stowarzyszenia RAŚ w roku 2015 wchodzą: Jerzy Gorzelik (przewodniczący), Henryk Mercik (I wiceprzewodniczący), Monika Kassner (II wiceprzewodniczący), Rafał Adamus (skarbnik), Natalia Pińkowska (sekretarz), Janusz Wita, Waldemar Murek, Roman Kubica i Dariusz Krajan. Na początku w swoich postulatach RAŚ bazował przede wszystkim na Statucie Organicznym dla Województwa Śląskiego z 15 lipca 1920 roku i jego rozwiązaniach w związku z proponowaną autonomią dla regionu.

W ciągu prawie dwudziestopięcioletniej działalności RAŚ zmienił się zarówno swój wizerunek, jak i program. Przede wszystkim działacze konsekwentnie zmierzają do zmiany wizerunku stowarzyszenia z separatystycznego na etniczne i autonomiczne. Ważną zmianą w programie jest także zaproszenie do promowania idei decentralizacji w innych regionach. Główną ramą dla tego przedsięwzięcia była zmiana wzorca autonomii ze Statutu organicznego międzywojennego województwa na rozwiązania autonomiczne państw Europy Zachodniej takich jak Hiszpania: „Inspirując się zachodnioeuropejskim regionalizmem proponujemy wprowadzenie w Rzeczypospolitej Polskiej silnych, autonomicznych województw, które będąc niezależne finansowo od władzy centralnej, samodzielnie decydowałyby o własnych sprawach.” Także momentem zwrotnym dla wizerunku RAŚ było przystąpienie stowarzyszenia do Wolnego Sojuszu Europejskiego (European Free Alliance) w roku 2003. EFA łączy działaczy autonomicznych i separatystyczny partii europejskich t.j.: Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) czy Scottish National Party (SNP). Dziś stowarzyszenie działa w zakresie promocji kultury śląskiej, edukacji regionalnej oraz śląskiej mowy. Od początku swej działalności bierze aktywny udział w walce wyborczej do organów samorządowych na Śląsku. W tym zakresie sukcesem organizacji było wprowadzenie w 2010 roku aż trzech swoich przedstawicieli do Sejmiku Województwa Śląskiego oraz zawiązanie koalicji rządzącej w regionie z Platformą Obywatelską na Śląsku, co zaowocowało miejscem w Zarządzie Sejmiku dla Jerzego Gorzelika – przewodniczącego Ruchu Autonomii Śląska. Koalicja została zerwana przez RAŚ, a w dniu 22 kwietnia 2013 roku Jerzy Gorzelik przestał być członkiem Zarządu Województwa Śląskiego. Wynik wyborczy został poprawiony w 2014 roku, kiedy to stowarzyszenie wprowadziło 4 swoich przedstawicieli do Sejmiku Województwa Śląskiego. Ponadto w 2011 roku jako Komitet Wyborczy Wyborców „Autonomia dla Ziemi Śląskiej” zarejestrował sześciu swoich kandydatów do Senatu. Dziś organizacja liczy około 7000 członków, działających w 27 kołach w województwie śląskim i opolskim. W 2015 roku lider Ruchu Autonomii Śląska zapowiedział oficjalne utworzenie partii regionalnej, skupiającej różne śląskie środowiska regionalistyczne, w tym oprócz RAŚ także Związek Górnośląski.

Choć Ruch Autonomii Śląska nie został zarejestrowany jako partia polityczna, lecz jako stowarzyszenie, z punktu widzenia definicji politologicznych już dziś może on spełniać przesłanki określenia go mianem partii etnoregionalnej. Jej definicję przedstawia Katarzyna Sobolewska-Myślik: „partie etnoregionalne będą to takie ugrupowania, których funkcjonowanie opierać się będzie zarówno na poczuciu grupowej świadomości odrębności etnicznej, jak i na grupowej identyfikacji z wyraźnie określonym terytorium. (...) wyrażają zarówno interesy etniczne, jak i interesy regionu”. W swym programie Ruch odnosi się do odmienności etnicznej i ugruntowania tożsamości górnośląskiej, ponadto prezentuje program polityczny związany ze statusem autonomicznym regionu oraz rozwiązywaniem regionalnych problemów gospodarczych.

Bibliografia

Źródła:

1. Ustawa Konstytucyjna zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego (Dz. U. RP z 1920 r. nr 73, poz. 494) z dnia 15.07.1920.
2. Ustawy Sejmu Śląskiego 1922-32, wyd. Drukarnia Katolicka, Katowice 1932.
3. Ustawa Konstytucyjna z dnia 6 maja 1945 roku wydana przez Krajową Radę Narodową.
4. Manifest EFA 4014 Wybory do Parlamentu Europejskiego 22-25 Maja (EFA MANIFESTO Elections European Parliament 22-25 May 2014).

Prace zwarte i opracowania:

1. Ciągwa J., Autonomia Śląska 1922-39, wyd. Muzeum Śląskie, Katowice 1988.
2. Marcoń W., Autonomia Śląska, wyd. Adam Marszałek, Toruń 2009.
3. Myśliwiec M., The Spanish Autonomous Model in Poland? The Political Concept of the Silesian Autonomy Movement, w: The Ways of Federalism and The Horizons of the Spanish State of Autonomies, red. A. López Basaguren, L. Escajedo San Epifanio, Springer-Verlag Berlin Heidelberg 2013.
4. Myśliwiec M., Wolny Sojusz Europejski – ku redefinicji relacji centrum-peryferia, [w:] Unia Europejska jako współczesny aktor stosunków międzynarodowych, red. J. Knopek, wyd. „Dom Organizatora”, Toruń 2009.
5. Sekuła E. A., Po co Ślązakom potrzebny jest naród? Niebezpieczne związki między autonomią i nacjonalizmem, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.
6. Sobolewska-Myślik K., Partie i systemy partyjne na poziomie regionu. Przykład Szkocji i Katalonii, wyd. Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2012.
7. Wanatowicz M.W., Od indyferentnej ludności do śląskiej narodowości? Postawy narodowe ludności autochtonicznej Górnego Śląska w latach 1945-2003, wyd. UŚ, Katowice 2004.
8. Autonomja Śląska, wyd. z objaśnieniami Konstanty Wolny, nakładem K. Miarki, Mikołów 1920.
9. Historia Górnego Śląska, red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Gliwice 2011.
10. Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, red. L. Nijakowski, wyd. Scholar, Warszawa 2004.

Źródła on-line

1. http://autonomia.pl
2. http://poradzymy.pl
3. http://e-f-a.org
4. http://greens-efa.eu
5. http://jaskolkaslaska.eu
6. http://nowagazetaslaska.eu
7. http://gornoslaskie-dziedzictwo.com
8. http://slaskie.pl
9. http://marszautonomii.pl
10. http://dziennikzachodni.pl
11. http://digitalizacja.republika.pl
12. http://danga.pl
13. http://silesiana.org/
14. http://stat.gov.pl
15. http://wybory2010.gov.pl
16. http://katowice.gazeta.pl
17. http://tvs.pl
18. http://katowice.pkw.gov.pl/g2/oryginal/2014_11/4b85ded813729a34ec9ba956e5b5b1d5.pdf
19. http://katowice.pkw.gov.pl/g2/oryginal/2014_11/8c1d6d9b50f9c8d7484e7454d4cbadd9.pdf