Dziedzictwo kulturowe w województwie śląskim: Różnice pomiędzy wersjami
Z IBR wiki
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Praktykant (dyskusja | edycje) |
Praktykant (dyskusja | edycje) Nie podano opisu zmian |
||
| (Nie pokazano 3 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
Dziedzictwo | [[Kategoria:Kultura i sztuka]] | ||
[[Kategoria:Historia]] | |||
[[Kategoria:Indeks haseł – alfabetyczny]] | |||
[[Kategoria:Tom 7 (2020)]] | |||
Autor: [[Prof.zw.dr hab.Ryszard Kaczmarek]] | |||
::::::::::::::::::::::::: ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO | |||
:::::::::::::::::::::::::[[ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Tom 7 (2020)|TOM: 7 (2020)]] | |||
Dziedzictwo kulturowe jest rozumiane współcześnie jako historyczna spuścizna, która powstała na przestrzeni dziejów całej ludzkości. Konwencja UNESCO z 1972 roku obejmuje dziedzictwo kulturowe ochroną prawa międzynarodowego. | |||
==Definicja pojęcia== | ==Definicja pojęcia== | ||
Dziedzictwo kultury (dziedzictwo kulturowe) rozumiane jest potocznie najczęściej jako zasób rzeczy materialnych i niematerialnych, | Dziedzictwo kultury (dziedzictwo kulturowe) rozumiane jest potocznie najczęściej jako zasób rzeczy materialnych i niematerialnych, w tym także wartości duchowych i zjawisk obyczajowych, związanych z działalnością człowieka<ref>Prof. Jan Pruszyński definiuje dziedzictwo kulturowe jako : „zasób rzeczy nieruchomych i ruchomych wraz ze związanymi z nim wartościami duchowymi, zjawiskami historycznymi i obyczajowymi uznawanymi za podstawę ochrony prawnej dla dobra konkretnego społeczeństwa i jego rozwoju oraz dla przekazania ich następnym pokoleniom, z uwagi na zrozumiałe i akceptowane wartości historyczne, patriotyczne, religijne, naukowe i artystyczne, mające znaczenie dla tożsamości i ciągłości rozwoju politycznego, społecznego i kulturalnego, dowodzenia prawd i upamiętniania wydarzeń historycznych, kultywowania poczucia piękna i wspólnoty cywilizacyjnej” (J. Pruszyński, Dziedzictwo kultury Polski, jego straty i ochrona prawna, Kraków 2001).</ref>. | ||
W związku z przyjęciem w 1972 roku przez większość państw należących do Organizacji Narodów Zjednoczonych specjalnej konwencji UNESCO o ochronie dziedzictwa światowego, pojęcie to rozumiane jest | W prawie międzynarodowym, w związku z przyjęciem w 1972 roku przez większość państw należących do Organizacji Narodów Zjednoczonych specjalnej konwencji UNESCO o ochronie dziedzictwa światowego, pojęcie to rozumiane jest bardzo szeroko. Do tej pory widziano w dziedzictwie kulturowym najczęściej tylko indywidualne zabytki oraz budynki, obecnie zalicza się do niego także interakcje ludzi ze środowiskiem, zarówno kulturowym jak i przyrodniczym<ref>Zarządzanie światowym dziedzictwem kulturowym, Warszawa 2015, s.13 (http://www.nid.pl/pl/Wydawnictwa/inne%20wydawnictwa/Managing%20Cultural%20WH_PL%20(3).pdf).</ref>. | ||
==Konwencje UNESCO o ochronie dziedzictwa kulturowego== | ==Konwencje UNESCO o ochronie dziedzictwa kulturowego== | ||
Podstawą działań związanych z ochroną światowego dziedzictwa kulturowego jest Konwencja UNESCO dotycząca Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego przyjęta na 17 sesji Konferencji Generalnej UNESCO w 1972 roku w Paryżu. Po ratyfikowaniu jej przez 20 państw | Podstawą działań związanych z ochroną światowego dziedzictwa kulturowego jest Konwencja UNESCO dotycząca Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego przyjęta na 17 sesji Konferencji Generalnej UNESCO w 1972 roku w Paryżu. Po ratyfikowaniu jej przez 20 państw weszła w życie w 1975 roku. Obecnie sygnatariuszami Konwencji są 194 państwa. [https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencja_o_ochronie_swiatowego_dziedzictwa.pdf Konwencja o ochronie dziedzictwa kulturowego] | ||
W 1972 roku za dziedzictwo kulturalne uznano: | W Konwencji z 1972 roku za dziedzictwo kulturalne uznano: | ||
*zabytki | *zabytki: rozumiane jako dzieła architektury, dzieła monumentalnej rzeźby i malarstwa, spuścizny archeologiczne, a w tym napisy i zespoły elementów mające wyjątkową i powszechną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki; | ||
*zespoły: budowli oddzielnych lub łącznych, które ze względu na swą architekturę, jednolitość lub zespolenie z krajobrazem mają wyjątkową, powszechną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki; | *zespoły: tworzące kompleksy budowli oddzielnych lub łącznych, które ze względu na swą architekturę, jednolitość lub zespolenie z krajobrazem mają wyjątkową, powszechną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki; | ||
*miejsca zabytkowe: dzieła człowieka lub wspólne dzieła człowieka i przyrody, | *miejsca zabytkowe: dzieła człowieka lub wspólne dzieła człowieka i przyrody, także stanowiska archeologiczne mające wyjątkową i powszechną wartość z punktu widzenia historycznego, estetycznego, etnologicznego lub antropologicznego. | ||
Pierwsza, historyczna konwencja z 1972 roku jest stale rozszerzana nowymi aktami prawnymi, precyzującymi zasobu dziedzictwa kulturowego<ref>https://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-materialne/konwencje-i-rekomendacje/</ref>. Do najważniejszych należą: | Pierwsza, historyczna konwencja UNESCO z 1972 roku jest stale rozszerzana nowymi aktami prawnymi, precyzującymi definicję zasobu dziedzictwa kulturowego i sposoby jego ochrony <ref>https://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-materialne/konwencje-i-rekomendacje/</ref>. Do najważniejszych nowych konwencji należą: | ||
*Konwencja dotycząca podwodnego dziedzictwa kulturalnego (2001), szczególnie istotna z powodu rozstrzygnięć w zakresie dziedzictwa na obszarach poza wodami terytorialnymi; | *Konwencja dotycząca podwodnego dziedzictwa kulturalnego (2001), szczególnie istotna z powodu rozstrzygnięć w zakresie dziedzictwa na obszarach poza wodami terytorialnymi; | ||
*Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (2003). Zdefiniowano ten rodzaj dziedzictwa jako: praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedza i umiejętności, a także związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturowa. Cechą tego rodzaju dziedzictwa miało być jego przekazywanie z pokolenia na pokolenie, a jednocześnie stałe odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem przyrodniczym i kulturowym, co zapewnia zachowanie poczucia tożsamości jednostkowej i grupowej. | *Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (2003). Zdefiniowano ten rodzaj dziedzictwa jako: praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedza i umiejętności, a także związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturowa. Cechą tego rodzaju dziedzictwa miało być jego przekazywanie z pokolenia na pokolenie, a jednocześnie stałe odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem przyrodniczym i kulturowym, co zapewnia zachowanie poczucia tożsamości jednostkowej i grupowej. | ||
*Konwencja w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego (2005), wspierająca różnorodność kulturową, a jednocześnie dla unikatowych kultur | *Konwencja w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego (2005), wspierająca różnorodność kulturową, a jednocześnie pozwalająca na tworzenie dla unikatowych kultur takich warunków, by mogły się one nadal rozwijać. | ||
==Komitet Światowego Dziedzictwa== | ==Komitet Światowego Dziedzictwa== | ||
Organem wykonawczym, powołanym na mocy Konwencji z 1972 roku do ochrony światowego dziedzictwa kulturowego jest Komitet Światowego Dziedzictwa. Jego pierwsza sesja odbyła się w Paryżu w 1977 roku. Wtedy sprecyzowano najważniejsze zadania Komitetu: | |||
*tworzenie Listy Światowego Dziedzictwa; | *tworzenie Listy Światowego Dziedzictwa; | ||
*prowadzenie badań nad zagadnieniami artystycznymi, naukowymi i technicznymi związanymi z ochroną, konserwacją, rewaloryzacją i ożywianiem lub odtwarzaniem dziedzictwa kulturalnego i naturalnego; | *prowadzenie badań nad zagadnieniami artystycznymi, naukowymi i technicznymi związanymi z ochroną, konserwacją, rewaloryzacją i ożywianiem lub odtwarzaniem dziedzictwa kulturalnego i naturalnego; | ||
| Linia 29: | Linia 38: | ||
*udzielanie pożyczek i subwencji na ochronę obiektów należących do światowego dziedzictwa kulturowego. | *udzielanie pożyczek i subwencji na ochronę obiektów należących do światowego dziedzictwa kulturowego. | ||
Komitet rozpoczął swoją działalność stworzeniem Listy Światowego Dziedzictwa | Komitet rozpoczął swoją działalność stworzeniem pierwszej Listy Światowego Dziedzictwa na drugiej sesji w 1978 roku. Obejmowała wówczas zaledwie 12 obiektów. | ||
==Kryteria doboru obiektów na listy dziedzictwa== | ==Kryteria doboru obiektów na listy dziedzictwa== | ||
Komitet Światowego Dziedzictwa za podstawę do kwalifikacji obiektów do światowego i krajowego dziedzictwa kulturowego zakwalifikował szereg czynników. Zaliczył do nich m.in.: | |||
*przykłady dzieł będących efektem twórczego geniuszu człowieka; | *przykłady dzieł będących efektem twórczego geniuszu człowieka; | ||
*obiekty pokazujące wymianę wartości w dziedzinie rozwoju architektury lub techniki, sztuk monumentalnych, urbanistyki lub projektowania krajobrazu; | *obiekty pokazujące wymianę wartości w dziedzinie rozwoju architektury lub techniki, sztuk monumentalnych, urbanistyki lub projektowania krajobrazu; | ||
*obiekty uznane za unikalne świadectwa tradycji kulturowej lub cywilizacyjnej; | *obiekty uznane za unikalne świadectwa tradycji kulturowej lub cywilizacyjnej; | ||
*obiekty będące przykładami grup wybitnych budowli, zespoły architektoniczne, zespoły obiektów techniki, ilustrujące etapy w historii ludzkości; | *obiekty będące przykładami grup wybitnych budowli, zespoły architektoniczne, zespoły obiektów techniki, ilustrujące etapy w historii ludzkości; | ||
* | *obiekty uznane za wybitne przykłady tradycyjnego osadnictwa. | ||
Komitet zaleca ponadto, by obiekty dziedzictwa kulturowego były powiązane w sposób bezpośredni lub materialny z wydarzeniami lub żywymi tradycjami, ideami, wierzeniami, dziełami artystycznymi lub literackimi o wyjątkowym, uniwersalnym znaczeniu. Szczególną uwagę poświęca się zachowaniu w kwalifikowanych obiektach: | |||
*autentyczności, zarówno samego zamysłu (projektu), jak i materiałów, z których obiekty zostały wykonane; wyjątkowo tylko może być akceptowana rekonstrukcja, ale na podstawie pełnej dokumentacji oryginału; | *autentyczności, zarówno samego zamysłu (projektu), jak i materiałów, z których obiekty zostały wykonane; wyjątkowo tylko może być akceptowana rekonstrukcja, ale na podstawie zachowanej pełnej dokumentacji oryginału; | ||
*integralności, rozumianej jako uniwersalne przekazanie piękna w obiektach wzajemnie powiązanych | *integralności, rozumianej jako uniwersalne przekazanie piękna w obiektach wzajemnie powiązanych. Powinny one być wystarczająco rozległe i zawierać niezbędne cechy ukazujące kluczowe aspekty procesów kulturowych. | ||
==Dziedzictwo kulturowe w Polsce== | ==Dziedzictwo kulturowe w Polsce== | ||
Polska do Konwencji UNESCO przystąpiła po złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych 29 czerwca 1976 roku<ref>Dziennik Ustaw nr 32 z 30 września 1976 r., poz. 190.</ref>. Na pierwszej liście Komitetu UNESCO znalazły się dwa obiekty z Polski: zespół staromiejskiego Krakowa i Kopalnia Soli w Wieliczce. | Polska do Konwencji UNESCO z 1972 roku przystąpiła po złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych 29 czerwca 1976 roku<ref>Dziennik Ustaw nr 32 z 30 września 1976 r., poz. 190.</ref>. Na pierwszej liście Komitetu UNESCO znalazły się dwa obiekty z Polski: zespół staromiejskiego Krakowa i Kopalnia Soli w Wieliczce. | ||
Konwencja z 1972 roku zdefiniowała określone zadania przekazane do wykonania państwom-sygnatariuszom, | Konwencja z 1972 roku zdefiniowała określone zadania przekazane do wykonania państwom-sygnatariuszom, które, po ratyfikacji, musi także wypełniać Polska. W artykule 4 Konwencji wymieniono jako obowiązek państw: zapewnienia identyfikacji, ochrony, konserwacji, rewaloryzacji i przekazania przyszłym pokoleniom dziedzictwa kulturalnego i naturalnego znajdującego się na terytorium danego państwa. Z kolei w artykule 5 państwa zobowiązywały się do konkretnych działań: | ||
*prowadzenia polityki zmierzającej do wyznaczenia dziedzictwu kulturalnemu i naturalnemu odpowiedniej funkcji w życiu zbiorowym, poprzez włączenie jego ochrony do planowania ogólnego; | *prowadzenia polityki zmierzającej do wyznaczenia dziedzictwu kulturalnemu i naturalnemu odpowiedniej funkcji w życiu zbiorowym, poprzez włączenie jego ochrony do planowania ogólnego; | ||
*ustanowienie na swoim terytorium służb ochrony, konserwacji i rewaloryzacji dziedzictwa kulturalnego i naturalnego; | *ustanowienie na swoim terytorium służb ochrony, konserwacji i rewaloryzacji dziedzictwa kulturalnego i naturalnego; | ||
*rozwijanie badań naukowych i technicznych, by zabezpieczyć dziedzictwo kulturowe i naturalne; | *rozwijanie badań naukowych i technicznych, by zabezpieczyć dziedzictwo kulturowe i naturalne; | ||
*doprowadzenie do identyfikacji, a w ślad za tym ochronę, konserwację, rewaloryzację i ożywienie lub odtworzenie dziedzictwa; | *doprowadzenie do identyfikacji, a w ślad za tym ochronę, konserwację, rewaloryzację i ożywienie lub odtworzenie dziedzictwa; | ||
*popieranie | *popieranie powstawania krajowych i regionalnych ośrodków kształcenia w dziedzinie ochrony, konserwacji i rewaloryzacji dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. | ||
Zadania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce wykonuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego<ref>https://www.gov.pl/web/kultura/dziedzictwo-kulturowe </ref> oraz Narodowy Instytut Dziedzictwa<ref>https://www.nid.pl/pl/</ref>. | Zadania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce wykonuje na mocy Konwencji Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego<ref>https://www.gov.pl/web/kultura/dziedzictwo-kulturowe </ref> oraz Narodowy Instytut Dziedzictwa<ref>https://www.nid.pl/pl/</ref>. | ||
==Listy obiektów dziedzictwa kulturowego w województwie śląskim== | ==Listy obiektów dziedzictwa kulturowego w województwie śląskim== | ||
Na poziomie regionalnym zadania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego wykonują konserwatorzy | Na poziomie regionalnym zadania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego wykonują konserwatorzy oraz wyznaczone instytucje administracji państwowej jak i samorządowej. | ||
W województwie śląskim są to: [[Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków]]<ref>http://wkz.katowice.pl/</ref>, [[Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska]]<ref>http://cdpgs.katowice.pl/</ref> i samorząd [[Województwo śląskie|województwa śląskiego]]<ref>https://www.slaskie.pl/content/1256544579_2009-10-26</ref>. | W województwie śląskim są to: [[Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków]]<ref>http://wkz.katowice.pl/</ref>, [[Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska]]<ref>http://cdpgs.katowice.pl/</ref> i samorząd [[Województwo śląskie|województwa śląskiego]]<ref>https://www.slaskie.pl/content/1256544579_2009-10-26</ref>. | ||
Aktualna wersja na dzień 09:21, 1 cze 2020
Autor: Prof.zw.dr hab.Ryszard Kaczmarek
- ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
- TOM: 7 (2020)
Dziedzictwo kulturowe jest rozumiane współcześnie jako historyczna spuścizna, która powstała na przestrzeni dziejów całej ludzkości. Konwencja UNESCO z 1972 roku obejmuje dziedzictwo kulturowe ochroną prawa międzynarodowego.
Definicja pojęcia
Dziedzictwo kultury (dziedzictwo kulturowe) rozumiane jest potocznie najczęściej jako zasób rzeczy materialnych i niematerialnych, w tym także wartości duchowych i zjawisk obyczajowych, związanych z działalnością człowieka[1].
W prawie międzynarodowym, w związku z przyjęciem w 1972 roku przez większość państw należących do Organizacji Narodów Zjednoczonych specjalnej konwencji UNESCO o ochronie dziedzictwa światowego, pojęcie to rozumiane jest bardzo szeroko. Do tej pory widziano w dziedzictwie kulturowym najczęściej tylko indywidualne zabytki oraz budynki, obecnie zalicza się do niego także interakcje ludzi ze środowiskiem, zarówno kulturowym jak i przyrodniczym[2].
Konwencje UNESCO o ochronie dziedzictwa kulturowego
Podstawą działań związanych z ochroną światowego dziedzictwa kulturowego jest Konwencja UNESCO dotycząca Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego przyjęta na 17 sesji Konferencji Generalnej UNESCO w 1972 roku w Paryżu. Po ratyfikowaniu jej przez 20 państw weszła w życie w 1975 roku. Obecnie sygnatariuszami Konwencji są 194 państwa. Konwencja o ochronie dziedzictwa kulturowego
W Konwencji z 1972 roku za dziedzictwo kulturalne uznano:
- zabytki: rozumiane jako dzieła architektury, dzieła monumentalnej rzeźby i malarstwa, spuścizny archeologiczne, a w tym napisy i zespoły elementów mające wyjątkową i powszechną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki;
- zespoły: tworzące kompleksy budowli oddzielnych lub łącznych, które ze względu na swą architekturę, jednolitość lub zespolenie z krajobrazem mają wyjątkową, powszechną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki;
- miejsca zabytkowe: dzieła człowieka lub wspólne dzieła człowieka i przyrody, także stanowiska archeologiczne mające wyjątkową i powszechną wartość z punktu widzenia historycznego, estetycznego, etnologicznego lub antropologicznego.
Pierwsza, historyczna konwencja UNESCO z 1972 roku jest stale rozszerzana nowymi aktami prawnymi, precyzującymi definicję zasobu dziedzictwa kulturowego i sposoby jego ochrony [3]. Do najważniejszych nowych konwencji należą:
- Konwencja dotycząca podwodnego dziedzictwa kulturalnego (2001), szczególnie istotna z powodu rozstrzygnięć w zakresie dziedzictwa na obszarach poza wodami terytorialnymi;
- Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (2003). Zdefiniowano ten rodzaj dziedzictwa jako: praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedza i umiejętności, a także związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturowa. Cechą tego rodzaju dziedzictwa miało być jego przekazywanie z pokolenia na pokolenie, a jednocześnie stałe odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem przyrodniczym i kulturowym, co zapewnia zachowanie poczucia tożsamości jednostkowej i grupowej.
- Konwencja w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego (2005), wspierająca różnorodność kulturową, a jednocześnie pozwalająca na tworzenie dla unikatowych kultur takich warunków, by mogły się one nadal rozwijać.
Komitet Światowego Dziedzictwa
Organem wykonawczym, powołanym na mocy Konwencji z 1972 roku do ochrony światowego dziedzictwa kulturowego jest Komitet Światowego Dziedzictwa. Jego pierwsza sesja odbyła się w Paryżu w 1977 roku. Wtedy sprecyzowano najważniejsze zadania Komitetu:
- tworzenie Listy Światowego Dziedzictwa;
- prowadzenie badań nad zagadnieniami artystycznymi, naukowymi i technicznymi związanymi z ochroną, konserwacją, rewaloryzacją i ożywianiem lub odtwarzaniem dziedzictwa kulturalnego i naturalnego;
- pomoc w doborze i kształceniu specjalistów ochrony, konserwacji, rewaloryzacji i ożywiania lub odtwarzania dziedzictwa kulturalnego i naturalnego;
- udzielanie pożyczek i subwencji na ochronę obiektów należących do światowego dziedzictwa kulturowego.
Komitet rozpoczął swoją działalność stworzeniem pierwszej Listy Światowego Dziedzictwa na drugiej sesji w 1978 roku. Obejmowała wówczas zaledwie 12 obiektów.
Kryteria doboru obiektów na listy dziedzictwa
Komitet Światowego Dziedzictwa za podstawę do kwalifikacji obiektów do światowego i krajowego dziedzictwa kulturowego zakwalifikował szereg czynników. Zaliczył do nich m.in.:
- przykłady dzieł będących efektem twórczego geniuszu człowieka;
- obiekty pokazujące wymianę wartości w dziedzinie rozwoju architektury lub techniki, sztuk monumentalnych, urbanistyki lub projektowania krajobrazu;
- obiekty uznane za unikalne świadectwa tradycji kulturowej lub cywilizacyjnej;
- obiekty będące przykładami grup wybitnych budowli, zespoły architektoniczne, zespoły obiektów techniki, ilustrujące etapy w historii ludzkości;
- obiekty uznane za wybitne przykłady tradycyjnego osadnictwa.
Komitet zaleca ponadto, by obiekty dziedzictwa kulturowego były powiązane w sposób bezpośredni lub materialny z wydarzeniami lub żywymi tradycjami, ideami, wierzeniami, dziełami artystycznymi lub literackimi o wyjątkowym, uniwersalnym znaczeniu. Szczególną uwagę poświęca się zachowaniu w kwalifikowanych obiektach:
- autentyczności, zarówno samego zamysłu (projektu), jak i materiałów, z których obiekty zostały wykonane; wyjątkowo tylko może być akceptowana rekonstrukcja, ale na podstawie zachowanej pełnej dokumentacji oryginału;
- integralności, rozumianej jako uniwersalne przekazanie piękna w obiektach wzajemnie powiązanych. Powinny one być wystarczająco rozległe i zawierać niezbędne cechy ukazujące kluczowe aspekty procesów kulturowych.
Dziedzictwo kulturowe w Polsce
Polska do Konwencji UNESCO z 1972 roku przystąpiła po złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych 29 czerwca 1976 roku[4]. Na pierwszej liście Komitetu UNESCO znalazły się dwa obiekty z Polski: zespół staromiejskiego Krakowa i Kopalnia Soli w Wieliczce.
Konwencja z 1972 roku zdefiniowała określone zadania przekazane do wykonania państwom-sygnatariuszom, które, po ratyfikacji, musi także wypełniać Polska. W artykule 4 Konwencji wymieniono jako obowiązek państw: zapewnienia identyfikacji, ochrony, konserwacji, rewaloryzacji i przekazania przyszłym pokoleniom dziedzictwa kulturalnego i naturalnego znajdującego się na terytorium danego państwa. Z kolei w artykule 5 państwa zobowiązywały się do konkretnych działań:
- prowadzenia polityki zmierzającej do wyznaczenia dziedzictwu kulturalnemu i naturalnemu odpowiedniej funkcji w życiu zbiorowym, poprzez włączenie jego ochrony do planowania ogólnego;
- ustanowienie na swoim terytorium służb ochrony, konserwacji i rewaloryzacji dziedzictwa kulturalnego i naturalnego;
- rozwijanie badań naukowych i technicznych, by zabezpieczyć dziedzictwo kulturowe i naturalne;
- doprowadzenie do identyfikacji, a w ślad za tym ochronę, konserwację, rewaloryzację i ożywienie lub odtworzenie dziedzictwa;
- popieranie powstawania krajowych i regionalnych ośrodków kształcenia w dziedzinie ochrony, konserwacji i rewaloryzacji dziedzictwa kulturalnego i naturalnego.
Zadania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce wykonuje na mocy Konwencji Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[5] oraz Narodowy Instytut Dziedzictwa[6].
Listy obiektów dziedzictwa kulturowego w województwie śląskim
Na poziomie regionalnym zadania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego wykonują konserwatorzy oraz wyznaczone instytucje administracji państwowej jak i samorządowej.
W województwie śląskim są to: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków[7], Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska[8] i samorząd województwa śląskiego[9].
Światowe Dziedzictwo UNESCO
- Tarnowskie Góry – kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi
Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata
- Akt pamiątkowy objęcia Górnego Śląska przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej podpisany 16 lipca 1922 roku w Katowicach (Katowice)
Pomniki Historii
- Częstochowa – Jasna Góra, zespół klasztoru oo. Paulinów
- Gliwice – radiostacja
- Katowice – Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego oraz zespół katedralny
- Katowice – osiedle robotnicze Nikiszowiec
- Tarnowskie Góry – podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni „Czarnego Pstrąga”
Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego
- Barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku
- Gajdy – umiejętność wytwarzania instrumentu i praktyka gry
- Kolędowanie Dziadów Noworocznych na Żywiecczyźnie
- Rusznikarstwo artystyczne i historyczne – wyroby według tradycyjnej szkoły cieszyńskiej
- Tradycje wytwarzania koronki koniakowskiej
- Tradycyjna technika ludwisarska stosowana w ludwisarni Felczyńskich w Taciszowie
- Umiejętność gry na dudach żywieckich oraz sposób ich wytwarzania
- Zabawkarstwo żywiecko-suskie
Zobacz te punkty w Słownik Geograficzno-Historyczny GEOHIST
Bibliografia
- Ashworth Gregory, Planowanie dziedzictwa, Kraków 2015.
- Burduk-Jagielska A. (red.), Mechanizmy prawne zarządzania dziedzictwem kultury, Gdańsk–Warszawa 2016.
- Gaweł Ł. Pokojska W., Pudełko A. (red), Ochrona i zarządzanie dziedzictwem kulturowym, Kraków 2016.
- Gaweł Ł., Skarby UNESCO, Kraków 2008.
- Gutowska K. [red.], Problemy zarządzania dziedzictwem kulturowym, Warszawa 2000.
- Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego,http://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencja_o_ochronie_swiatowego_dziedzictwa.pdf
- Murzyn M., Purchla J. [red.], Dziedzictwo kulturowe w XXI wieku. Szanse i wyzwania, Kraków 2007.
- Murzyn-Kupisz M., Dziedzictwo kulturowe a rozwój lokalny, Kraków 2012.
- Pruszyński Jan, Dziedzictwo kultury Polski, jego straty i ochrona prawna, t. I-II, Kraków 2001
- Purchla J. (red.), Zarządzanie miejscami wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce i w Norwegii, Kraków 2011.
- Raport o systemie ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce po 1989 roku [dokument dostępny w sieci w formacie pdf].
- Tomaszewski Andrzej, Ku nowej filozofii dziedzictwa, Kraków 2012.
- Węzły Pamięci niepodległej Polski, Kraków-Warszawa 2014.
- Zarządzanie światowym dziedzictwem kulturowym, Warszawa 2015, http://www.nid.pl/pl/Wydawnictwa/inne%20wydawnictwa/Managing%20Cultural%20WH_PL%20(3).pdf
- Żmudzińska-Nowak, Magdalena, Dziedzictwo kulturowe i jego ochrona jako przedmiot badań i kształcenia : tradycja, doświadczenie, innowacje [w:] Przestrzenie historyczne miasta w projektowaniu konserwatorskim : historyczne mury miejskie w Żorach jako przedmiot opracowania : praca zbiorowa / pod red. Magdaleny Żmudzińskiej-Nowak i Rafała Radziewicza-Winnickiego, Gliwice 2016, s.9-24.
Przypisy
- ↑ Prof. Jan Pruszyński definiuje dziedzictwo kulturowe jako : „zasób rzeczy nieruchomych i ruchomych wraz ze związanymi z nim wartościami duchowymi, zjawiskami historycznymi i obyczajowymi uznawanymi za podstawę ochrony prawnej dla dobra konkretnego społeczeństwa i jego rozwoju oraz dla przekazania ich następnym pokoleniom, z uwagi na zrozumiałe i akceptowane wartości historyczne, patriotyczne, religijne, naukowe i artystyczne, mające znaczenie dla tożsamości i ciągłości rozwoju politycznego, społecznego i kulturalnego, dowodzenia prawd i upamiętniania wydarzeń historycznych, kultywowania poczucia piękna i wspólnoty cywilizacyjnej” (J. Pruszyński, Dziedzictwo kultury Polski, jego straty i ochrona prawna, Kraków 2001).
- ↑ Zarządzanie światowym dziedzictwem kulturowym, Warszawa 2015, s.13 (http://www.nid.pl/pl/Wydawnictwa/inne%20wydawnictwa/Managing%20Cultural%20WH_PL%20(3).pdf).
- ↑ https://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-materialne/konwencje-i-rekomendacje/
- ↑ Dziennik Ustaw nr 32 z 30 września 1976 r., poz. 190.
- ↑ https://www.gov.pl/web/kultura/dziedzictwo-kulturowe
- ↑ https://www.nid.pl/pl/
- ↑ http://wkz.katowice.pl/
- ↑ http://cdpgs.katowice.pl/
- ↑ https://www.slaskie.pl/content/1256544579_2009-10-26
Źródła on-line
Polska lista programu pamięć świata
Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego
Zarządzanie światowym dziedzictwem kulturowym, Warszawa 2015
