Przywilej Hanuszowy

[[Kategoria:]] [[Kategoria:]] [[Kategoria:]] [[Kategoria:]] Autor: Marta Pater

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

TOM: 2 (2015)

Przywilej Hanuszowy – Wielki Przywilej Ziemski, wydany 8 września 1531 roku w Opolu, przez ostatniego przedstawiciela linii Piastów opolskich księcia Jana II Dobrego. Akt ten regulował sytuację prawno-ustrojową księstw opolskiego, raciborskiego i głogóweckiego oraz wszystkich ziem, które do tych księstw przynależały. Gwarantował ich nierozerwalność i przynależność do Korony Czeskiej, gdzie na tronie zasiadali wówczas przedstawiciele dynastii Habsburgów. Ponadto zatwierdzał stan posiadania majątków ziemskich wraz z wszelkimi przywilejami i swobodami otrzymanymi przez szlachtę, porządkował sprawy w zakresie sądownictwa ustanawiając sąd ziemski jako najwyższą instancję sądową dla szlachty. Określił także wygląd pieczęci i herbu księstwa, funkcjonowanie kancelarii ziemskiej oraz kwestię obronności kraju. Przyznawał również prawo do zakupu i posiadania ziemi przez chłopów, a także zezwalał im na skarżenie dziedziców do sądu ziemskiego. Dokument został wydany w celu podkreślenia autonomii i jednolitości terytorium księstwa opolsko-raciborskiego na wypadek śmierci księcia, który nie spodziewał się żadnego potomstwa . Stał się też wzorem dla późniejszego aktu prawnego wydanego w 1562 roku Zřizeni Zemské Knižetstwi Oppolskeho a Ratiborského y ginych Kraguow k nim přislussegiczych, czyli tzw. Ordynacji Ziemskiej Księstwa Opolsko-Raciborskiego, ustawy zasadniczej, uznawanej za powszechne górnośląskie prawo sądowe .

Bibliografia

1. Boras Z., Książęta piastowscy Śląska, Katowice 1978.
2. Boras Z., Wielki Przywilej Ziemski księcia Jana, w: Ars Historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski poświęcone Gerardowi Labudzie, Poznań 1976.
3. Cynarski S., Jan, książę na Opolu, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław, Warszawa, Kraków 1962-1964.
4. Horwat J., Księstwo opolskie i jego podziały do 1532 r., Rzeszów 2002.
5. Książęta i księżne Górnego Śląska, red. A. Barciak, Katowice 1995.
6. Kapras J., Veliké Privilegium Knížetství Opolsko-Ratibořského, w: Sbornik Véd státnich a právních, XII (1912).
7. Kubiciel R., Wybrane problemy badawcze związane z Wielkim Przywilejem Ziemskim księcia Jana II opolskiego z 1531 roku, w: Z dziejów Śląska. Zbiór Studiów, red. A. Barciak, T. Rduch-Michalik, Katowice 2000,
8. Ptak Marian, Sąd ziemski Księstwa Opolsko-Raciborskiego w świetle przywileju z 1531 roku, w: Studia historycznoprawne: tom poświęcony pamięci Profesora Edwarda Szymoszka, red. Alfred Konieczny, AUW 3063, Prawo 305, Wrocław 2008.
9. Sadowski T., Książęta opolscy i ich państwo, Wrocław 2001.
10. Sękowski R., Koniec średniowiecza i kształtowanie się podstaw ustrojowych księstw Opolskiego i Raciborskiego (szkice i wypisy źródłowe), Opole 2011.
11. Statut ziemski księstw Opolskiego i Raciborskiego i innych do nich należących, red. O. Kniejski, R. Sękowski, Opole 2012.
12. Sroka A., Jan Dobry, w: Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999.
13. Steinert A., Der Schatz und das politische Testament des letzten Oppelner Piastenherzogs Johannes, w: „Oberschlesier“, Bd. 14 (1932).

ŹRÓDŁA:

1. Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Rep. 35, zesp. Księstwo opolsko-raciborskie, sygn. 30, 138.
2. Státní Ùstřední Archiv v Praze, Stalbuch nr. 128, s. 137 v. 140.