Województwo kieleckie w latach 1950-1990: Różnice pomiędzy wersjami

Z IBR wiki
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
WizualnieWikikod
(Utworzono nową stronę "Kategoria:Historia W marcu 1945 r. województwo kieleckie utraciło na rzecz województwa śląskiego powiaty będziński i zawierciański oraz miasto na prawach p...")
 
Nie podano opisu zmian
Linia 10: Linia 10:


Reforma administracyjna przeprowadzona w myśl ustawy z 25 września 1954 r. podzieliła teren województwa na 20 powiatów (w tym pięć miejskich: Kielce, Radom, Ostrowiec Świętokrzyski, Skarżysko-Kamienna i Starachowice). Na jego terenie ogółem znajdowało się 28 miast, 3 osiedla i 762 gromady<ref>Rocznik Statystyczny 1956, Warszawa 1956, s. 32.</ref>.
Reforma administracyjna przeprowadzona w myśl ustawy z 25 września 1954 r. podzieliła teren województwa na 20 powiatów (w tym pięć miejskich: Kielce, Radom, Ostrowiec Świętokrzyski, Skarżysko-Kamienna i Starachowice). Na jego terenie ogółem znajdowało się 28 miast, 3 osiedla i 762 gromady<ref>Rocznik Statystyczny 1956, Warszawa 1956, s. 32.</ref>.
W 1965 r. na województwo kieleckie składały się 24 powiaty (w tym 5 miejskich). Znajdowało się w nich 35 miast, 2 osiedla i 506 gromad<ref>Rocznik statystyczny 1966, red. E. Krzeczkowska, B. Askanas, A. Junak i in., Warszawa 1966, s. 10.</ref>. W 1970 r. w skład województwa wchodziło 36 miast, 1 osiedle i 435 gromad. Liczba powiatów nie uległa zmianie<ref>Rocznik statystyczny 1971, red. E. Krzeczkowska, L. Gradowski, A. Junak i in., Warszawa 1971, s. 55.</ref>. W 1972 r., po likwidacji gromad i restytucji podziału na gminy, przy niezmienionej liczbie powiatów, utworzono na jego obszarze 34 miasta i 170 gmin<ref>Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach (dalej: Dz. Urz. WRN w Kielcach) nr 26 z 1972 r. poz. 173, Uchwała Nr XVII/79/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 8 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie kieleckim; I. Dorocińska-Kwiatek, Województwo kieleckie [w:] Polska. Zarys Encyklopedyczny, red., oprac. S. Puchała, H. Bonecki, W. Kryszewski i in., Warszawa 1974, s. 694.</ref>.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r znacznie ograniczyło teren województwa kieleckiego. Uległo on redukcji do 9,2 tys. km², ale pozostało jednym z największych pod względem obszaru (szóste miejsce w kraju). Graniczyło z województwami: radomskim od północy, tarnobrzeskim od wschodu, miejskim krakowskim i tarnowskim od południa oraz z katowickim, częstochowskim i piotrkowskim od strony zachodniej. Cześć powiatów i gmin włączono do nowo powstających województw: częstochowskiego, piotrkowskiego, radomskiego i tarnobrzeskiego. Do województwa częstochowskiego trafiła większa część powiatu włoszczowskiego (przy czym sama Włoszczowa pozostała w województwie kieleckim). Na rzecz województwa piotrkowskiego kieleckie oddało: większość jednostek administracyjnych powiatu opoczyńskiego (z Opocznem), mniejszą część powiatu koneckiego (bez Końskiego) i jedną gminę z powiatu włoszczowskiego. Na rzecz województwa radomskiego scedowano: powiat miejski Radom, całe powiaty: kozienicki, radomski, białobrzeski, przysuski i zwoleński, większość powiatów: szydłowieckiego (z Szydłowcem), lipskiego (z miastem Lipsko), oraz mniejszą część jednostek administracyjnych powiatów: opoczyńskiego, starachowickiego (bez Starachowic) i koneckiego. Nowo powstałemu województwu tarnobrzeskiego kieleckie przekazało: powiat sandomierski, większość jednostek administracyjnych powiatu opatowskiego (z Opatowem), staszowskiego (ze Staszowem), oraz po jednej gminie z powiatów buskiego i lipskiego. Okrojone województwo kieleckie składało się przede wszystkim z terenów dawnego województwa kieleckiego: byłych powiatów miejskich Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski, Skarżysko-Kamienna i Starachowice, powiatów kieleckiego, kazimierskiego, jędrzejowskiego, pińczowskiego, większej części powiatów buskiego, koneckiego, starachowickiego oraz resztek powiatów opatowskiego, włoszczowskiego, staszowskiego, lipskiego i szydłowieckiego. Przyłączono do województwa kieleckiego niektóre tereny wchodzące dotąd w skład województwa krakowskiego: większość jednostek administracyjnych powiatu miechowskiego (z Miechowem) oraz jedną gminę z powiatu proszowickiego (bez Proszowic). Składało się odtąd z siedemnastu miast (Kielce, Busko-Zdrój, Chęciny, Chmielnik, Działoszyce, Jędrzejów, Kazimierza Wielka, Końskie, Miechów, Ostrowiec Świętokrzyski, Pińczów, Skalbmierz, Skarżysko Kamienna, Starachowice, Stąporków, Suchedniów, Włoszczowa) oraz 83 gmin<ref>Dziennik Ustaw (dalej: Dz.U.) nr 17 z 1975 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw; Rocznik statystyczny 1976, red. E. Krzeczkowska, L. Gradowski, A. Junak i in., Warszawa 1976, s. 32-33.</ref>.
Podobnie jak w przypadku województwa katowickiego liczba jednostek administracyjnych podlegających władzy w Kielcach była zbyt duża, toteż część z nich scalono. Rozporządzeniem z 11 czerwca 1976 r. połączono szesnaście gmin w osiem i zniesiono dalszych siedem, włączając poszczególne miejscowości do innych jednostek administracyjnych<ref>Dz.U. nr 23 z 1976 poz. 142, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 11 czerwca 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia, zmiany granic i nazw gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach: białostockim, ciechanowskim, elbląskim, kieleckim, słupskim, suwalskim, tarnowskim.</ref>.
Pod koniec 1979 r., na podstawie rozporządzenia Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, znacznie powiększono obszar stolicy województwa. Włączono wówczas do Kielc cześć okolicznych wsi<ref>Dz.U. nr 26 z 1979 r., poz. 155, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 8 listopada 1979 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bialskopodlaskim, kaliskim, kieleckim, konińskim, lubelskim, ostrołęckim, pilskim, sieradzkim, tarnobrzeskim i włocławskim.</ref>.
W efekcie tych zmian w 1980 r. na terenie województwa funkcjonowało 17 miast (podobnie jak w 1975 r.), ale liczba gmin, po akcji ich scalania, spadła do 69. W 1985 r. liczba miast i gmin pozostawała niezmienna. W 1989 r. dwa ośrodki – Sędziszów i Kunów uzyskały prawa miejskie. W efekcie w 1990 r. kieleckie pod względem administracyjnym dzieliło się na 19 miast i 70 gmin<ref>Rocznik statystyczny województw 1981, red. E. Krzeczkowska, L. Gradowski, T. Kania i in., Warszawa 1981, s. 1; Rocznik statystyczny 1986, red. W. Sadowski, L. Gradowski, K. Adamowicz-Kubas i in., Warszawa 1986, s. LIV; Monitor Polski (dalej: M.P.) nr 41 z 1989 r., poz. 323, Uchwała nr 162 Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 1989 r. w sprawie utworzenia miasta Kunów w województwie kieleckim; Monitor Polski nr 41 z 1989 r., poz. 324, Uchwała nr 163 Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 1989 r. w sprawie utworzenia miasta Sędziszów w województwie kieleckim; Rocznik statystyczny województw 1991, red. B. Wyżnikiewicz, K. Lutostański, M. Bulak i in., Warszawa 1991, s. 18.</ref>.

Wersja z 13:44, 24 lis 2014


W marcu 1945 r. województwo kieleckie utraciło na rzecz województwa śląskiego powiaty będziński i zawierciański oraz miasto na prawach powiatu Sosnowiec. Najludniejsza i najbardziej uprzemysłowiona część Kielecczyzny została trwale związana z Górnym Śląskiem[1].

Terytorium i podziały administracyjne województwa kieleckiego

Przed reformą administracyjną, wchodzącą w życie z dniem 6 lipca 1950 r., województwo kieleckie miało powierzchnię 18 tys. km. kw. Ogółem znajdowało się w nim 27 miast oraz 213 gmin. Jego teren był słabo zurbanizowany i niezbyt mocno uprzemysłowiony. Zaliczało się do województw o rolniczo-przemysłowym charakterze[2].

Zmieniająca podział administracyjny kraju ustawa z 28 czerwca 1950 r. włączyła do województwa kieleckiego powiaty opoczyński i konecki (z województwa łódzkiego), wyłączyła zaś powiat częstochowski wraz z powiatem miejskim Częstochowa, wcielając je do województwa katowickiego; kieleckie utraciło w ten sposób poważny ośrodek metalurgiczny[3]. Obszar województwa zwiększył się do 19,5 tys. km. kw. Dzielił się na czternaście powiatów, (w tym dwa miasta wydzielone): buski, iłżecki, jędrzejowski, kielecki, kielecki miejski, konecki, kozienicki, opatowski, opoczyński, pińczowski, radomski, radomski miejski, sandomierski i włoszczowski. Łącznie w powiatach funkcjonowało wówczas 229 gmin[4]. Województwo kieleckie graniczyło z warszawskim, lubelskim, rzeszowskim, krakowskim, katowickim i łódzkim.

Reforma administracyjna przeprowadzona w myśl ustawy z 25 września 1954 r. podzieliła teren województwa na 20 powiatów (w tym pięć miejskich: Kielce, Radom, Ostrowiec Świętokrzyski, Skarżysko-Kamienna i Starachowice). Na jego terenie ogółem znajdowało się 28 miast, 3 osiedla i 762 gromady[5].

W 1965 r. na województwo kieleckie składały się 24 powiaty (w tym 5 miejskich). Znajdowało się w nich 35 miast, 2 osiedla i 506 gromad[6]. W 1970 r. w skład województwa wchodziło 36 miast, 1 osiedle i 435 gromad. Liczba powiatów nie uległa zmianie[7]. W 1972 r., po likwidacji gromad i restytucji podziału na gminy, przy niezmienionej liczbie powiatów, utworzono na jego obszarze 34 miasta i 170 gmin[8].

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r znacznie ograniczyło teren województwa kieleckiego. Uległo on redukcji do 9,2 tys. km², ale pozostało jednym z największych pod względem obszaru (szóste miejsce w kraju). Graniczyło z województwami: radomskim od północy, tarnobrzeskim od wschodu, miejskim krakowskim i tarnowskim od południa oraz z katowickim, częstochowskim i piotrkowskim od strony zachodniej. Cześć powiatów i gmin włączono do nowo powstających województw: częstochowskiego, piotrkowskiego, radomskiego i tarnobrzeskiego. Do województwa częstochowskiego trafiła większa część powiatu włoszczowskiego (przy czym sama Włoszczowa pozostała w województwie kieleckim). Na rzecz województwa piotrkowskiego kieleckie oddało: większość jednostek administracyjnych powiatu opoczyńskiego (z Opocznem), mniejszą część powiatu koneckiego (bez Końskiego) i jedną gminę z powiatu włoszczowskiego. Na rzecz województwa radomskiego scedowano: powiat miejski Radom, całe powiaty: kozienicki, radomski, białobrzeski, przysuski i zwoleński, większość powiatów: szydłowieckiego (z Szydłowcem), lipskiego (z miastem Lipsko), oraz mniejszą część jednostek administracyjnych powiatów: opoczyńskiego, starachowickiego (bez Starachowic) i koneckiego. Nowo powstałemu województwu tarnobrzeskiego kieleckie przekazało: powiat sandomierski, większość jednostek administracyjnych powiatu opatowskiego (z Opatowem), staszowskiego (ze Staszowem), oraz po jednej gminie z powiatów buskiego i lipskiego. Okrojone województwo kieleckie składało się przede wszystkim z terenów dawnego województwa kieleckiego: byłych powiatów miejskich Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski, Skarżysko-Kamienna i Starachowice, powiatów kieleckiego, kazimierskiego, jędrzejowskiego, pińczowskiego, większej części powiatów buskiego, koneckiego, starachowickiego oraz resztek powiatów opatowskiego, włoszczowskiego, staszowskiego, lipskiego i szydłowieckiego. Przyłączono do województwa kieleckiego niektóre tereny wchodzące dotąd w skład województwa krakowskiego: większość jednostek administracyjnych powiatu miechowskiego (z Miechowem) oraz jedną gminę z powiatu proszowickiego (bez Proszowic). Składało się odtąd z siedemnastu miast (Kielce, Busko-Zdrój, Chęciny, Chmielnik, Działoszyce, Jędrzejów, Kazimierza Wielka, Końskie, Miechów, Ostrowiec Świętokrzyski, Pińczów, Skalbmierz, Skarżysko Kamienna, Starachowice, Stąporków, Suchedniów, Włoszczowa) oraz 83 gmin[9].

Podobnie jak w przypadku województwa katowickiego liczba jednostek administracyjnych podlegających władzy w Kielcach była zbyt duża, toteż część z nich scalono. Rozporządzeniem z 11 czerwca 1976 r. połączono szesnaście gmin w osiem i zniesiono dalszych siedem, włączając poszczególne miejscowości do innych jednostek administracyjnych[10].

Pod koniec 1979 r., na podstawie rozporządzenia Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, znacznie powiększono obszar stolicy województwa. Włączono wówczas do Kielc cześć okolicznych wsi[11].

W efekcie tych zmian w 1980 r. na terenie województwa funkcjonowało 17 miast (podobnie jak w 1975 r.), ale liczba gmin, po akcji ich scalania, spadła do 69. W 1985 r. liczba miast i gmin pozostawała niezmienna. W 1989 r. dwa ośrodki – Sędziszów i Kunów uzyskały prawa miejskie. W efekcie w 1990 r. kieleckie pod względem administracyjnym dzieliło się na 19 miast i 70 gmin[12].

  1. ↑ M. Fic, Nowy podział administracyjny [w:] Województwo Śląskie 1945-1950. Zarys dziejów politycznych, red. A. Dziurok, R. Kaczmarek, Katowice 2007, s. 92.
  2. ↑ Rocznik Statystyczny 1950, Warszawa 1951, s. 12.
  3. ↑ Dziennik Ustaw nr 28 z 1950 r., poz. 255, Ustawa o zmianach podziału administracyjnego państwa.
  4. ↑ Rocznik Statystyczny 1950, s. 12-13.
  5. ↑ Rocznik Statystyczny 1956, Warszawa 1956, s. 32.
  6. ↑ Rocznik statystyczny 1966, red. E. Krzeczkowska, B. Askanas, A. Junak i in., Warszawa 1966, s. 10.
  7. ↑ Rocznik statystyczny 1971, red. E. Krzeczkowska, L. Gradowski, A. Junak i in., Warszawa 1971, s. 55.
  8. ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach (dalej: Dz. Urz. WRN w Kielcach) nr 26 z 1972 r. poz. 173, Uchwała Nr XVII/79/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 8 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie kieleckim; I. Dorocińska-Kwiatek, Województwo kieleckie [w:] Polska. Zarys Encyklopedyczny, red., oprac. S. Puchała, H. Bonecki, W. Kryszewski i in., Warszawa 1974, s. 694.
  9. ↑ Dziennik Ustaw (dalej: Dz.U.) nr 17 z 1975 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw; Rocznik statystyczny 1976, red. E. Krzeczkowska, L. Gradowski, A. Junak i in., Warszawa 1976, s. 32-33.
  10. ↑ Dz.U. nr 23 z 1976 poz. 142, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 11 czerwca 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia, zmiany granic i nazw gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach: białostockim, ciechanowskim, elbląskim, kieleckim, słupskim, suwalskim, tarnowskim.
  11. ↑ Dz.U. nr 26 z 1979 r., poz. 155, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 8 listopada 1979 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bialskopodlaskim, kaliskim, kieleckim, konińskim, lubelskim, ostrołęckim, pilskim, sieradzkim, tarnobrzeskim i włocławskim.
  12. ↑ Rocznik statystyczny województw 1981, red. E. Krzeczkowska, L. Gradowski, T. Kania i in., Warszawa 1981, s. 1; Rocznik statystyczny 1986, red. W. Sadowski, L. Gradowski, K. Adamowicz-Kubas i in., Warszawa 1986, s. LIV; Monitor Polski (dalej: M.P.) nr 41 z 1989 r., poz. 323, Uchwała nr 162 Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 1989 r. w sprawie utworzenia miasta Kunów w województwie kieleckim; Monitor Polski nr 41 z 1989 r., poz. 324, Uchwała nr 163 Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 1989 r. w sprawie utworzenia miasta Sędziszów w województwie kieleckim; Rocznik statystyczny województw 1991, red. B. Wyżnikiewicz, K. Lutostański, M. Bulak i in., Warszawa 1991, s. 18.
Źródło: „http://ibrbs.pl/index.php?title=Województwo_kieleckie_w_latach_1950-1990&oldid=1702”