Literatura 1945-1989
Ramy czasowe, wynikające z wykorzystania cezur historycznych, pozwalają zamknąć syntezę literatury pięknej województwa śląskiego w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, natomiast zmieniające się granice administracyjne utrudniają precyzyjne zdefiniowanie obszaru opisu. W odniesieniu do życia społeczno-kulturalnego województwa śląskiego funkcjonuje jednak zastosowany przez Stanisława Berezowskiego[1], a spopularyzowany przez Gustawa Morcinka[2] podział na : Śląsk Czarny (okręg przemysłowy), Biały (okolice Lublińca) i Zielony (Pszczyna, Cieszyńskie). Punktem centralnym na mapie tego obszaru są Katowice, będące nie tylko stolicą Śląska Czarnego, ale także całego opisywanego obszaru. Polityka komunistycznych władz, zmierzająca do desilesianizacji regionu[3] oraz do dezintegracji terytorialnej historycznego Górnego Śląska („Opolszczyzna”, „Podbeskidzie”) ukształtowała monoetniczny model kultury i wyrastającą z niej literacką wizję świata.
Termin „literatura śląska” stosuje się przede wszystkim w odniesieniu do obszaru całego historycznego Śląska – w tym kontekście pojawia się w monumentalnej monografii Arno Lubosa Geschichte der Literatur Schlesiens , a po 1989 roku w tym znaczeniu używają go także polscy literaturoznawcy . Wcześniej w terminologii historycznoliterackiej stosuje się określenia: „literatura na Śląsku” czy też „piśmiennictwo na Śląsku Cieszyńskim” . W odniesieniu do obszarów historycznie niezwiązanych ze Śląskiem funkcjonują pojęcia „literatura Ziemi Częstochowskiej” czy „literatura Zagłębia Dąbrowskiego” . Przedmiotem opisu będą wszystkie wymienione tu regiony.
Bezpośredni wpływ na formowanie życia literackiego w tej części Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, jak i całym kraju, poza czynnikami geograficzno-politycznymi miał przede wszystkim program realizmu socjalistycznego. Doktryna Maksyma Gorkiego i ukształtowane w jej duchu dzieła, przede wszystkim literackie ( m.in. typy powieści: produkcyjna, dyrektorska, milicyjna) była realizowana w ramach przyjętej przez PZPR strategii finansowania artystycznych inicjatyw i nagradzania realizujących te dyrektywy twórców. Rytm życia literackiego wyznaczały społeczno-polityczne przełomy (1956, 1968, 1980), które stanowią kryterium podziału tej epoki na podokresy.
Przypisy
- ↑ S. Berezowski, Turystyczno-krajoznawczy przewodnik po województwie śląskim, Katowice 1937, s.36-44.
- ↑ G.Morcinek, Pokład Joanny, Katowice 1971, s.255.
- ↑ M.Smolorz, Śląsk wymyślony, Katowice 2012, s.248- 257. Przez to określenie autor rozumie „proces sterowanego wykorzenienia społeczności zamieszkującej dany obszar ze śląskiej tożsamości, oraz administracyjne i polityczne wyłączanie tego obszaru ze śląskiej strefy kulturowej, a nawet geograficznego Śląska” (tamże,s.248)
