Gazeta Robotnicza

Autor: Michał Garbacz

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

TOM: 2 (2015)

Strona tytułowa pierwszego numeru gazety.

„Gazeta Robotnicza” – tygodnik w języku polskim, założony w Berlinie w 1891 roku, przez Władysława Kurowskiego, jako organ partii socjaldemokratycznej. W latach 1893-1902 wydawcą gazety był Franciszek Morawski. Potem gazetą kierował Stefan Thiel. W 1905 roku wydawcą został Józef Biniszkiewicz. Gazeta zawierała dodatki: „Po Pracy” i „Siłacz”. Tygodnik był kierowany do „ludu pracującego”. Publikowano w nim wieści ze świata, powieści w odcinkach, zawierał również ogłoszenia i reklamy. Gazeta docierała do polskich towarzystw socjalistycznych w Rzeszy Niemieckiej, przed wszystkim: Górny Śląsk, Poznańskie, Pomorze Wschodnie, Berlin, Drezno, Hamburg, Westfalia. 6 lipca 1901 roku redakcja gazety została przeniesiona do Katowic (Beatestr. 46), od 7 marca 1903 roku redakcja przeniesiona na ul. Holtzego 19, w 1906 roku na Grűnstr. 17, w 1907 roku na ul Ratuszową 12 (od 1922 roku ulica Teatralna). W 1920 roku bojówki niemiecki zdemolowały i podpaliły drukarnię gazety. W latach 20. XX wieku gazeta przeżywała kryzys finansowy, spadł nakład a co za tym idzie i zyski, a wydawnictwo popadło w długi.

Gazeta ukazywała się ze zmiennym podtytułem: Organ partyi socyalno-demokratycznej, Organ socjalistów polskich, Pismo polskiego ludu pracującego w zaborze pruskim, Pismo poświęcone sprawom polskiego ludu pracującego, Organ Polskiej Partji Socjalistycznej Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego.

Od stycznia 1903 roku gazeta ukazywała się w środy i soboty, zaś od roku 1907 wychodziła trzy razy w tygodniu we wtorki, czwartki i soboty. W latach 1913-1914 nastąpiła zmiana tytułu na „Dziennik Robotniczy” wychodzący codziennie z dopiskiem: dawniej „Gazeta Robotnicza”. Podczas I wojny światowej wydawanie dziennika zostało zawieszone przez władze niemieckie, ostatni numer ukazał się 1 sierpnia 1914 roku. 12 stycznia 1919 roku, ukazał się pierwszy numer nowej „Gazety Robotniczej”, najpierw wydawanej trzy razy w tygodniu, a od grudnia 1919 roku „Gazeta Robotnicza” stała się ponownie pismem codziennym. Z powodu trudności finansowych od 1931, była wydawana jako tygodnik. W latach 1932-1934 gazeta ukazywała się trzy razy w tygodniu, a od 1934 roku, ponownie stała się dziennikiem. Wówczas była już tylko odbitką stołecznego „Robotnika”. Wydawanie gazety przerwała II wojna światowa, ostatni numer ukazał się 31 sierpnia 1939 roku. Wydawanie gazety wznowiono w 1945 roku, i jako organ prasowy PPS Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, ukazywał się do 1948 roku.

Nakład gazety w 1901 roku wynosił 2 tys. egzemplarzy, w 1921 roku, 40 tys. egzemplarzy w 1926 roku 3 tys. egzemplarzy i w 1933 roku 1,5 tys. egzemplarzy. Redaktorami byli m.in.: Władysław Kurowski, Stefan Thiel, Antoni Brzeskwiniewicz, Franciszek Morawski, Franciszek Wojciechowski, Tomasz Golibrocki, Andrzej Kalkowski, Jan Piechocki, Józef Biniszkiewicz, Edmund Wejchta, Ignacy Kaczmarek, Ryszard Bendisch, Stanisław Leśniewski, Józef Pędzikowski, Franciszek Majewski, Karol Strzelczyk, Teodor Łukaszczyk, Jerzy Haase, Franciszek Trąbalski, Karol Broja, Franciszek Dróżdż, Adam Wojciechowski, Emil Caspari, Franciszek Suss, Walenty Kuss, Wincenty Ziółkiewicz, Bronisław Urbański, Kazimierz Rowecki, Stanisław Mieczkowski, Teofil Blatt, Konstanty Dąbrowski, Wilhelm. Bobek, Henryk Sławik, Ignacy Daszyński, Stanisław Przybyszewski, Stanisław Grabski, Alfred Panic, Jerzy Cesarski, Stefan Kramorz, Ludwik Winterok, Stanisław Niemyski. Gazeta była drukowana w drukarniach: Max Bading w Berlinie, Sillier, Janiszewski i Sp. w Berlinie, Janiszewski i Quitta w Berlinie, Siegfried Perls w Katowicach, August Berfus w Katowicach, Spółka Nakładowo-Wydawnicza „Robotnik”.

Bibliografia

1. Długajczyk E. Oblicze polityczne i własnościowe prasy polskiej w województwie śląskim 1922-1939, Katowice 1990, s. 92, 226.
2. Gröschel B., Die Presse Oberschlesiens von den Anfängen bis zum Jahre 1945, Dokumentation und Strukturbeschreibung, Berlin 1993, s. 334.
3. Łojek, J., Myśliński J., Władyka W., Dzieje prasy polskiej, Warszawa 1988, s. 69.
4. Prasa Polska w latach 1865-1918, red. J. Łojek, Warszawa 1976, s.211.

Śląska Biblioteka Cyfrowa

• Gazeta Robotnicza
• Mapa czasopism