Polski Komisariat Plebiscytowy
[[Kategoria:]] Autor: dr Anna Musialik
- ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
- TOM: 2 (2015)
Jedną z najważniejszych decyzji, podjętych podczas zorganizowanej po I wojnie światowej Konferencji Pokojowej w Paryżu, było postanowienie o przeprowadzeniu na Górnym Śląsku plebiscytu, podczas którego ludność miała wyrazić swą wolę w zakresie przynależności do Niemiec bądź też do odradzającego się państwa polskiego. Władzę na obszarze plebiscytowym objęła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku (fr. Commission Interalliée de Gouverment et de Plébiscite de Haute Silésie; działała w okresie 11 luty 1920 – 10 lipca 1922), natomiast organem reprezentującym interesy ludności polskiej był Polski Komisariat Plebiscytowy (PKPleb.).
Struktura organizacyjna
Siedzibą PKPleb. był hotel „Lomnitz” w Bytomiu. Na czele organizacji stanął Wojciech Korfanty, mianowany (przez Józefa Piłsudskiego, Naczelnika Państwa Polskiego) polskim komisarzem plebiscytowym w dniu 20 lutego 1920 r. Jego zastępcami byli: Konstanty Wolny (Chrześcijańskie Zjednoczenie Ludowe - ChZL), Józef Rymer (Narodowa Partia Robotnicza - NPR) i Józef Biniszkiewicz (Polska Partia Socjalistyczna – PPS). Tworzyli oni prezydium, które kierowało pracami Komisariatu. Obecność działaczy z różnych ugrupowań politycznych świadczy o ogólnym poparciu dla PKPleb. w imię naczelnej idei, jaką było zjednoczenie Górnego Śląska z Polską[1]. W obrębie PKPleb utworzono 27 wydziałów:
1. Wydział Wywiadowczy. Szef wydziału - Józef Alojzy Gawrych. W ramach tej komórki istniały dwa referaty, których kierownikami byli kpt. Bogdan Jankowski (a następnie kpt. Bogdan Kulik) i sierż. Stanisław Muszyński (a następnie sierż. Stanisław Brodniewicz). Wydział Wywiadowczy prowadził działalność wywiadowczą na rzecz PKPleb., polskiego rządu oraz Francuzów. Agenci rozlokowani byli w Niemieckim Komisariacie Plebiscytowym, a także w zakładach pracy i instytucjach. Nazwiska zidentyfikowanych przez wydział wrogów umieszczane były na łamach „Orędownika”, będącego gazetą urzędową PKPleb. Ponadto ujawniano w prasie materiały kompromitujące Niemców, na podstawie których opublikowano następnie Białą Księgę, poświadczającą fakt nowych zbrojeń niemieckich na Śląsku. W skład Wydziału Wywiadowczego wchodziła również kierowana przez kpt. Stera, Sekcja Policji Górnego Śląska, której zadaniem było kierowanie do pracy w policji odpowiedniej liczby górnośląskich oficerów i podoficerów.
Bibliografia
- Benisz A., Górny Śląsk w walce o polskość, Katowice 1930.
- Brożek K., Polska służba medyczna w powstaniach śląskich i plebiscycie 1918-1922, Opole 1973.
- Dąbrowski W., Górny Śląsk w walce o zjednoczenie z Polską (Źródła i dokumenty z lat 1921-1922), Katowice 1923.
- Długajczyk W., Wydział Wywiadowczo-Informacyjny Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu, w: Wywiad polski na Górnym Śląsku 1919-1922, Katowice 2001, s. 208-218.
- Dobrzycki B., Rys historyczny przejęcia polskich kolei na Górnym Śląsku, Warszawa [i in.] 1923.
- Encyklopedia powstań śląskich, red. F. Hawranek, Opole 1982 [hasła: Polski Komisariat Plebiscytowy, Wydział … Polskiego Komisariatu Plebiscytowego].
- Gawrych J. A., Hotel Lomnitz: z tajemnic szefa wywiadu, Katowice 1947.
- Jędruszczak T., Polityka Polski w sprawie Górnego Śląska 1918-1922, Warszawa 1958.
- Karuga W., Organizacja Polskiego Komisariatu Plebiscytowego dla Górnego Śląska, Opole 1966.
- Malec-Masnyk B., Plebiscyt na Górnym Śląsku, Opole 1991.
- . Masnyk M., Prowincja górnośląska (1919-1922), w: Historia Górnego Śląska: polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Gliwice 2011, s. 219-237.
- Wanatowicz M. W., Historia społeczno-polityczna Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego w latach 1918-1945, Katowice 1994.
- Wyglenda J. „Traugutt”, Plebiscyt i powstania śląskie, Opole 1966.
- Zieliński W., Ludzie i sprawy hotelu „Lomnitz”. Katowice 1984.
- Zieliński W., Polska i niemiecka propaganda plebiscytowa na Górnym Śląsku, Wrocław [i in.] 1972.
Źródła on-line
Polski Komisariat Plebiscytowy
Druki z powstań i plebiscytu na Śląsku
- ↑ Władysław Zieliński zauważa jednak, że zgoda pomiędzy przedstawicielami różnych opcji była w rzeczywistości tylko pozorna (W. Zieliński, Ludzie i sprawy hotelu „Lomnitz”, Katowice 1984, s. 58).
