Diecezja sosnowiecka: Różnice pomiędzy wersjami

Z IBR wiki
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
Linia 5: Linia 5:
z kościołem katedralnym pw. Wniebowzięcia NMP. Dla nowej diecezji ustanowiono dwóch patronów: św. Alberta Chmielowskiego, zakonnika oraz św. Rafała Kalinowskiego, kapłana. Diecezja sosnowiecka posiada cztery kościoły wyróżnione tytułem bazyliki mniejszej: bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sosnowcu, bazylika Najświętszej Maryi Panny Anielskiej w Dąbrowie Górniczej, bazylika św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu oraz bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Dąbrowie Górniczej-Strzemieszycach.  
z kościołem katedralnym pw. Wniebowzięcia NMP. Dla nowej diecezji ustanowiono dwóch patronów: św. Alberta Chmielowskiego, zakonnika oraz św. Rafała Kalinowskiego, kapłana. Diecezja sosnowiecka posiada cztery kościoły wyróżnione tytułem bazyliki mniejszej: bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sosnowcu, bazylika Najświętszej Maryi Panny Anielskiej w Dąbrowie Górniczej, bazylika św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu oraz bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Dąbrowie Górniczej-Strzemieszycach.  
Na terenie diecezji sosnowieckiej jest również trzynaście sanktuariów, w tym jedno będące pomnikiem pomordowanych Polaków na Wschodzie-Sanktuarium Polskiej Golgoty Wschodu przy parafii pw. Nawiedzenia NMP w Będzinie-Syberce <ref>  Diecezja sosnowiecka w 20. rocznicę powstania 1992-2012,  Informator Jubileuszowy Diecezji Sosnowieckiej, Sosnowiec 2012, s. 46; Diecezja Sosnowiecka. Wprowadzenie [w:] Katalog Diecezji Sosnowieckiej 1999, red. Cz. Tomczyk, Sosnowiec 1999, s. 54; Cz. Tomczyk, Diecezja Sosnowiecka w 5. Rocznicę ustanowienia, „Rocznik Sosnowiecki” t. 6 (1997), s. 71</ref>.  
Na terenie diecezji sosnowieckiej jest również trzynaście sanktuariów, w tym jedno będące pomnikiem pomordowanych Polaków na Wschodzie-Sanktuarium Polskiej Golgoty Wschodu przy parafii pw. Nawiedzenia NMP w Będzinie-Syberce <ref>  Diecezja sosnowiecka w 20. rocznicę powstania 1992-2012,  Informator Jubileuszowy Diecezji Sosnowieckiej, Sosnowiec 2012, s. 46; Diecezja Sosnowiecka. Wprowadzenie [w:] Katalog Diecezji Sosnowieckiej 1999, red. Cz. Tomczyk, Sosnowiec 1999, s. 54; Cz. Tomczyk, Diecezja Sosnowiecka w 5. Rocznicę ustanowienia, „Rocznik Sosnowiecki” t. 6 (1997), s. 71</ref>.  
Do ważnych wydarzeń z historii diecezji sosnowieckiej należy zaliczyć wizytę Ojca Świętego Jana Pawła II w Sosnowcu, która miała miejsce w czasie VII Pielgrzymki  
Do ważnych wydarzeń z historii diecezji sosnowieckiej należy zaliczyć wizytę Ojca Świętego Jana Pawła II w Sosnowcu, która miała miejsce w czasie VII Pielgrzymki  
do Ojczyzny. 14 czerwca 1999 r. Jan Paweł II sprawował nabożeństwo liturgiczne z udziałem tysięcy wiernych na placu przy ul. Gwiezdnej w Sosnowcu-Zagórzu<ref>Pełny tekst przemówienia Jana Pawła II w: I Synod Diecezji Sosnowieckiej. Prawo Partykularne Kościoła Sosnowieckiego, Sosnowiec 2005, s 11-16</ref>. Równie ważnym wydarzeniem były prace I Synodu Diecezji Sosnowieckiej. Uroczysta inauguracja miała miejsce 25 marca 2001 r. podczas Mszy św. w sosnowieckiej katedrze, sprawowanej z okazji 9 rocznicy powstania diecezji. Synod zakończył swe prace po 1357 dniach-11 grudnia 2004 r. W pracach brali udział: Komisja Główna, Sekretariat, 12 komisji problemowych oraz Komisja Redakcyjna. Głównym zadaniem synodu było ujednolicenie tradycji i praktyk stosowanych np. w parafiach oraz dostosowanie wymogów prawa kościelnego  
do Ojczyzny. 14 czerwca 1999 r. Jan Paweł II sprawował nabożeństwo liturgiczne z udziałem tysięcy wiernych na placu przy ul. Gwiezdnej w Sosnowcu-Zagórzu<ref>Pełny tekst przemówienia Jana Pawła II w: I Synod Diecezji Sosnowieckiej. Prawo Partykularne Kościoła Sosnowieckiego, Sosnowiec 2005, s 11-16</ref>. Równie ważnym wydarzeniem były prace I Synodu Diecezji Sosnowieckiej. Uroczysta inauguracja miała miejsce 25 marca 2001 r. podczas Mszy św. w sosnowieckiej katedrze, sprawowanej z okazji 9 rocznicy powstania diecezji. Synod zakończył swe prace po 1357 dniach-11 grudnia 2004 r. W pracach brali udział: Komisja Główna, Sekretariat, 12 komisji problemowych oraz Komisja Redakcyjna. Głównym zadaniem synodu było ujednolicenie tradycji i praktyk stosowanych np. w parafiach oraz dostosowanie wymogów prawa kościelnego  
Linia 12: Linia 13:


Po III rozbiorze władze Prus z terenów okręgu częstochowskiego, pilickiego oraz byłych terenów Księstwa Siewierskiego utworzyły tzw. Nowy Śląsk. Tereny te po wojnach napoleońskich włączono do Księstwa Warszawskiego, natomiast od 1815 r. stały się częścią Królestwa Polskiego, gdzie władze rosyjskie utworzyły gubernię kielecką, a następnie piotrkowską. Po zakończeniu I wojny światowej tereny późniejszej diecezji sosnowieckiej powróciły do państwa polskiego w granicach województwa kieleckiego. W 1941 r. obszar ten został włączony do prowincji górnośląskiej, natomiast po zakończeniu okupacji hitlerowskiej obowiązywały granice dawnej administracji państwowej. W 1950 r. większa część terenów dzisiejszej diecezji została włączona do województwa katowickiego, pozostała do województwa krakowskiego. Po reformie administracyjnej z 1999 r. teren diecezji sosnowieckiej znalazł się w granicach województwa śląskiego oraz województwa małopolskiego<ref>Cz. Tomczyk, Diecezja Sosnowiecka w 5. Rocznicę ustanowienia…, s. 73</ref>.  
Po III rozbiorze władze Prus z terenów okręgu częstochowskiego, pilickiego oraz byłych terenów Księstwa Siewierskiego utworzyły tzw. Nowy Śląsk. Tereny te po wojnach napoleońskich włączono do Księstwa Warszawskiego, natomiast od 1815 r. stały się częścią Królestwa Polskiego, gdzie władze rosyjskie utworzyły gubernię kielecką, a następnie piotrkowską. Po zakończeniu I wojny światowej tereny późniejszej diecezji sosnowieckiej powróciły do państwa polskiego w granicach województwa kieleckiego. W 1941 r. obszar ten został włączony do prowincji górnośląskiej, natomiast po zakończeniu okupacji hitlerowskiej obowiązywały granice dawnej administracji państwowej. W 1950 r. większa część terenów dzisiejszej diecezji została włączona do województwa katowickiego, pozostała do województwa krakowskiego. Po reformie administracyjnej z 1999 r. teren diecezji sosnowieckiej znalazł się w granicach województwa śląskiego oraz województwa małopolskiego<ref>Cz. Tomczyk, Diecezja Sosnowiecka w 5. Rocznicę ustanowienia…, s. 73</ref>.  
Pod względem przynależności kościelnej, teren obecnej diecezji sosnowieckiej należał  
Pod względem przynależności kościelnej, teren obecnej diecezji sosnowieckiej należał  
aż do XIX wieku do diecezji krakowskiej. W 1805 r. papież Pius VII bullą Indefessum personarum powołał do istnienia diecezję kielecką, w granicach której znalazły się tereny  
aż do XIX wieku do diecezji krakowskiej. W 1805 r. papież Pius VII bullą Indefessum personarum powołał do istnienia diecezję kielecką, w granicach której znalazły się tereny  
od Będzina aż po Sandomierz<ref>D. Olszewski, Diecezja kielecka. Zarys dziejów 1805-1987, Kielce 1988, s. 7-8</ref>. W 1818 r. ten sam papież zreformował organizację kościoła w Królestwie Polskim znosząc biskupstwo kieleckie, a tereny dzisiejszej diecezji sosnowieckiej na powrót znalazły się w diecezji krakowskiej<ref>B. Przybyszewski, Zarys dziejów diecezji krakowskiej (do roku 1994), Kraków 2000, s. 167</ref>. Zmiana nastąpiła dopiero po powtórnym erygowaniu diecezji kieleckiej w 1882 r., w granicach której znalazły się tereny ówczesnego dekanatu będzińskiego częściowo pokrywającego się z terenami diecezji sosnowieckiej<ref>J. Związek, Z dziejów przynależności kościelnej terytorium diecezji sosnowieckiej, „Sosnowieckie Studia Teologiczne” [dalej SST], t. 1 (1993), s. 186</ref>. W 1925 r. na mocy bulli Vixdum Poloniae Unitas papież Pius XI utworzył diecezję częstochowską, do której przydzielono obszar Zagłębia Dąbrowskiego. Pozostała część dzisiejszej diecezji sosnowieckiej znalazła się z granicach diecezji kieleckiej (m.in. Olkusz, Wolbrom i Pilica) oraz krakowskiej (Ciężkowice, Jaworzno, Jeleń i Szczakowa)<ref>Elenchus venerabilis cleri archidioeceseos Cracoviensis pro Anno Domini 1926, Cracoviae 1926, s. 124-132</ref>. W 1992 r. terytorium nowej diecezji obejmowało obszar Zagłębia Dąbrowskiego oraz tereny aż do Zendka, Żelisławic i Rokitna otrzymane od diecezji częstochowskiej; ziemię jaworznicką otrzymaną od archidiecezji krakowskiej, oraz ziemie olkuską, wolbromską i pilicką otrzymane od diecezji kieleckiej. Powierzchnia diecezji sosnowieckiej od początku swego istnienia zajmuje 1945 km kwadratowych,  
od Będzina aż po Sandomierz<ref>D. Olszewski, Diecezja kielecka. Zarys dziejów 1805-1987, Kielce 1988, s. 7-8</ref>. W 1818 r. ten sam papież zreformował organizację kościoła w Królestwie Polskim znosząc biskupstwo kieleckie, a tereny dzisiejszej diecezji sosnowieckiej na powrót znalazły się w diecezji krakowskiej<ref>B. Przybyszewski, Zarys dziejów diecezji krakowskiej (do roku 1994), Kraków 2000, s. 167</ref>. Zmiana nastąpiła dopiero po powtórnym erygowaniu diecezji kieleckiej w 1882 r., w granicach której znalazły się tereny ówczesnego dekanatu będzińskiego częściowo pokrywającego się z terenami diecezji sosnowieckiej<ref>J. Związek, Z dziejów przynależności kościelnej terytorium diecezji sosnowieckiej, „Sosnowieckie Studia Teologiczne” [dalej SST], t. 1 (1993), s. 186</ref>. W 1925 r. na mocy bulli Vixdum Poloniae Unitas papież Pius XI utworzył diecezję częstochowską, do której przydzielono obszar Zagłębia Dąbrowskiego. Pozostała część dzisiejszej diecezji sosnowieckiej znalazła się z granicach diecezji kieleckiej (m.in. Olkusz, Wolbrom i Pilica) oraz krakowskiej (Ciężkowice, Jaworzno, Jeleń i Szczakowa)<ref>Elenchus venerabilis cleri archidioeceseos Cracoviensis pro Anno Domini 1926, Cracoviae 1926, s. 124-132</ref>. W 1992 r. terytorium nowej diecezji obejmowało obszar Zagłębia Dąbrowskiego oraz tereny aż do Zendka, Żelisławic i Rokitna otrzymane od diecezji częstochowskiej; ziemię jaworznicką otrzymaną od archidiecezji krakowskiej, oraz ziemie olkuską, wolbromską i pilicką otrzymane od diecezji kieleckiej. Powierzchnia diecezji sosnowieckiej od początku swego istnienia zajmuje 1945 km kwadratowych,  
a jej maksymalna rozciągłość z zachodu na wschód wynosi ok. 70 km, z północy na południe ok. 45 km<ref>P. Modrzejewski, T. Szczypek, Warunki naturalne i człowiek na obszarze diecezji sosnowieckiej, SST, t. 1 (1993), s. 151; http://www.diecezja.sosnowiec.pl/diecezja/historia-diecezji</ref>.  
a jej maksymalna rozciągłość z zachodu na wschód wynosi ok. 70 km, z północy na południe ok. 45 km<ref>P. Modrzejewski, T. Szczypek, Warunki naturalne i człowiek na obszarze diecezji sosnowieckiej, SST, t. 1 (1993), s. 151; http://www.diecezja.sosnowiec.pl/diecezja/historia-diecezji</ref>.  
Początkowo diecezję zamieszkiwało ok. 837 tys. mieszkańców, w tym z terenów oddanych przez diecezję częstochowską ok. 595 tys. mieszkańców, z terenów oddanych przez diecezję kieleckiej ok. 142 tys. mieszkańców i z terenów oddanych przez archidiecezję krakowską ok. 100 tys. mieszkańców. Obecnie liczba ludności wynosi ok. 675 tys., w tym ok. 635 tys. katolików. W momencie ustanowienia diecezji w 1992 roku ludność miejska stanowiła 83,2% wszystkich mieszkańców, a ludność gmin wiejskich - 16,8%<ref>[http://www.diecezja.sosnowiec.pl/archiwum/index.php?option=com_content&task=view&id=41&Itemid=1%20 http://www.diecezja.sosnowiec.pl/archiwum/index.php?option=com_content&task=view&id=41&Itemid=1 ](dane na wrzesień 2013)</ref>.  
Początkowo diecezję zamieszkiwało ok. 837 tys. mieszkańców, w tym z terenów oddanych przez diecezję częstochowską ok. 595 tys. mieszkańców, z terenów oddanych przez diecezję kieleckiej ok. 142 tys. mieszkańców i z terenów oddanych przez archidiecezję krakowską ok. 100 tys. mieszkańców. Obecnie liczba ludności wynosi ok. 675 tys., w tym ok. 635 tys. katolików. W momencie ustanowienia diecezji w 1992 roku ludność miejska stanowiła 83,2% wszystkich mieszkańców, a ludność gmin wiejskich - 16,8%<ref>[http://www.diecezja.sosnowiec.pl/archiwum/index.php?option=com_content&task=view&id=41&Itemid=1%20 http://www.diecezja.sosnowiec.pl/archiwum/index.php?option=com_content&task=view&id=41&Itemid=1 ](dane na wrzesień 2013)</ref>.  


Linia 38: Linia 41:


==Duchowieństwo, zakony i zgromadzenia zakonne==
==Duchowieństwo, zakony i zgromadzenia zakonne==
Zgodnie z treścią bulli Totus Tuus Poloniae Populus wszyscy księża pełniący funkcje na terenie nowej diecezji zostali w chwili jej powstania inkardynowani do pracy w tej diecezji<ref>T. Pieronek, Nowa organizacja diecezji i prowincji kościelnych w Polsce. Niektóre zagadnienia teologiczno-prawne, SST, t. 1 (1993), s. 50</ref>. W przypadku diecezji sosnowieckiej było to 211 kapłanów z diecezji częstochowskiej, 77 z diecezji kieleckiej oraz 36 z archidiecezji krakowskiej. 6 czerwca 1992 r. 9 diakonów przyjęło sakrament kapłaństwa w katedrze Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sosnowcu, stając się tym samym pierwszymi prezbiterami wyświęconymi w nowej diecezji<ref>http://www.niedziela.pl/artykul/5635/nd/Krotka-historia-diecezji</ref>. W 1993 r. ogólna liczba duchownych wynosiła 344 kapłanów i 10 diakonów,
z czego 154 było proboszczami, 162 wikariuszami, 4 wychowawcami w seminarium duchownym, 2 profesorami w seminarium, 4 pracownikami Kurii Diecezjalnej, 3 penitencjarzami oraz 2 kapelanami szpitala<ref>J. Orzeszyna, Duchowieństwo diecezji sosnowieckiej, SST, t. 1 (1993), s. 137-145, 148</ref>. W ciągu 21 lat istnienia diecezji wyświęcono 183 kapłanów<ref>M. Trąba, Historia diecezji sosnowieckiej…, s. 37; http://www.seminarium.sosnowiec.opoka.org.pl/neoprezbiterzy.html</ref>. Obecnie w diecezji posługuje 448 księży, w tym 48 zakonnych<ref>[http://www.diecezja.sosnowiec.pl/diecezja/historia-diecezji%20 http://www.diecezja.sosnowiec.pl/diecezja/historia-diecezji ](dane z 2012 r.)</ref>.
4 czerwca 1992 r. biskup Śmigielski powołał do istnienia Wyższe Seminarium Duchowne
w Krakowie przy ul. Bernardyńskiej 3 w bezpłatnie użyczonym byłym budynku Częstochowskiego Seminarium Duchownego, którego pierwszym rektorem biskup mianował ks. Tadeusza Borutkę.  Patronem seminarium został św. Józef Oblubieniec NMP. Od 12 maja 1993 r. seminarium duchowne zostało afiliowane do Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, obecnie Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II<ref>http://www.seminarium.sosnowiec.opoka.org.pl/historia_seminarium.html</ref>. W 1993 r. nowym rektorem został ks. Włodzimierz Skoczny. Z uwagi na spadającą liczbę powołań od roku akademickiego 2013/2014 alumni diecezji sosnowieckiej przeniosą się do budynku seminarium archidiecezjalnego w Częstochowie<ref>http://ekai.pl/diecezje/sosnowiecka/x68092/bp-kaszak-do-ksiezy-bedziemy-pionierami/</ref>.
W diecezji sosnowieckiej działa 18 wspólnot życia konsekrowanego zgromadzeń żeńskich i męskich. Jednym z najstarszych zgromadzeń żeńskich, działających na terenie przyszłej diecezji sosnowieckiej jest Zgromadzenie Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus, założone w Sosnowcu dzięki staraniom ks. Franciszka Raczyńskiego dla pomocy działającego na tym terenie Towarzystwa Dobroczynności. Pierwszą przełożoną była Janina Kierocińska, która przyjęła imię Teresy od św. Józefa. Siostry pracowały w domu starców, sierocińcu czy Kuchni Amerykańskiego Komitetu Pomocy Dzieciom działającego w tamtych czasach w Sosnowcu. W lipcu 1922 r. siostry opuściły zakłady Towarzystwa Dobroczynności, by w miarę możliwości zająć się własną działalnością apostolską<ref>Diecezja Sosnowiecka. Wprowadzenie…, s. 69; szczegółowa historia zgromadzenia w Sosnowcu dostępna jest na stronie internetowej[http://www.karmel.sosnowiec.opoka.org.pl/pl/historia%20 http://www.karmel.sosnowiec.opoka.org.pl/pl/historia ](dane z września 2013 r.)</ref>. Obecnie zgromadzenie posiada na terenie diecezji trzy domy zakonne przy parafiach: pw. św. Stanisława w Czeladzi, pw. św. Rafała Kalinowskiego w Sosnowcu oraz pw. św. Katarzyny w Wolbromiu.
Pozostałe zgromadzenia żeńskie działające na terenie diecezji: Zgromadzenie Sióstr
św. Karola Boromeusza – Boromeuszki-Karolanki (parafia pw. NMP Królowej Polski w Dąbrowie Górniczej); Zgromadzenie Małych Sióstr Niepokalanego Serca Maryi – Honoratki (parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Będzinie); Zgromadzenie Sióstr Kanoniczek Ducha Świętego de Saxia – Kanoniczki-Duchaczki (parafia pw.  Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sułoszowej); Zgromadzenie Sióstr Męki Pana Naszego Jezusa Chrystusa – Pasjonistki (parafie pw. NMP Anielskie w Dąbrowie Górniczej oraz pw. NSPJ w Dąbrowie Górniczej-Strzemieszycach); Zgromadzenie Panien Ofiarowania NMP – Prezentki (parafia pw. św. Andrzeja Boboli w Bukownie); Zgromadzenie Córek Matki Bożej Bolesnej – Serafitki (parafia pw. NSPJ w Jaworznie-Byczynie); Zgromadzenie Sióstr Służebniczek NMP Niepokalanie Poczętej – Służebniczki Starowiejskie (parafie pw. św. Wojciecha i Katarzyny w Jaworznie, pw. św. Barbary w Jaworznie-Podłężu, pw. NMP Nieustającej Pomocy w Jaworznie-Osiedlu Stałym, pw. św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu) oraz Zgromadzenie Zakonne Sióstr Służek NMP Niepokalanej – Służki (parafiai pw. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty w Pilicy)<ref>Diecezja sosnowiecka w 20. rocznicę powstania…, s. 439-440</ref>.Siostry zajmują się katechizacją w szkołach, posługują jako pielęgniarki w szpitalach, w zakrystiach oraz w kancelariach parafialnych.
W diecezji znajdują się również placówki męskich zgromadzeń zakonnych, prowadzące duszpasterstwo parafialne. Na uwagę zasługuje Zakon Kleryków Regularnych Posługujących Chorym. W 1991 r. Kamilianie założyli na terenie byłej jednostki wojskowej Centrum Opiekuńczo-Lecznicze w Hutkach na terenie parafii pw. Narodzenia NMP w Bolesławiu. Jego pierwszym dyrektorem został o. Jan Frey. Na terenie centrum mieszczą się, prócz pomieszczeń administracyjnych oraz kaplicy, pomieszczenia do rehabilitacji, gabinet stomatologiczny oraz sala konferencyjna. Obecnie Kamilińskie Centrum Opiekuńczo-Lecznicze obejmuje opieką 120 pensjonariuszy i zatrudnia 90 pracowników<ref>Oficjalna strona Centrum, na której dostępna jest krótka historia placówki http://www.zolhutki.info/index.php?tresc=art&Wybr=2&rodzic=0&NrM=0&Poz=1 (dane z września 2013 r.)</ref>.
Ponadto na terenie diecezji działają: Zakon Braci Mniejszych – Franciszkanie Reformaci (dwie parafie: pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Dzwono-Sierbowicach oraz pw. Najświętszego Imienia Jezus w Pilicy); Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych – Franciszkanie Konwentualni (parafia pw. św. Antoniego z Padwy w Dąbrowie Górniczej, zakon prowadzi administrację parafii od sierpnia 1951 r.); Zgromadzenie Misjonarzy
z Marianhill (parafia pw. św. Wojciecha w Czeladzi);  Zgromadzenie Oblatów św. Józefa – Oblaci (parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Będzinie); Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego – Pallotyni (parafia pw. św. Łukasza Ewangelisty w Sosnowcu); Towarzystwo Świętego Franciszka Salezego – Salezjanie (dwie parafie pw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła w Dąbrowie Górniczej oraz pw. św. Rafała Kalinowskiego w Sosnowcu);  Zgromadzenie Księży Najświętszego Serca Jezusowego – Sercanie (parafia pw. Podwyższenia Świętego Krzyża w Sosnowcu) oraz Zgromadzenie Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa – Zmartwychwstańcy (parafia pw. Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa w Sosnowcu-Kazimierzu)<ref>Diecezja sosnowiecka w 20. rocznicę powstania…, s. 437-438; Cz. Tomczyk, Diecezja Sosnowiecka w 5. Rocznicę ustanowienia…, s. 80</ref>.
==Instytucje zarządzania diecezją==

Wersja z 10:58, 10 gru 2013


25 marca 1992 roku Ojciec Święty Jan Paweł II na mocy bulli Totus Tuus Poloniae Populus erygował 13 nowych diecezji, w tym diecezję sosnowiecką, przydzieloną do metropolii częstochowskiej. Na stolicę nowopowstałej diecezji wyznaczono Sosnowiec z kościołem katedralnym pw. Wniebowzięcia NMP. Dla nowej diecezji ustanowiono dwóch patronów: św. Alberta Chmielowskiego, zakonnika oraz św. Rafała Kalinowskiego, kapłana. Diecezja sosnowiecka posiada cztery kościoły wyróżnione tytułem bazyliki mniejszej: bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sosnowcu, bazylika Najświętszej Maryi Panny Anielskiej w Dąbrowie Górniczej, bazylika św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu oraz bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Dąbrowie Górniczej-Strzemieszycach. Na terenie diecezji sosnowieckiej jest również trzynaście sanktuariów, w tym jedno będące pomnikiem pomordowanych Polaków na Wschodzie-Sanktuarium Polskiej Golgoty Wschodu przy parafii pw. Nawiedzenia NMP w Będzinie-Syberce [1].

Do ważnych wydarzeń z historii diecezji sosnowieckiej należy zaliczyć wizytę Ojca Świętego Jana Pawła II w Sosnowcu, która miała miejsce w czasie VII Pielgrzymki do Ojczyzny. 14 czerwca 1999 r. Jan Paweł II sprawował nabożeństwo liturgiczne z udziałem tysięcy wiernych na placu przy ul. Gwiezdnej w Sosnowcu-Zagórzu[2]. Równie ważnym wydarzeniem były prace I Synodu Diecezji Sosnowieckiej. Uroczysta inauguracja miała miejsce 25 marca 2001 r. podczas Mszy św. w sosnowieckiej katedrze, sprawowanej z okazji 9 rocznicy powstania diecezji. Synod zakończył swe prace po 1357 dniach-11 grudnia 2004 r. W pracach brali udział: Komisja Główna, Sekretariat, 12 komisji problemowych oraz Komisja Redakcyjna. Głównym zadaniem synodu było ujednolicenie tradycji i praktyk stosowanych np. w parafiach oraz dostosowanie wymogów prawa kościelnego do potrzeb i warunków lokalnych. Uchwalone dokumenty zostały wprowadzone w życie i wydane drukiem[3].

Terytorium i ludność

Po III rozbiorze władze Prus z terenów okręgu częstochowskiego, pilickiego oraz byłych terenów Księstwa Siewierskiego utworzyły tzw. Nowy Śląsk. Tereny te po wojnach napoleońskich włączono do Księstwa Warszawskiego, natomiast od 1815 r. stały się częścią Królestwa Polskiego, gdzie władze rosyjskie utworzyły gubernię kielecką, a następnie piotrkowską. Po zakończeniu I wojny światowej tereny późniejszej diecezji sosnowieckiej powróciły do państwa polskiego w granicach województwa kieleckiego. W 1941 r. obszar ten został włączony do prowincji górnośląskiej, natomiast po zakończeniu okupacji hitlerowskiej obowiązywały granice dawnej administracji państwowej. W 1950 r. większa część terenów dzisiejszej diecezji została włączona do województwa katowickiego, pozostała do województwa krakowskiego. Po reformie administracyjnej z 1999 r. teren diecezji sosnowieckiej znalazł się w granicach województwa śląskiego oraz województwa małopolskiego[4].

Pod względem przynależności kościelnej, teren obecnej diecezji sosnowieckiej należał aż do XIX wieku do diecezji krakowskiej. W 1805 r. papież Pius VII bullą Indefessum personarum powołał do istnienia diecezję kielecką, w granicach której znalazły się tereny od Będzina aż po Sandomierz[5]. W 1818 r. ten sam papież zreformował organizację kościoła w Królestwie Polskim znosząc biskupstwo kieleckie, a tereny dzisiejszej diecezji sosnowieckiej na powrót znalazły się w diecezji krakowskiej[6]. Zmiana nastąpiła dopiero po powtórnym erygowaniu diecezji kieleckiej w 1882 r., w granicach której znalazły się tereny ówczesnego dekanatu będzińskiego częściowo pokrywającego się z terenami diecezji sosnowieckiej[7]. W 1925 r. na mocy bulli Vixdum Poloniae Unitas papież Pius XI utworzył diecezję częstochowską, do której przydzielono obszar Zagłębia Dąbrowskiego. Pozostała część dzisiejszej diecezji sosnowieckiej znalazła się z granicach diecezji kieleckiej (m.in. Olkusz, Wolbrom i Pilica) oraz krakowskiej (Ciężkowice, Jaworzno, Jeleń i Szczakowa)[8]. W 1992 r. terytorium nowej diecezji obejmowało obszar Zagłębia Dąbrowskiego oraz tereny aż do Zendka, Żelisławic i Rokitna otrzymane od diecezji częstochowskiej; ziemię jaworznicką otrzymaną od archidiecezji krakowskiej, oraz ziemie olkuską, wolbromską i pilicką otrzymane od diecezji kieleckiej. Powierzchnia diecezji sosnowieckiej od początku swego istnienia zajmuje 1945 km kwadratowych, a jej maksymalna rozciągłość z zachodu na wschód wynosi ok. 70 km, z północy na południe ok. 45 km[9].

Początkowo diecezję zamieszkiwało ok. 837 tys. mieszkańców, w tym z terenów oddanych przez diecezję częstochowską ok. 595 tys. mieszkańców, z terenów oddanych przez diecezję kieleckiej ok. 142 tys. mieszkańców i z terenów oddanych przez archidiecezję krakowską ok. 100 tys. mieszkańców. Obecnie liczba ludności wynosi ok. 675 tys., w tym ok. 635 tys. katolików. W momencie ustanowienia diecezji w 1992 roku ludność miejska stanowiła 83,2% wszystkich mieszkańców, a ludność gmin wiejskich - 16,8%[10].

Sieć parafialna

Zgodnie z bullą z 1992 r. diecezja sosnowiecka posiadała 18 dekanatów, które wcześniej należały do innych diecezji. Były to: z diecezji częstochowskiej: dekanat Będzin, Czeladź, Dąbrowa Górnicza-św. Antoniego z Padwy, Dąbrowa Górnicza-Najświętszego Serca Pana Jezusa, Dąbrowa Górnicza-NMP Anielskiej, Łazy, Sączów, Sosnowiec-Chrystusa Króla, Sosnowiec-św. Jadwigi Śląskiej, Sosnowiec-św. Tomasza Apostoła, Sosnowiec-Wniebowzięcia NMP, Siewierz; z diecezji kieleckiej dekanaty: Olkusz-Południe, Olkusz-Północ, Pilica (tylko z parafiami: Dzwono-Sierbowice, Giebło, Ogrodzieniec, Pilica-Biskupice, Pilica-św. Jana Chrzciciela, Ryczów, Strzegowa), Sułoszowa (ale tylko z parafiami: Jerzmanowice, Przeginia, Sąspów, Sułoszowa; Zadroże), Wolbrom oraz z archidiecezji krakowskiej - Jaworzno[11]. 9 czerwca 1992 r. Adam Śmigielski powołał cztery nowe dekanaty: NMP Wspomożycielki Wiernych w Jaroszowcu, MB Nieustającej Pomocy w Jaworznie, św. Barbary w Sosnowcu oraz Podwyższenia Krzyża Świętego w Wolbromiu. Dzięki temu liczba dekanatów wzrosła do 22[12]. Ogółem diecezja liczyła 152 parafie, w tym 97 parafii z diecezji częstochowskiej, 44 parafie z diecezji kieleckiej i 11 parafii z archidiecezji[13]. W 1992 r. powstały dwie nowe parafie: pw. Św. Brata Alberta Chmielowskiego w Jaworznie-Pieczyskach oraz pw. Miłosierdzia Bożego w Rokitnie Szlacheckim. Następne parafie zostały powołane do istnienia w 1994 r. w Jaworznie-Borach pw. Miłosierdzia Bożego oraz w Jaworznie-Jeziorkach pw. Św. Józefa Rzemieślnika. W kolejnych latach zostały erygowane następujące parafie: w 1997 r. parafia pw. NMP Wspomożycielki Wiernych w Borze Biskupim, w 2005 r. pw. św. Siostry Faustyny Kowalskiej, w 2007 r. parafia pw. NMP Królowej Polski w Jaworznie-Sobieskim, a w 2008 r. parafia pw. św. Anny w Grabowej oraz pw. Miłosierdzia Bożego w Kąpielach Wielkich. W ten sposób 2012 r. liczba parafii wzrosła do 162[14].

Biskupi

Pierwszym biskupem diecezji sosnowieckiej został mianowany ks. prowincjał dr Adam Śmigielski SDB, a biskupami pomocniczymi zostali: ks. bp Piotr Skucha oraz ks. prof. Tadeusz Pieronek.

Adam Śmigielski urodzony 24 grudnia 1933 r. w Przemyślu. W 1951 r. Adam Śmigielski wstąpił do zgromadzenia Księży Salezjanów, gdzie 2 września 1955 r. złożył śluby wieczyste. 30 czerwca 1957 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk bpa Piotra Kałwy. Wykładał biblistykę w Wyższym Seminarium Duchownym Księży Salezjanów w Krakowie, doktoryzował się na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Studiował biblistykę w Rzymie w latach 1971-1974 oraz w roku akademickim 1974/75 w Jerozolimie. Od 1971 do 1981 był przełożonym i rektorem Wyższego Seminarium Duchownego Towarzystwa Salezjańskiego w Krakowie. Był również dyrektorem Domu Macierzystego w Oświęcimiu w latach 1982-1986 oraz inspektorem Inspektorii Salezjańskiej św. Jana Bosko we Wrocławiu w latach 1986-1992. 30 maja 1992 r. został konsekrowany na biskupa w kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Sosnowcu z rąk kardynała Józefa Glempa, Prymasa Polski. Za zawołanie biskupie przyjął maksymę „Da mihi animas” (Daj mi dusze). Zmarł 7 października 2008 r. w wieku 75 lat[15].

Piotr Skucha urodzony 27 czerwca 1946 r. w Łaganowie w diecezji kieleckiej. W 1964 r. wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Kielcach, a 14 czerwca 1970 r. przyjął święcenia kapłańskie w Proszowicach z rąk ks. Bpa Jana Jaroszewicza. Studiował w KUL, w Rzymie oraz w Jerozolimie uzyskując stopień doktora. Wykładał Pismo św. w Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach, od 1982 r. był wicerektorem i kierownikiem studiów. 20 grudnia 1986 r. Jan Paweł II mianował ks. dra Skuchę biskupem pomocniczym diecezji kieleckiej. Konsekracja odbyła się 15 lutego 1987 r. w Bazylice Katedralnej w Kielcach. Za zawołanie biskupie przyjął „Nauka krzyża mocą bożą”. 3 czerwca 1992 r. decyzją ks. bpa Adama Śmigielskiego został ustanowiony wikariuszem generalnym diecezji sosnowieckiej, a po śmierci bpa Śmigielskiego jej pierwszym administratorem[16].

Tadeusz Pieronek urodzony 24 października 1934 r. w Radziechowach, wyświęcony na kapłana po studiach w Wyższym Seminarium Duchownym w Krakowie 16 października 1957 r. Studiował prawo kanoniczne w KUL, a następnie w Rzymie broniąc doktorat i habilitację. 3 czerwca 1992 r. decyzją ks. Bpa Adama Śmigielskiego został ustanowiony wikariuszem generalnym diecezji sosnowieckiej, funkcję tą pełnił do 1998 roku[17].

Po śmierci Adama Śmigielskiego SDB, decyzją papieża Benedykta XVI, nowym biskupem sosnowieckim został ks. Grzegorz Kaszak, wyświęcony na kapłana w 1989 r. Studiował w Rzymie teologię moralną, doktorat obronił w 1998 r. Pracował w Papieskiej Radzie ds. Rodziny, pełnił funkcję rektora Papieskiego Instytutu Kościelnego w Rzymie, a następnie sekretarza Papieskiej Rady ds. Rodziny. 4 lutego 2009 r. powołany został na biskupa diecezji sosnowieckiej. 28 marca 2009 r. odbył ingres do sosnowieckiej katedry i przyjął święcenia biskupie w bazylice pw. Wniebowzięcia NMP w Sosnowcu[18].

Duchowieństwo, zakony i zgromadzenia zakonne

Zgodnie z treścią bulli Totus Tuus Poloniae Populus wszyscy księża pełniący funkcje na terenie nowej diecezji zostali w chwili jej powstania inkardynowani do pracy w tej diecezji[19]. W przypadku diecezji sosnowieckiej było to 211 kapłanów z diecezji częstochowskiej, 77 z diecezji kieleckiej oraz 36 z archidiecezji krakowskiej. 6 czerwca 1992 r. 9 diakonów przyjęło sakrament kapłaństwa w katedrze Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sosnowcu, stając się tym samym pierwszymi prezbiterami wyświęconymi w nowej diecezji[20]. W 1993 r. ogólna liczba duchownych wynosiła 344 kapłanów i 10 diakonów, z czego 154 było proboszczami, 162 wikariuszami, 4 wychowawcami w seminarium duchownym, 2 profesorami w seminarium, 4 pracownikami Kurii Diecezjalnej, 3 penitencjarzami oraz 2 kapelanami szpitala[21]. W ciągu 21 lat istnienia diecezji wyświęcono 183 kapłanów[22]. Obecnie w diecezji posługuje 448 księży, w tym 48 zakonnych[23].

4 czerwca 1992 r. biskup Śmigielski powołał do istnienia Wyższe Seminarium Duchowne w Krakowie przy ul. Bernardyńskiej 3 w bezpłatnie użyczonym byłym budynku Częstochowskiego Seminarium Duchownego, którego pierwszym rektorem biskup mianował ks. Tadeusza Borutkę. Patronem seminarium został św. Józef Oblubieniec NMP. Od 12 maja 1993 r. seminarium duchowne zostało afiliowane do Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, obecnie Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II[24]. W 1993 r. nowym rektorem został ks. Włodzimierz Skoczny. Z uwagi na spadającą liczbę powołań od roku akademickiego 2013/2014 alumni diecezji sosnowieckiej przeniosą się do budynku seminarium archidiecezjalnego w Częstochowie[25].

W diecezji sosnowieckiej działa 18 wspólnot życia konsekrowanego zgromadzeń żeńskich i męskich. Jednym z najstarszych zgromadzeń żeńskich, działających na terenie przyszłej diecezji sosnowieckiej jest Zgromadzenie Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus, założone w Sosnowcu dzięki staraniom ks. Franciszka Raczyńskiego dla pomocy działającego na tym terenie Towarzystwa Dobroczynności. Pierwszą przełożoną była Janina Kierocińska, która przyjęła imię Teresy od św. Józefa. Siostry pracowały w domu starców, sierocińcu czy Kuchni Amerykańskiego Komitetu Pomocy Dzieciom działającego w tamtych czasach w Sosnowcu. W lipcu 1922 r. siostry opuściły zakłady Towarzystwa Dobroczynności, by w miarę możliwości zająć się własną działalnością apostolską[26]. Obecnie zgromadzenie posiada na terenie diecezji trzy domy zakonne przy parafiach: pw. św. Stanisława w Czeladzi, pw. św. Rafała Kalinowskiego w Sosnowcu oraz pw. św. Katarzyny w Wolbromiu.

Pozostałe zgromadzenia żeńskie działające na terenie diecezji: Zgromadzenie Sióstr św. Karola Boromeusza – Boromeuszki-Karolanki (parafia pw. NMP Królowej Polski w Dąbrowie Górniczej); Zgromadzenie Małych Sióstr Niepokalanego Serca Maryi – Honoratki (parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Będzinie); Zgromadzenie Sióstr Kanoniczek Ducha Świętego de Saxia – Kanoniczki-Duchaczki (parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sułoszowej); Zgromadzenie Sióstr Męki Pana Naszego Jezusa Chrystusa – Pasjonistki (parafie pw. NMP Anielskie w Dąbrowie Górniczej oraz pw. NSPJ w Dąbrowie Górniczej-Strzemieszycach); Zgromadzenie Panien Ofiarowania NMP – Prezentki (parafia pw. św. Andrzeja Boboli w Bukownie); Zgromadzenie Córek Matki Bożej Bolesnej – Serafitki (parafia pw. NSPJ w Jaworznie-Byczynie); Zgromadzenie Sióstr Służebniczek NMP Niepokalanie Poczętej – Służebniczki Starowiejskie (parafie pw. św. Wojciecha i Katarzyny w Jaworznie, pw. św. Barbary w Jaworznie-Podłężu, pw. NMP Nieustającej Pomocy w Jaworznie-Osiedlu Stałym, pw. św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu) oraz Zgromadzenie Zakonne Sióstr Służek NMP Niepokalanej – Służki (parafiai pw. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty w Pilicy)[27].Siostry zajmują się katechizacją w szkołach, posługują jako pielęgniarki w szpitalach, w zakrystiach oraz w kancelariach parafialnych.

W diecezji znajdują się również placówki męskich zgromadzeń zakonnych, prowadzące duszpasterstwo parafialne. Na uwagę zasługuje Zakon Kleryków Regularnych Posługujących Chorym. W 1991 r. Kamilianie założyli na terenie byłej jednostki wojskowej Centrum Opiekuńczo-Lecznicze w Hutkach na terenie parafii pw. Narodzenia NMP w Bolesławiu. Jego pierwszym dyrektorem został o. Jan Frey. Na terenie centrum mieszczą się, prócz pomieszczeń administracyjnych oraz kaplicy, pomieszczenia do rehabilitacji, gabinet stomatologiczny oraz sala konferencyjna. Obecnie Kamilińskie Centrum Opiekuńczo-Lecznicze obejmuje opieką 120 pensjonariuszy i zatrudnia 90 pracowników[28].

Ponadto na terenie diecezji działają: Zakon Braci Mniejszych – Franciszkanie Reformaci (dwie parafie: pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Dzwono-Sierbowicach oraz pw. Najświętszego Imienia Jezus w Pilicy); Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych – Franciszkanie Konwentualni (parafia pw. św. Antoniego z Padwy w Dąbrowie Górniczej, zakon prowadzi administrację parafii od sierpnia 1951 r.); Zgromadzenie Misjonarzy z Marianhill (parafia pw. św. Wojciecha w Czeladzi); Zgromadzenie Oblatów św. Józefa – Oblaci (parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Będzinie); Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego – Pallotyni (parafia pw. św. Łukasza Ewangelisty w Sosnowcu); Towarzystwo Świętego Franciszka Salezego – Salezjanie (dwie parafie pw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła w Dąbrowie Górniczej oraz pw. św. Rafała Kalinowskiego w Sosnowcu); Zgromadzenie Księży Najświętszego Serca Jezusowego – Sercanie (parafia pw. Podwyższenia Świętego Krzyża w Sosnowcu) oraz Zgromadzenie Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa – Zmartwychwstańcy (parafia pw. Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa w Sosnowcu-Kazimierzu)[29].

Instytucje zarządzania diecezją

  1. ↑ Diecezja sosnowiecka w 20. rocznicę powstania 1992-2012, Informator Jubileuszowy Diecezji Sosnowieckiej, Sosnowiec 2012, s. 46; Diecezja Sosnowiecka. Wprowadzenie [w:] Katalog Diecezji Sosnowieckiej 1999, red. Cz. Tomczyk, Sosnowiec 1999, s. 54; Cz. Tomczyk, Diecezja Sosnowiecka w 5. Rocznicę ustanowienia, „Rocznik Sosnowiecki” t. 6 (1997), s. 71
  2. ↑ Pełny tekst przemówienia Jana Pawła II w: I Synod Diecezji Sosnowieckiej. Prawo Partykularne Kościoła Sosnowieckiego, Sosnowiec 2005, s 11-16
  3. ↑ I Synod Diecezji Sosnowieckiej…, s. 18
  4. ↑ Cz. Tomczyk, Diecezja Sosnowiecka w 5. Rocznicę ustanowienia…, s. 73
  5. ↑ D. Olszewski, Diecezja kielecka. Zarys dziejów 1805-1987, Kielce 1988, s. 7-8
  6. ↑ B. Przybyszewski, Zarys dziejów diecezji krakowskiej (do roku 1994), Kraków 2000, s. 167
  7. ↑ J. Związek, Z dziejów przynależności kościelnej terytorium diecezji sosnowieckiej, „Sosnowieckie Studia Teologiczne” [dalej SST], t. 1 (1993), s. 186
  8. ↑ Elenchus venerabilis cleri archidioeceseos Cracoviensis pro Anno Domini 1926, Cracoviae 1926, s. 124-132
  9. ↑ P. Modrzejewski, T. Szczypek, Warunki naturalne i człowiek na obszarze diecezji sosnowieckiej, SST, t. 1 (1993), s. 151; http://www.diecezja.sosnowiec.pl/diecezja/historia-diecezji
  10. ↑ http://www.diecezja.sosnowiec.pl/archiwum/index.php?option=com_content&task=view&id=41&Itemid=1 (dane na wrzesień 2013)
  11. ↑ Bulla Totus Tuus Poloniae Populus, SST, t. 1 (1993), s. 32-33
  12. ↑ M. Trąba, Historia diecezji sosnowieckiej w latach 1992-2007, [w:] Da mihi animas. Księga pamiątkowa wydana z okazji 50-lecia kapłaństwa i 15-lecia posługi biskupiej pierwszego pasterza diecezji sosnowieckiej Jego Ekscelencji Biskupa Adama Śmigielskiego SDB, red. W. Kowalski, J. Orzeszyna, W. Skoczny, Sosnowiec-Kraków 2007, s. 40-41
  13. ↑ T. Borutka, Powołanie do życia diecezji sosnowieckiej i jej początku, SST, t. 1 (1993), s. 59; http://www.diecezja.sosnowiec.pl/archiwum/index.php?option=com_content&task=view&id=41&Itemid=1
  14. ↑ Diecezja sosnowiecka w 20. rocznicę powstania…, s. 23
  15. ↑ T. Borutka, Powołanie do życia diecezji…, s. 60; Tenże, Konsekracja pierwszego biskupa sosnowieckiego, SST, t. 1 (1993), s. 99-107; Dobry Pasterz. Biskup Adam Śmigielski SDB (1933-2008) Pasterz Kościoła Sosnowieckiego, red. K. Kościk, P. Rozpiątkowski, Będzin 2009, s. 11-19
  16. ↑ T. Borutka, Powołanie do życia diecezji…, s. 61; http://www.diecezja.sosnowiec.pl/diecezja/biskup-pomocniczy
  17. ↑ T. Borutka, Powołanie do życia diecezji…, s. 62
  18. ↑ http://www.diecezja.sosnowiec.pl/diecezja/biskup-diecezjalny
  19. ↑ T. Pieronek, Nowa organizacja diecezji i prowincji kościelnych w Polsce. Niektóre zagadnienia teologiczno-prawne, SST, t. 1 (1993), s. 50
  20. ↑ http://www.niedziela.pl/artykul/5635/nd/Krotka-historia-diecezji
  21. ↑ J. Orzeszyna, Duchowieństwo diecezji sosnowieckiej, SST, t. 1 (1993), s. 137-145, 148
  22. ↑ M. Trąba, Historia diecezji sosnowieckiej…, s. 37; http://www.seminarium.sosnowiec.opoka.org.pl/neoprezbiterzy.html
  23. ↑ http://www.diecezja.sosnowiec.pl/diecezja/historia-diecezji (dane z 2012 r.)
  24. ↑ http://www.seminarium.sosnowiec.opoka.org.pl/historia_seminarium.html
  25. ↑ http://ekai.pl/diecezje/sosnowiecka/x68092/bp-kaszak-do-ksiezy-bedziemy-pionierami/
  26. ↑ Diecezja Sosnowiecka. Wprowadzenie…, s. 69; szczegółowa historia zgromadzenia w Sosnowcu dostępna jest na stronie internetowejhttp://www.karmel.sosnowiec.opoka.org.pl/pl/historia (dane z września 2013 r.)
  27. ↑ Diecezja sosnowiecka w 20. rocznicę powstania…, s. 439-440
  28. ↑ Oficjalna strona Centrum, na której dostępna jest krótka historia placówki http://www.zolhutki.info/index.php?tresc=art&Wybr=2&rodzic=0&NrM=0&Poz=1 (dane z września 2013 r.)
  29. ↑ Diecezja sosnowiecka w 20. rocznicę powstania…, s. 437-438; Cz. Tomczyk, Diecezja Sosnowiecka w 5. Rocznicę ustanowienia…, s. 80
Źródło: „http://ibrbs.pl/index.php?title=Diecezja_sosnowiecka&oldid=105”