Hotel Grand

Autor: Oliwia Kurowska

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

TOM: 6 (2019)

Hotel „Grand” w Katowicach - budynek mieszczący się przy alei Korfantego 3, w centrum Katowic. Został zbudowany w stylu neorenesansowym. Reprezentuje on nurt zwany historyzmem. Pierwotnie budynek miał spełniać funkcje hotelowe, jednak na przestrzeni lat, wraz z następnymi właścicielami, zmieniał się sposób użytkowania obiektu. Po zakończeniu działalności hotelowej wewnątrz budynku mieściło się wiele biur i siedzib licznych przedsiębiorstw. W ostatnich latach wewnątrz działało Muzeum Śląskie, które swoją działalność w tym miejscu zakończyło w 2018 roku.

Hotel Grand-Adam Tyc-Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=71280958

Historia Hotelu

Hotel „Grand” (niem. Grand Hotel) powstał na zlecenie Maxa Wienera. Ten niemiecki przedsiębiorca był wcześniej właścicielem hotelu Hotel de Prusse mieszczącego się w centrum Katowic. Budynek ten znajdował się na rogu dzisiejszej ulicy Warszawskiej (wówczas Friedrichstraße ) oraz rynku. Właściciel sprzedał go władzom miasta, które przekształciły dotychczasowy hotel w ratusz. Wiener uzyskane ze sprzedaży pieniądze postanowił zainwestować w budowę nowego, reprezentacyjnego gmachu w centrum Katowic. Młodszy obiekt miał być przełomowy dla całego otoczenia. Architekt hotelu „Grand” do dziś pozostaje nieznany. Prawdopodobnie był to Ignatz Grünfeld, niemiecki architekt pochodzenia żydowskiego, który prężnie działał na terenie Katowic oraz miast sąsiadujących. Znany był między innymi z projektów starej oraz nowej synagogi w Katowicach. Innym domniemanym architektem obiektu miał być Gerd Zimmerman. Według założenia Wienera hotel miał być najbardziej reprezentacyjnym budynkiem w Katowicach. Plan można śmiało uznać za zrealizowany. Mieszkańców Katowic przyciągała nie tylko wyjątkowa architektura obiektu, ale także nowoczesne technologie. Wewnątrz można było zobaczyć windę, na ówczesne czasy urządzenie wyjątkowe i wzbudzające ogólne zainteresowanie. Winda została zdemontowana w 1976 roku.

Budynek oddano do użytku w 1899 roku. Na parterze mieściły się kawiarnia i restauracja noszące nazwę „Wieners Cafe”. Na zewnątrz mieściły się podesty, by goście restauracji mogli spożywać posiłki na świeżym powietrzu. Sam właściciel był handlarzem win, przez co mieściła się tam również winiarnia, znana ze sprowadzanego, reńskiego wina. Około 1922 roku budynek zaczął pełnić także funkcje biurowe - swoje gabinety w tym miejscu miały m.in Huta Pokój, Zakłady Cegielskiego czy Śląskie Zakłady Górniczo-Hutnicze. W następnych latach w murach budowli funkcjonował ponadto Wyższy Urząd Górniczy. Po drugiej wojnie światowej stacjonowały w budynku oddziały Armii Czerwonej. Po przejęciu w 1945 roku przez polską administrację znalazły się w nim biura Zakładów Drzewnych Przemysłu Górniczego.

Muzeum Śląskie

Dopiero w 1984 roku w dawnym hotelu „Grand” swoją siedzibę otworzyło Muzeum Śląskie, którego dyrektorem został Lech Szaraniec. Przez kilka lat instytucja modernizowała budynek na cele muzealne, powoli oddając poszczególne piętra dla zwiedzających. Adaptacja obiektu trwała do 1992 roku, wówczas wszystkie cztery kondygnacje budynku zostały oddane do użytku. Na przestrzeni lat Muzeum odwiedziło wielu turystów. W pierwszym roku było aż 30 tysięcy zwiedzających, zaś każdy następny rok zwiększał tę liczbę. W murach Muzeum do 2016 roku zorganizowano aż 632 wystawy.

W 2018 r. Muzeum Śląskie przeniosło swoją siedzibę do nowo wybudowanej lokalizacji, w dawnej kopalni „Katowice” (niegdyś kopalnia „Ferdynand”), która została w przeciągu wcześniejszych lat dostosowana do celów muzealnych. 19 maja 2018 roku – podczas Nocy Muzeów, Muzeum Śląskie oficjalnie zamknęło swój oddział w dawnym Hotelu „Grand”. Nieruchomość została wystawiona na sprzedaż w 2018 roku, za cenę wywoławczą 14.100.000,00 zł netto, jednak przetarg unieważniono z powodu braku zainteresowanych.

Opis budynku

Hotel “Grand” znajduje się w ścisłym centrum Katowic, przy rynku, u zbiegu ulicy Moniuszki oraz alei Korfantego. W czasie budowy obiektu były to ulice Mozartstraße oraz Schlossstraße. Dokładny obecny adres nieruchomości to aleja Korfantego 3 w Katowicach. Budynek został wzniesiony w 1898 roku w stylu historyzmu z elementami neorenesansowymi. Historyzm cechuje się naśladowaniem wzorów z poprzednich stylów architektonicznych i eklektyzmem. Hotel „Grand” miał 25 metrów wysokości. posiadał cztery kondygnacje, piwnice oraz czterospadowy dach ułożony z dachówki. Do budowy użyto cegły. Część północna i zachodnia zostały wyłożone cegłą klinkierową, natomiast tył budynku pokryty tynkiem. Parterowa kondygnacja kontrastuje z resztą, ponieważ front został wykonany z jasnego kamienia. Na dachu widnieją charakterystyczne jasne, cebulaste wieże. W części frontowej budynku, u samej góry można ujrzeć rzeźbione, kamienne zdobienia. Budynek można uznać za niemal symetryczny względem środkowej osi, jednak prawe skrzydło posiada bogate zdobienie podobne do centralnego. Lewe skrzydło wydaje się być niedokończone względem drugiego i nie posiada takich zdobień. W centralnej części można zobaczyć również ozdobny balkon w stylu neogotyckim.

Do wnętrza budynku prowadzą drewniane, dwuskrzydłowe drzwi znajdujące się w centralnej części budowli. W drzwiach umieszczono naświetla o pełnym łuku, idealnie pasujące do okien hotelu. Wewnątrz mieściła się ozdobna, pierwsza w mieście elektryczna winda. Po otwarciu obiektu była to atrakcja dla mieszkańców. Z biegiem lat winda została zdemontowana, a płaskorzeźby zdobiące hol wejściowy zostały zatynkowane. Wewnątrz mieści się imponująca klatka schodowa ze 118 schodami z ozdobnymi balustradami z motywami roślinnymi. Pomieszczenia były jasne i oświetlone naturalnie przez większą część dnia dzięki aż 235 oknom. Kubatura budynku to 10963 m ³, a powierzchnia użytkowa wynosi 3129 m².

Spoglądając na fotografie z lat 1910-1914, można zauważyć różnice w wyglądzie względem dzisiejszego stanu obiektu. Zlikwidowano rzeźbę stojącą na szczycie gmachu, na miejscu tarasu na prawym skrzydle hotelu dziś można zauważyć nadbudówkę, którą zdradza również inny rodzaj cegły. Brak drewnianych podestów, przypominających nieco przedproża, z których niegdyś mogli korzystać goście „Winers Cafe”, a także przesunięty poziom chodnika, pozwalający na spacer kilka metrów dalej nad Rawą. Dzięki temu zabiegowi można również dokładniej przyjrzeć się części ściany budynku od strony rzeki.

Na bocznej ścianie budynku, od strony Rawy, można zauważyć białą strzałkę, aktualnie częściowo zasłoniętą przez graffiti. Podobny znak znajduje się również z tyłu hotelu „Grand” wraz z literami LSR - litery oznaczają „Luftschutz Raume” czyli schron przeciwlotniczy. W czasie drugiej wojny światowej piwnice hotelu przystosowano, by mogły służyć jako awaryjny schron. Do dziś pozostały dwa znaki kierujące do kryjówki oraz pancerne drzwi piwnicy wraz z charakterystycznymi zawiasami.

Współczesne funkcje budynku

Po wyprowadzce Muzeum Śląskiego z budynku hotelu “Grand” władze miasta postanowiły wykorzystać jego wnętrza podczas Szczytu Klimatycznego ONZ (COP24), odbywającego się od 2 do 14 grudnia 2018 roku. Chętni mogli korzystać z tzw. baru tlenowego wewnątrz budynku, który udostępniał aparaturę do oddychania czystym tlenem. Wnętrza zostały również udostępnione jako kawiarnia z dużą ilością roślin, które oczyszczały powietrze w lokalu. Kampania miała na celu promocję ekologicznych rozwiązań i zdrowego stylu życia.

Aktualnie budynek nie posiadając inwestora, nie pełni żadnej funkcji. Jednym z jego możliwych zastosowań mogłoby być przywrócenie go do pierwotnej hotelowej funkcji, po wcześniejszej modernizacji wnętrz. Budynek mógłby również pełnić funkcję ośrodka kultury lub spotkań mieszkańców.

Bibliografia

1. Bulsa M., Ulice i place Katowic, Katowice 2012.
2. Domy i gmachy Katowic, G. Grzegorzek, Katowice 2013.
3. Głazek D., Krysiak A., Komorowska J., Kościałowska E., Szemalikowski T., Ross B., Zdunek W., Neogotyk w Katowicach , Bydgoszcz 2004 r.
4. Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Urbanistyki [Hotel „Grand” ob. Muzeum Śląskie], oprac. M. Błahut, S. Łabuz, styczeń 1900, Archiwum NID.
5. Katowice − Informator, red. S. Adamczyk, Katowice 1993.
6. Lipońska-Sajdak J., Przechadzki historyczne po Katowicach, Katowice 2013.
7. Łakomy K., Wille miejskie Katowic, Katowice 2015.
8. Moskal J., Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni, Katowice 1993.
9. Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, red. E. Chojecka, Katowice 2004.