Synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskie

Autor: dr hab. Jolanta Burda

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

TOM: 1 (2014)

Rys. 1. Mapa głównych jednostek tektonicznych Polski na powierzchni podkenozoicznej. Mapa pokazuje płytkie struktury tektoniczne pierwszego rzędu powstałe w pokrywie platform wschodnioeuropejskiej i zachodnioeuropejskiej oraz struktury istniejące w podłożu platformy zachodnioeuropejskiej w południowej Polsce (Żelaźniewicz i in. 2011).

Synklinorium (niecka) szczecińsko-łódzko-miechowskie rozciąga się od Szczecina na północnym zachodzie aż do brzegu Karpat na południu Polski. Granice tej jednostki wyznacza zasięg utworów górnej kredy. Północno-wschodnia granica synklinorium jest zarazem południowo-zachodnią granicą antyklinorium śródpolskiego. Od południowego zachodu graniczy z monokliną przedsudecką i monokliną śląsko-krakowską (Rys. 1).

Podział synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskiego

W obrębie synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskiego wyróżnia się trzy części: nieckę szczecińską, mogileńsko-łódzką i nieckę miechowską. Poszczególne segmenty są wypełnione osadami górnej kredy, zalegającymi na utworach starszych, które odsłaniają się na powierzchni podkenozoicznej w południowo-zachodnim skrzydle antyklinorium śródpolskiego, na obszarze monokliny przedsudeckiej oraz na elewacjach. Elewacja Obornik oddziela nieckę szczecińską od mogileńsko-łódzkiej, natomiast elewacja przedborska (zwana również elewacja radomszczańską lub ryglem przedborskim) oddziela nieckę łódzką od niecki miechowskiej.

Obszar województwa śląskiego (północno-wschodnia część) obejmuje jedynie fragment niecki miechowskiej i elewacji radomszczańskiej.

Niecka miechowska

Niecka miechowska leży pomiędzy południowym odcinkiem antyklinorium śródpolskiego na północnym wschodzie a monokliną śląsko-krakowską na południowym zachodzie (Rys. 1). Na południu zanurza się pod utwory zapadliska przedkarpackiego i Karpat Zewnętrznych. Niecka miechowska jest strukturą asymetryczną. Skrzydło północno-wschodnie jest znacznie bardziej strome niż skrzydło południowo-zachodnie. Podłoże niecki stanowią sfałdowane i pocięte uskokami skały paleozoiczne, na których niezgodnie zalegają utwory mezozoiku. Ponieważ w starszym mezozoiku obszar ten ulegał powolnym ruchom wznoszącym, miąższości skał triasowych, dolno- i środkowojurajskich są bardzo ograniczone. W górnej jurze (oksford-kimeryd) obszar niecki przykryły osady węglanowe. Powyżej występują skały kredowe (jasnoróżowe/żółte piaski, piaskowce glaukonitowe z fauną morską, wapniste piaskowce glaukonitowe, margle, wapienie inoceramowe i otwornicowe oraz gezy). W niecce miechowskiej utwory kredy osiągają miąższość od 800 do 1000 m.

Elewacja radomszczańska (przedborska)

Elewacja radomszczańska składa się z kilku antyklin (antyklina Smotryszowa, antyklina Chełma) i synklin. Osie antyklin układają się kulisowo względem osi niecki łódzkiej i miechowskiej. Taka orientacja jest wynikiem prawoskrętnej rotacji wzdłuż uskoku będącego przedłużeniem dyslokacji świętokrzyskiej podczas ruchów laramijskich. W antyklinie Smotryszowa znajduje się położony najbardziej na południe wysad soli permskich. W strefie maksymalnego wypiętrzenia elewacji znajduje się rów Bełchatowa, wypełniony węglonośnymi osadami neogenu.

Bibliografia

1. Mizerski W., Geologia Polski dla geografów, wyd. PWN, Warszawa 2002.
2. Mizerski W., Geologia Polski, wyd. PWN, Warszawa 2011.
3. Stupnicka E., Geologia regionalna Polski, wyd. UW, Warszawa 1997.
4. Żelaźniewicz A., Aleksandrowski P., Buła Z., Karnkowski P., Konon A., Oszczypko N., Ślączka A., Żaba J., Żytko K., Regionalizacja tektoniczna Polski, wyd. Kom. Nauk Geol. PAN, Wrocław 2011, s. 1-60.