Województwo krakowskie w Polsce Ludowej: Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
| Linia 10: | Linia 10: | ||
W 1973 r. został przywrócony podział na gminy. Przez najbliższe dwa lata w województwie krakowskim, przy niezmienionej liczbie powiatów, znajdowało sie łącznie 50 miast i 188 gmin<ref>Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie (dalej: Dz.Urz. WRN w Krakowie) nr 18 z 1972 r. poz. 268, Uchwała Nr XVIII/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie krakowskim oraz ustalenia siedzib gminnych rad narodowych; J. Kwiatek, Województwo krakowskie…, s. 715.</ref>. | W 1973 r. został przywrócony podział na gminy. Przez najbliższe dwa lata w województwie krakowskim, przy niezmienionej liczbie powiatów, znajdowało sie łącznie 50 miast i 188 gmin<ref>Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie (dalej: Dz.Urz. WRN w Krakowie) nr 18 z 1972 r. poz. 268, Uchwała Nr XVIII/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie krakowskim oraz ustalenia siedzib gminnych rad narodowych; J. Kwiatek, Województwo krakowskie…, s. 715.</ref>. | ||
W czerwcu 1975 r. w wyniku generalnej reformy administracyjnej, wyznaczającej nowy kształt podziału administracyjnego kraju i znoszącej podział województw na powiaty, utworzone zostało województwo miejskie krakowskie, obejmujące 3254 km², czyli ok. 1 proc powierzchni kraju. Było ono jednym z najmniejszych w kraju pod względem obszaru (zajmowało przedostatnie miejsce). Zamieszkiwało je 1139 tys. osób, czyli 3,3 proc. ludności Polski<ref>Lata wielkich dokonań. Województwo krakowskie w okresie 35 lat Polski Ludowej (1944-1979), oprac. Wydziału Ideologicznego KW PZPR w Krakowie, b.aut., Kraków 1979, s. 5; J. Kwiatek, Kraków..., s. 707.</ref>. | |||
W województwie miejskim krakowskim znalazły się: miasto wydzielone Kraków, cały powiat krakowski, większość powiatów myślenickiego i proszowickiego oraz mniejsze części powiatów chrzanowskiego (bez Chrzanowa), olkuskiego (bez Olkusza), bocheńskiego (także bez stolicy powiatu) oraz miechowskiego (bez Miechowa). Znajdowało się na jego terenie dziesięć miast: podzielony na cztery dzielnice Kraków, Dobczyce, Krzeszowice, Myślenice, Niepołomice, Proszowice, Skawina, Słomniki, Sułkowice, Wieliczka oraz 47 gmin<ref>Dziennik Ustaw (dalej: Dz.U.) nr 17 z 1975 r. poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.</ref>. | |||
Większość dotychczasowych terenów została włączona do okolicznych województw. Do województwa katowickiego trafiły zachodnie, uprzemysłowione tereny (z Jaworznem-Trzebinią-Sierszą, Olkuszem i Brzeszczami). Były to: powiat miejski Jaworzno, większość powiatów chrzanowskiego i olkuskiego oraz mniejsza część oświęcimskiego. Województwu bielskiemu przekazano: całe powiaty żywiecki i wadowicki, większą część powiatów oświęcimskiego (z Oświęcimiem) i suskiego oraz mniejszą część powiatu chrzanowskiego. W województwie nowosądeckim znalazły się w całości tereny dotychczasowych powiatów: nowosądeckiego (wraz z powiatem miejskim Nowy Sącz), nowotarskiego i limanowskiego oraz powiat miejski Zakopane, a także cześć powiatów suskiego i myślenickiego. Na rzecz nowo powstałego województwa tarnowskiego krakowskie dokonało cesji Tarnowa i powiatu tarnowskiego, powiatów brzeskiego, dąbrowskiego oraz większej części bocheńskiego. Do województwa kieleckiego trafiła większa część powiatu miechowskiego oraz jedna gmina proszowickiego<ref>Dz.U. nr 17 z 1975 r. poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw; Rocznik statystyczny 1976.., s. L; 31-33.</ref>. Należy zaznaczyć, że województwo w zmienionych granicach istniało do 1998 r. Ubytki terytorialne okazały się zatem na ogół nietrwałe. Od 1999 r. w województwie śląskim znalazło się Jaworzno oraz tereny powiatu żywieckiego (wraz ze zniesionym województwem bielskim). | |||
Mimo że powstałe w 1975 r. województwo miejskie krakowskie składało się z mniejszej liczby podstawowych jednostek administracyjnych, przez co kłopoty z zarządzaniem na pewno miały o wiele mniejszą skalę niż np. w katowickim, w nim także doszło do koncentracji miejscowości. W 1976 r. jedenaście gmin scalono w ramach czterech dawnych i jednej nowej. Ponadto zniesiono cztery gminy, a ich tereny rozparcelowano pomiędzy okoliczne jednostki administracyjne<ref>Dz.U. nr 1 z 1976 r. poz. 12, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 8 stycznia 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia oraz zmiany granic i nazw gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach: bydgoskim, częstochowskim, jeleniogórskim, konińskim, koszalińskim, miejskim krakowskim, lubelskim, nowosądeckim i olsztyńskim.</ref>. | |||
W 1980 r. na obszarze województwa miejskiego krakowskiego funkcjonowało dziesięć miast (podobnie jak w 1975 r.), a liczba gmin, po akcji ich koncentracji, zmniejszyła się do 38. Do 1990 liczba gmin nie uległa zmianie, choć w 1986 r. prawa miejskie uzyskała Skała. W tym czasie powiększono też obszar samego Krakowa o tereny wyłączone z dwóch sąsiadujących jednostek administracyjnych<ref>Rocznik statystyczny województw 1981, red. E. Krzeczkowska, L. Gradowski, T. Kania i in., Warszawa 1981, s. 1; Monitor Polski (dalej M.P.) nr 34 z 1986 poz. 261, Uchwała Rady Państwa z dnia 15 grudnia 1986 r. w sprawie utworzenia miasta Skała w województwie krakowskim; Monitor Polski (dalej: M.P.) nr 46 z 1985 r. poz. 307, Uchwała nr XV/68/85 Rady Narodowej miasta Krakowa z dnia 11 grudnia 1985 r. w sprawie zmiany granic miasta Krakowa; Rocznik statystyczny województw 1991, red. B. Wyżnikiewicz, K. Lutostański, M. Bulak i in., Warszawa 1991, s. 18.</ref>. | |||
Wersja z 11:20, 25 lis 2014
Województwo krakowskie, utworzone 6 lipca 1950 r. na mocy ustawy sejmu z 28 czerwca zmieniającej częściowo kształt administracyjny państwa, miało powierzchnię 15929 km² Składało się z szesnastu powiatów (w tym dwóch miejskich): bialskiego (miejskiego), bialskiego, bocheńskiego, brzeskiego, chrzanowskiego, dąbrowskiego, krakowskiego (miejskiego), krakowskiego, limanowskiego, miechowskiego, myślenickiego, nowosądeckiego, olkuskiego, tarnowskiego, wadowickiego i żywieckiego[1]. Graniczyło z kieleckim, katowickim, rzeszowskim, zaś na południu z Czechosłowacją.
Terytorium i podziały administracyjne województwa krakowskiego/miejskiego krakowskiego
W 1951 r. z województwa krakowskiego wyłączono część powiatu bialskiego z województwa krakowskiego (wraz z Białą Krakowską). Biała Krakowska została wówczas połączona w jeden organizm miejski z Bielskiem, tworząc miasto Bielsko-Biała. W tym samym roku rozszerzony został obszar miasta Krakowa do którego włączono tereny Nowej Huty. W 1955 r. województwo składało się z 20 powiatów (w tym 4 miejskich). Znajdowały się w nim 44 miasta, dwa osiedla oraz 696 gromad. W 1957 r. nastąpiła istotna reorganizacja kształtu województwa. Kraków został wydzielony jako samodzielne województwo miejskie, pozostając jednak ośrodkiem administracyjnym dla województwa krakowskiego. Pod względem administracyjnym Kraków podzielono na cztery dzielnice: Śródmieście, Krowodrza, Nową Hutę i Podgórze. W 1973 r. Kraków poszerzono z kolei o tereny leżące dotąd na południe i zachód od miasta. Rozciągało się odtąd na obszarze 230 km²[2].
W swym nowym kształcie województwo krakowskie istniało do 1975 r. Zajmowało obszar 15,3 tys. km² (niespełna 5 proc. terytorium Polski). W 1960 r. składało się z 21 powiatów (w tym 4 miejskich). Znajdowało się w nim 46 miast, 8 osiedli i 380 gromad. W 1970 r. przy niezmienionej liczbie powiatów, było w nim 49 miast, 3 osiedla i 344 gromady[3].
W 1973 r. został przywrócony podział na gminy. Przez najbliższe dwa lata w województwie krakowskim, przy niezmienionej liczbie powiatów, znajdowało sie łącznie 50 miast i 188 gmin[4].
W czerwcu 1975 r. w wyniku generalnej reformy administracyjnej, wyznaczającej nowy kształt podziału administracyjnego kraju i znoszącej podział województw na powiaty, utworzone zostało województwo miejskie krakowskie, obejmujące 3254 km², czyli ok. 1 proc powierzchni kraju. Było ono jednym z najmniejszych w kraju pod względem obszaru (zajmowało przedostatnie miejsce). Zamieszkiwało je 1139 tys. osób, czyli 3,3 proc. ludności Polski[5].
W województwie miejskim krakowskim znalazły się: miasto wydzielone Kraków, cały powiat krakowski, większość powiatów myślenickiego i proszowickiego oraz mniejsze części powiatów chrzanowskiego (bez Chrzanowa), olkuskiego (bez Olkusza), bocheńskiego (także bez stolicy powiatu) oraz miechowskiego (bez Miechowa). Znajdowało się na jego terenie dziesięć miast: podzielony na cztery dzielnice Kraków, Dobczyce, Krzeszowice, Myślenice, Niepołomice, Proszowice, Skawina, Słomniki, Sułkowice, Wieliczka oraz 47 gmin[6].
Większość dotychczasowych terenów została włączona do okolicznych województw. Do województwa katowickiego trafiły zachodnie, uprzemysłowione tereny (z Jaworznem-Trzebinią-Sierszą, Olkuszem i Brzeszczami). Były to: powiat miejski Jaworzno, większość powiatów chrzanowskiego i olkuskiego oraz mniejsza część oświęcimskiego. Województwu bielskiemu przekazano: całe powiaty żywiecki i wadowicki, większą część powiatów oświęcimskiego (z Oświęcimiem) i suskiego oraz mniejszą część powiatu chrzanowskiego. W województwie nowosądeckim znalazły się w całości tereny dotychczasowych powiatów: nowosądeckiego (wraz z powiatem miejskim Nowy Sącz), nowotarskiego i limanowskiego oraz powiat miejski Zakopane, a także cześć powiatów suskiego i myślenickiego. Na rzecz nowo powstałego województwa tarnowskiego krakowskie dokonało cesji Tarnowa i powiatu tarnowskiego, powiatów brzeskiego, dąbrowskiego oraz większej części bocheńskiego. Do województwa kieleckiego trafiła większa część powiatu miechowskiego oraz jedna gmina proszowickiego[7]. Należy zaznaczyć, że województwo w zmienionych granicach istniało do 1998 r. Ubytki terytorialne okazały się zatem na ogół nietrwałe. Od 1999 r. w województwie śląskim znalazło się Jaworzno oraz tereny powiatu żywieckiego (wraz ze zniesionym województwem bielskim).
Mimo że powstałe w 1975 r. województwo miejskie krakowskie składało się z mniejszej liczby podstawowych jednostek administracyjnych, przez co kłopoty z zarządzaniem na pewno miały o wiele mniejszą skalę niż np. w katowickim, w nim także doszło do koncentracji miejscowości. W 1976 r. jedenaście gmin scalono w ramach czterech dawnych i jednej nowej. Ponadto zniesiono cztery gminy, a ich tereny rozparcelowano pomiędzy okoliczne jednostki administracyjne[8].
W 1980 r. na obszarze województwa miejskiego krakowskiego funkcjonowało dziesięć miast (podobnie jak w 1975 r.), a liczba gmin, po akcji ich koncentracji, zmniejszyła się do 38. Do 1990 liczba gmin nie uległa zmianie, choć w 1986 r. prawa miejskie uzyskała Skała. W tym czasie powiększono też obszar samego Krakowa o tereny wyłączone z dwóch sąsiadujących jednostek administracyjnych[9].
- ↑ Rocznik Statystyczny 1950, Warszawa 1951, s. 14.
- ↑ J. Kwiatek, Kraków [w:] Polska. Zarys Encyklopedyczny, red., oprac. St. Puchała, H. Bonecki, W. Kryszewski i in., Warszawa 1974, s. 704; J. Szaflarski, Środowisko geograficzne [w: ] Katowice. Rozwój województwa w Polsce Ludowej, red. H. Rechowicz, Warszawa 1970, s. 15; Rocznik Statystyczny 1956, s. 42; Rocznik Statystyczny 1956, Warszawa 1956, s. 32.
- ↑ J. Kwiatek, Województwo krakowskie [w:] Polska. Zarys Encyklopedyczny, red., oprac. St. Puchała, H. Bonecki, W. Kryszewski i in., Warszawa 1974,, s. 714; Rocznik statystyczny 1966, red. E. Krzeczkowska, B. Askanas, A. Junak i in., Warszawa 1966, s. 10; Rocznik statystyczny 1971, red. E. Krzeczkowska, L. Gradowski, A. Junak i in., Warszawa 1971, s. 55.
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie (dalej: Dz.Urz. WRN w Krakowie) nr 18 z 1972 r. poz. 268, Uchwała Nr XVIII/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie krakowskim oraz ustalenia siedzib gminnych rad narodowych; J. Kwiatek, Województwo krakowskie…, s. 715.
- ↑ Lata wielkich dokonań. Województwo krakowskie w okresie 35 lat Polski Ludowej (1944-1979), oprac. Wydziału Ideologicznego KW PZPR w Krakowie, b.aut., Kraków 1979, s. 5; J. Kwiatek, Kraków..., s. 707.
- ↑ Dziennik Ustaw (dalej: Dz.U.) nr 17 z 1975 r. poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.
- ↑ Dz.U. nr 17 z 1975 r. poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw; Rocznik statystyczny 1976.., s. L; 31-33.
- ↑ Dz.U. nr 1 z 1976 r. poz. 12, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 8 stycznia 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia oraz zmiany granic i nazw gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach: bydgoskim, częstochowskim, jeleniogórskim, konińskim, koszalińskim, miejskim krakowskim, lubelskim, nowosądeckim i olsztyńskim.
- ↑ Rocznik statystyczny województw 1981, red. E. Krzeczkowska, L. Gradowski, T. Kania i in., Warszawa 1981, s. 1; Monitor Polski (dalej M.P.) nr 34 z 1986 poz. 261, Uchwała Rady Państwa z dnia 15 grudnia 1986 r. w sprawie utworzenia miasta Skała w województwie krakowskim; Monitor Polski (dalej: M.P.) nr 46 z 1985 r. poz. 307, Uchwała nr XV/68/85 Rady Narodowej miasta Krakowa z dnia 11 grudnia 1985 r. w sprawie zmiany granic miasta Krakowa; Rocznik statystyczny województw 1991, red. B. Wyżnikiewicz, K. Lutostański, M. Bulak i in., Warszawa 1991, s. 18.
