Tekst źródłowy strony Święto Ciulimu - Czulentu w Lelowie

==Lelów==
Pierwsza wzmianka o [[Lelów|Lelowie]], zawarta w bulli papieża Celestyna III, pochodzi z 1193 r. W dokumencie wspomniano o organizowanych w Lelowie targach i karczmie<ref>A. Białowąs, M. Nowak, M. Skrzypczyk, ''Powiat lelowski w latach 1392-1792'', Lelów 2005, s. 38.</ref>. W 1340 r. Lelów, obejmujący wzniesiony w XIII w. zamek i osadę handlową, został ulokowany na prawie magdeburskim. Miasto było jednym z 28 ośrodków miejskich ufortyfikowanych przez [[Kazimierz III Wielki|Kazimierza Wielkiego]]. Nabyte w XIV w. prawa miejskie, Lelów utracił ostatecznie w 1869 r.<ref>''Judaika Jurajskie. Pierwszy przewodnik po pamiątkach kultury żydowskiej w Jurze Krakowsko - Częstochowskiej'', Katowice 2005, s. 37.</ref> W dniu 4 września 1939 r. do Lelowa wkroczyli Niemcy i pozbawili życia 16 mieszkańców, zburzyli synagogę i spalili kościół parafialny. W latach 1945-1950 Lelów położony był w [[Województwo kieleckie (II RP)|województwie kieleckim]]. Od 1950 do 1975 r. należał do [[Województwo katowickie w Polsce Ludowej|województwa katowickiego]], a w latach 1975-1998 do [[Województwo częstochowskie 1975-1998|województwa częstochowskiego]]. Obecnie (od 1999 r.) położony jest w [[Powiat częstochowski|powiecie częstochowskim]] ([[Województwo śląskie (III RP)|województwo śląskie]])<ref><nowiki>https://pl.wikipedia.org/wiki/Lelów</nowiki> [dostęp: 30.10.2023 r.]</ref>.

==Żydzi w Lelowie==
Pierwsze informacje o [[Żydzi na ziemi częstochowskiej|obecności Żydów w Lelowie]] pochodzą z końca XVI w. Przywileje (starościńskie i królewskie), które uzyskiwali, powodowały wzrost ich liczebność na terenie Lelowa. W XVII i XVIII w. społeczność żydowska w Lelowie uzyskała przywileje od następujących władców: [[Władysław IV Waza|Władysława IV]] (1633 r.), [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]] (1649 r.), Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669 r.), [[Jan III Sobieski|Jana III Sobieskiego]] (1695 r.) i Stanisława Augusta Poniatowskiego (1766 r.). W Lelowie mieściła się siedziba rabina i kahału (gminy)<ref>''Judaika Jurajskie…'', s. 37-38.</ref>. Lelów wśród Żydów stał się znany w XVIII w. za sprawą Dawida Bidermana. Założył on dynastię chasydzką, która opierała się na judaizmie i kabale. Uczynił tym samym Lelów jednym z ośrodków chasydyzmu<ref>Tamże, s. 38.</ref>. Dawid Biderman zmarł w 1814 r. Pochowano go na lelowskim kirkucie<ref>''Lelów: miejsce spotkania kultur'', Lelowskie Towarzystwo Historyczno - Kulturalne im. W. Zwierkowskiego, Gminny Ośrodek Kultury w Lelowie, 2013, b. pag.</ref>. Od tego momentu jego grób stał się miejscem odwiedzin tysięcy Żydów, zwłaszcza w rocznicę śmierci<ref>M. Skrzypczyk, ''Chasydzi lelowscy: spotkania w drodze'', Lelów 2008, s. 10.</ref>. Cmentarz żydowski w centrum Lelowa został po [[Druga wojna światowa|II wojnie światowej]] zlikwidowany, a na jego miejscu wzniesiono pawilon handlowy. Szczątki cadyka Dawida Bidermana, z inicjatywy Fundacji Rodziny Nissenbaumów, odnaleziono dopiero w 1988 r. Autentyczność szczątków pochowanego cadyka potwierdzono na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie<ref>Z. Bryła, ''Współczesne ślady wielokulturowości Lelowa'', [w:] M. Galas, M. Skrzypczyk (red.), ''Żydzi lelowscy. Obecność i ślady'', Kraków 2006, s. 108.</ref>. Jego grób mieści się w wydzielonej części pawilonu handlowego przy ul. Ogrodowej i stanowi cel pielgrzymek społeczności żydowskiej z całego świata<ref>''Judaika Jurajskie…'', s. 38.</ref>.

==Czulent i Ciulim==

==Obchody święta==

==Bibliografia==

==Przypisy==

<references/>