Postawy polityczne

Pojęcie „postawy polityczne” (p.p.) jest przedmiotem zainteresowań kilku dyscyplin naukowych obierających sobie za przedmiot badań politykę. Należy tutaj wymienić przede wszystkim socjologię, psychologię i nauki polityczne. W szczególności dotyczyć to będzie socjologii polityki oraz psychologii społecznej (Marody 2000: 151) i politycznej, a dorobek tych dziedzin jest wykorzystywany i uzupełniany przez nauki polityczne, które najczęściej odwołują się do pojęcia postaw politycznych.

Geneza pojęcia postawy polityczne

Socjologowie William I. Thomas i Florian Znaniecki już w latach trzydziestych ubiegłego wieku wprowadzili do nauk społecznych pojęcie „postawa” i postulowali uczynienie go centralną kategorią psychologii społecznej. Termin postawa miał służyć oznaczeniu „procesów indywidualnej świadomości, determinujących zarówno aktualne, jak i potencjalne reakcje człowieka wobec świata społecznego” (Marody 2000: 151). Należy podkreślić, iż pomimo wielu definicji terminu „postawa”, różne podejścia badawcze zgadzają się co do związku postawy z „afektywną oceną (pozytywną lub negatywną) różnego typu obiektów – mogą nimi być ludzie, grupy społeczne, działania, instytucje, obiekty fizyczne lub zdarzenia” (Marody 2000: 152). O postawach możemy mówić jedynie wtedy gdy pomimo naturalnej dla człowieka zmienności poglądów, przekonań, uczuć mamy do czynienia z trwałym stosunkiem emocjonalnym wobec jakiegoś obiektu.

Można zatem stwierdzić, iż definicja postawy ma trójczłonowy charakter. Emocje – trwałość emocji – postawa wobec czegoś.

W klasycznej literaturze przedmiotu za Stefanem Nowakiem (Nowak 1973:) i Mirosławą Marody (Marody 2000) można określić trójczłonowość pojęcia postawy politycznej jako:

1. Element poznawczy odwołujący się do całości wiedzy jednostki na temat systemu politycznego i mechanizmu zjawisk politycznych. W przypadku postaw politycznych istotnym elementem je konstytuującym jest wiedza zarówno prawdziwa jak i nieprawdziwa.
2. Element emocjonalny, wartościujący obejmujący stan afektywny w stosunku do zjawisk politycznych.
3. Behawioralny – objawiający się dyspozycja do podejmowania realnych działań w sferze politycznej lub pozostawania biernym politycznie.(Wiatr 1999:295-299; Potulski 2007: 260)

Należy tutaj podkreślić, że postawa bierności politycznej jest również ważną kategorią określającą stopień aktywności politycznej społeczeństwa i jej wyboru. Brak wyboru politycznego w obszarze politycznym jest również wyborem.

W socjologii polityki „postawy polityczne” wchodzą w zakres socjologii zachowań politycznych (Wiatr 1999: 295-299), a szerzej w proces socjalizacji politycznej. P. p są jednym z najważniejszych komponentów zachowania politycznego. Postawa polityczna to ”składniki osobowości człowieka, które wyrażają się w tendencji do specyficznych, względnie stałych zachowań politycznych, to jest zachowań odnoszących się do sfery zagadnień politycznych rozumianej jako sfera walki o władzę i sprawowania władzy.”(Wiatr 1999: 296). Różnorodne podejścia badawcze zgodne są co do indywidualnego charakteru postaw politycznych.