Cerkiew Prawosławna na ziemi częstochowskiej
Autor: prof. dr hab. Beata Urbanowicz
- ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
- TOM: 2 (2015)
Historia chrześcijaństwa na ziemiach Rzeczpospolitej ukazuje, że na jej terenie doszło do spotkania dwóch wielkich tradycji religijno-kulturowych: wschodniej − bizantyjsko ruskiej i zachodniej − łacińskiej. Prawosławie było stałym elementem struktury wyznaniowej wielonarodowościowej Polski. Dzieje Częstochowy są także ilustracją tej tezy, gdyż od XVIII wieku żyła tutaj wspólnota prawosławna. Kolejnym rozdziałem historii prawosławia w Częstochowie był okres rozbiorów. Szczególnie trudno jest ocenić rolę kościoła prawosławnego na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej pod zaborami. Jednoznaczna opinia historiografii polskiej o wykorzystaniu cerkwi jako elementu rusyfikacyjnego jest krzywdząca. Kościół prawosławny podzielił los Polski, a jego struktury organizacyjne i tradycja uległy likwidacji w pierwszej kolejności. Parafia prawosławna w Częstochowie istniała od1730 roku, w jej skład na przestrzeni wieków wchodziły miedzy innymi cerkwie pod wezwaniem świętych Cyryla i Metodego, Mikołaja oraz Częstochowskiej Ikony Matki Bożej[1].
Cerkiew pod wezwaniem świętych Cyryla i Metodego w Częstochowie
W okresie dominacji rosyjskiej w mieście w latach 1815-1914, powstała największa cerkiew świętych Cyryla i Metodego, umiejscowiona w centrum w pobliżu Alei Najświętszej Maryi Panny, co miało w pewnym stopniu świadczyć o potędze caratu i zaznaczyć obecność władz imperialnych w katolickiej Częstochowie. Dawna cerkiew prawosławna, a obecnie kościół katolicki pod wezwaniem świętego Jakuba mieści się w miejscu, gdzie pierwotnie stał drewniany kościółek tegoż świętego, wraz ze szpitalem dla ubogich ufundowany przez Jakuba Zalejskiego w roku 1586. W 1630 roku świątynia ta została przejęta przez Zakon Paulinów. Dzięki przeorowi jasnogórskiemu i prowincjałowi Zakonu Paulinów Andrzejowi Gołdonowskiemu w roku 1642, kościół został gruntownie przebudowany[2].
W latach 1786-1864 obiekty te znajdowały się pod zarządem Zakonu Mariawitek. W roku 1869 kościół świętego Jakuba został rozebrany przez władze carskie w ramach represji po powstaniu styczniowym. Polityka rusyfikacyjna władz carskich była wówczas szczególnie restrykcyjna, gdyż miasto i klasztor pomimo represji pełniły nadal funkcję duchowej stolicy narodu polskiego i stanowiło ośrodek życia katolickiego. Wówczas to w Częstochowie czynnik religijny stanowił stały element kulturotwórczy charakterystyczny dla miasta i regionu[3]. Dlatego też starano się osłabić jego znaczenie religijne, gospodarcze, społeczne i kulturowe. W związku z tym na mocy ukazu carskiego z dnia 8 listopada 1864 zlikwidowano w Częstochowie domy zakonne sióstr felicjanek i mariawitek, gdyż ich działalność uznano za wrogą wobec rządu rosyjskiego[4]. Coraz silniejsza diaspora rosyjska zamieszkująca miasto domagała się budowy świątyni dla realizacji kultu prawosławnego ponieważ najbliższa cerkiew znajdowała się w stolicy guberni w Piotrkowie.
Bibliografia
Przypisy
- ↑ B. Urbanowicz, Historia Cerkwi w Częstochowie, w: Naukowy Kijowski Instytut Historii. Prawosławie Nauka i Społeczeństwo. Materiały z Konferencji Naukowej, Kijów 2008, s. 169.
- ↑ Katalog zbytków sztuki, miasto Częstochowa, red. Z. Rozanow, E. Smulikowska, Warszawa 1995, s. 47.
- ↑ Zakrzewski A. J., W kręgu kultu maryjnego. Jasna Góra w kulturze staropolskiej, Częstochowa 1995, s. 14-15.
- ↑ Związek J., Patriotyczna działalność duchowieństwa katolickiego w Częstochowie w latach 1865-1945, w: Częstochowy drogi do niepodległości, red. R. Szwed, W. Palus, Częstochowa 1998, s. 123.
