Święto Ciulimu - Czulentu w Lelowie: Różnice pomiędzy wersjami

Z IBR wiki
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
WizualnieWikikod
Linia 3: Linia 3:


==Żydzi w Lelowie==
==Żydzi w Lelowie==
Pierwsze informacje o [[Żydzi na ziemi częstochowskiej|obecności Żydów w Lelowie]] pochodzą z końca XVI w. Przywileje (starościńskie i królewskie), które uzyskiwali, powodowały wzrost ich liczebność na terenie Lelowa. W XVII i XVIII w. społeczność żydowska w Lelowie uzyskała przywileje od następujących władców: [[Władysław IV Waza|Władysława IV]] (1633 r.), [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]] (1649 r.), Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669 r.), [[Jan III Sobieski|Jana III Sobieskiego]] (1695 r.) i Stanisława Augusta Poniatowskiego (1766 r.). W Lelowie mieściła się siedziba rabina i kahału (gminy)<ref>''Judaika Jurajskie…'', s. 37-38.</ref>. Lelów wśród Żydów stał się znany w XVIII w. za sprawą Dawida Bidermana. Założył on dynastię chasydzką, która opierała się na judaizmie i kabale. Uczynił tym samym Lelów jednym z ośrodków chasydyzmu<ref>Tamże, s. 38.</ref>. Dawid Biderman zmarł w 1814 r. Pochowano go na lelowskim kirkucie<ref>''Lelów: miejsce spotkania kultur'', Lelowskie Towarzystwo Historyczno - Kulturalne im. W. Zwierkowskiego, Gminny Ośrodek Kultury w Lelowie, 2013, b. pag.</ref>. Od tego momentu jego grób stał się miejscem odwiedzin tysięcy Żydów, zwłaszcza w rocznicę śmierci<ref>M. Skrzypczyk, ''Chasydzi lelowscy: spotkania w drodze'', Lelów 2008, s. 10.</ref>. Cmentarz żydowski w centrum Lelowa został po [[Druga wojna światowa|II wojnie światowej]] zlikwidowany, a na jego miejscu wzniesiono pawilon handlowy. Szczątki cadyka Dawida Bidermana, z inicjatywy Fundacji Rodziny Nissenbaumów, odnaleziono dopiero w 1988 r. Autentyczność szczątków pochowanego cadyka potwierdzono na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie<ref>Z. Bryła, ''Współczesne ślady wielokulturowości Lelowa'', [w:] M. Galas, M. Skrzypczyk (red.), ''Żydzi lelowscy. Obecność i ślady'', Kraków 2006, s. 108.</ref>. Jego grób mieści się w wydzielonej części pawilonu handlowego przy ul. Ogrodowej i stanowi cel pielgrzymek społeczności żydowskiej z całego świata<ref>''Judaika Jurajskie…'', s. 38.</ref>.


==Czulent i Ciulim==
==Czulent i Ciulim==

Wersja z 10:42, 4 sie 2024

Lelów

Pierwsza wzmianka o Lelowie, zawarta w bulli papieża Celestyna III, pochodzi z 1193 r. W dokumencie wspomniano o organizowanych w Lelowie targach i karczmie[1]. W 1340 r. Lelów, obejmujący wzniesiony w XIII w. zamek i osadę handlową, został ulokowany na prawie magdeburskim. Miasto było jednym z 28 ośrodków miejskich ufortyfikowanych przez Kazimierza Wielkiego. Nabyte w XIV w. prawa miejskie, Lelów utracił ostatecznie w 1869 r.[2] W dniu 4 września 1939 r. do Lelowa wkroczyli Niemcy i pozbawili życia 16 mieszkańców, zburzyli synagogę i spalili kościół parafialny. W latach 1945-1950 Lelów położony był w województwie kieleckim. Od 1950 do 1975 r. należał do województwa katowickiego, a w latach 1975-1998 do województwa częstochowskiego. Obecnie (od 1999 r.) położony jest w powiecie częstochowskim (województwo śląskie)[3].

Żydzi w Lelowie

Pierwsze informacje o obecności Żydów w Lelowie pochodzą z końca XVI w. Przywileje (starościńskie i królewskie), które uzyskiwali, powodowały wzrost ich liczebność na terenie Lelowa. W XVII i XVIII w. społeczność żydowska w Lelowie uzyskała przywileje od następujących władców: Władysława IV (1633 r.), Jana Kazimierza (1649 r.), Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669 r.), Jana III Sobieskiego (1695 r.) i Stanisława Augusta Poniatowskiego (1766 r.). W Lelowie mieściła się siedziba rabina i kahału (gminy)[4]. Lelów wśród Żydów stał się znany w XVIII w. za sprawą Dawida Bidermana. Założył on dynastię chasydzką, która opierała się na judaizmie i kabale. Uczynił tym samym Lelów jednym z ośrodków chasydyzmu[5]. Dawid Biderman zmarł w 1814 r. Pochowano go na lelowskim kirkucie[6]. Od tego momentu jego grób stał się miejscem odwiedzin tysięcy Żydów, zwłaszcza w rocznicę śmierci[7]. Cmentarz żydowski w centrum Lelowa został po II wojnie światowej zlikwidowany, a na jego miejscu wzniesiono pawilon handlowy. Szczątki cadyka Dawida Bidermana, z inicjatywy Fundacji Rodziny Nissenbaumów, odnaleziono dopiero w 1988 r. Autentyczność szczątków pochowanego cadyka potwierdzono na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie[8]. Jego grób mieści się w wydzielonej części pawilonu handlowego przy ul. Ogrodowej i stanowi cel pielgrzymek społeczności żydowskiej z całego świata[9].

Czulent i Ciulim

Obchody święta

Bibliografia

Przypisy

  1. ↑ A. Białowąs, M. Nowak, M. Skrzypczyk, Powiat lelowski w latach 1392-1792, Lelów 2005, s. 38.
  2. ↑ Judaika Jurajskie. Pierwszy przewodnik po pamiątkach kultury żydowskiej w Jurze Krakowsko - Częstochowskiej, Katowice 2005, s. 37.
  3. ↑ https://pl.wikipedia.org/wiki/Lelów [dostęp: 30.10.2023 r.]
  4. ↑ Judaika Jurajskie…, s. 37-38.
  5. ↑ Tamże, s. 38.
  6. ↑ Lelów: miejsce spotkania kultur, Lelowskie Towarzystwo Historyczno - Kulturalne im. W. Zwierkowskiego, Gminny Ośrodek Kultury w Lelowie, 2013, b. pag.
  7. ↑ M. Skrzypczyk, Chasydzi lelowscy: spotkania w drodze, Lelów 2008, s. 10.
  8. ↑ Z. Bryła, Współczesne ślady wielokulturowości Lelowa, [w:] M. Galas, M. Skrzypczyk (red.), Żydzi lelowscy. Obecność i ślady, Kraków 2006, s. 108.
  9. ↑ Judaika Jurajskie…, s. 38.
Źródło: „http://ibrbs.pl/index.php?title=Święto_Ciulimu_-_Czulentu_w_Lelowie&oldid=11178”