Synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskie

Rys. 1. Mapa głównych jednostek tektonicznych Polski na powierzchni podkenozoicznej. Mapa pokazuje płytkie struktury tektoniczne pierwszego rzędu powstałe w pokrywie platform wschodnioeuropejskiej i zachodnioeuropejskiej oraz struktury istniejące w podłożu platformy zachodnioeuropejskiej w południowej Polsce (Żelaźniewicz i in. 2011).

Synklinorium (niecka) szczecińsko-łódzko-miechowskie rozciąga się od Szczecina na północnym zachodzie aż do brzegu Karpat na południu Polski. Granice tej jednostki wyznacza zasięg utworów górnej kredy. Północno-wschodnia granica synklinorium jest zarazem południowo-zachodnią granicą antyklinorium śródpolskiego. Od południowego zachodu graniczy z monokliną przedsudecką i monokliną śląsko-krakowską (Rys. 1).

Podział synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskiego

W obrębie synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskiego wyróżnia się trzy części: nieckę szczecińską, mogileńsko-łódzką i nieckę miechowską. Poszczególne segmenty są wypełnione osadami górnej kredy, zalegającymi na utworach starszych, które odsłaniają się na powierzchni podkenozoicznej w południowo-zachodnim skrzydle antyklinorium śródpolskiego, na obszarze monokliny przedsudeckiej oraz na elewacjach. Elewacja Obornik oddziela nieckę szczecińską od mogileńsko-łódzkiej, natomiast elewacja przedborska (zwana również elewacja radomszczańską lub ryglem przedborskim) oddziela nieckę łódzką od niecki miechowskiej.

Obszar województwa śląskiego (północno-wschodnia część) obejmuje jedynie fragment niecki miechowskiej i elewacji radomszczańskiej.

Niecka miechowska

Niecka miechowska leży pomiędzy południowym odcinkiem antyklinorium śródpolskiego na północnym wschodzie a monokliną śląsko-krakowską na południowym zachodzie (Rys. 1). Na południu zanurza się pod utwory zapadliska przedkarpackiego i Karpat Zewnętrznych. Niecka miechowska jest strukturą asymetryczną. Skrzydło północno-wschodnie jest znacznie bardziej strome niż skrzydło południowo-zachodnie. Podłoże niecki stanowią sfałdowane i pocięte uskokami skały paleozoiczne, na których niezgodnie zalegają utwory mezozoiku. Ponieważ w starszym mezozoiku obszar ten ulegał powolnym ruchom wznoszącym, miąższości skał triasowych, dolno- i środkowojurajskich są bardzo ograniczone. W górnej jurze (oksford - kimeryd) obszar niecki przykryły osady węglanowe. Powyżej występują skały kredowe (jasnoróżowe/żółte piaski, piaskowce glaukonitowe z fauną morską, wapniste piaskowce glaukonitowe, margle, wapienie inoceramowe i otwornicowe oraz gezy). W niecce miechowskiej utwory kredy osiągają miąższość od 800 do 1000 m.

Elewacja radomszczańska (przedborska)

Elewacja radomszczańska składa się z kilku antyklin (antyklina Smotryszowa, antyklina Chełma) i synklin. Osie antyklin układają się kulisowo względem osi niecki łódzkiej i miechowskiej. Taka orientacja jest wynikiem prawoskrętnej rotacji wzdłuż uskoku będącego przedłużeniem dyslokacji świętokrzyskiej podczas ruchów laramijskich. W antyklinie Smotryszowa znajduje się położony najbardziej na południe wysad soli permskich. W strefie maksymalnego wypiętrzenia elewacji znajduje się rów Bełchatowa, wypełniony węglonośnymi osadami neogenu.

Autor:dr hab. Jolanta Burda

Bibliografia

1. Mizerski W., 2002: Geologia Polski dla geografów, Wydawnictwo Naukowe PWN.
2. Mizerski W., 2011: Geologia Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN.
3. Stupnicka E., 1997: Geologia regionalna Polski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
4. Żelaźniewicz A., Aleksandrowski P., Buła Z., Karnkowski P., Konon A., Oszczypko N., Ślączka A., Żaba J., Żytko K., 2011: Regionalizacja tektoniczna Polski. Kom.Nauk Geol. PAN. 1-60.