Literatura niemiecka na Śląsku w XIX wieku

[[Kategoria: Autor: dr Marek Kryś

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

[[ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Tom 2 (2015)|TOM: 2 (2015)

Pierwsze próby literaturoznawczej syntezy niemieckiego piśmiennictwa na Śląsku pojawiły się w XIX w. Można tu wymienić „Handbuch der Literaturgeschichte von Schlesien” (1824) Johanna Georga Thomasa czy „Schlesiens Antheil an deutscher Poesie” (1835) Augusta Kahlerta. Pozycje te zawierały opisy niemieckiego życia duchowego w różnych epokach oraz informacje biograficzne na temat pisarzy. Inne źródło informacji o niemieckich twórcach stanowiły pierwsze czasopisma, jak „Schlesische Provinzialblätter”, miesięcznik wydawany w latach 1785-1849 przez Karla Konrada Streita oraz Friedricha A. Zimmermanna. Informacje o życiu literackim i kulturalnym znaleźć można również było w czasopismach o charakterze ogólnym, jak „Allgemeiner Oberschlesischer Anzeiger” (od 1802 r., Racibórz), „Oberschlesischer Wanderer” (od 1828 r., Gliwice) czy „Kattowitzer Zeitung” (od 1874 r., Katowice; wcześniej, w latach 1869-1874 pt. „Allgemeiner Anzeiger für den oberschlesischen Industriebezirk”). Wiadomości o życiu i twórczości pisarzy ze Śląska Cieszyńskiego pojawiały się w popularnych dykcjonarzach, jak „Nachrichten von Schriftstellern und Künstlern aus dem Teschner Fürstenthum” Leopolda Johanna Szersznika z 1810 r. Jednak większa część tych pozycji „miała charakter przyczynkarski i adresowana była do konkretnego odbiorcy. Nie badano sfery wzajemnych wpływów i powiązań literatury polskiej, czeskiej i niemieckiej w regionie, ani przenikania motywów i stereotypów.” Najbardziej obszerna synteza literatury śląskiej, skupiona wprawdzie na piśmiennictwie niemieckim, zawierająca jednak również aspekty polskie i czeskie, powstała dopiero w XX w. Chodzi tu o trzytomową historię literatury Śląska autorstwa Arno Lubosa („Geschichte der Literatur Schlesiens”, 1960-1974), której drugi tom w znacznym stopniu poświęcony został literaturze górnośląskiej. Warto bowiem zauważyć, iż w niemieckim rozumieniu przymiotnik „śląski” odnosi się w pierwszej kolejności do Dolnego Śląska.

Bibliografia

1. Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Gliwice 2011.
2. Groß H., Bedeutende Oberschlesier, Dülmen 1995.
3. Heiduk F., Oberschlesisches Literatur-Lexikon, Bd. 1-3, Berlin-Heidelberg 1990-2000.
4. Literatura polityczna okresu Wiosny Ludów w Austrii, Niemczech i Polsce, red. G. Koziełek, Wrocław 1986.
5. Lubos A., Geschichte der Literatur Schlesiens, Band I, München 1960.
6. Lubos A., Geschichte der Literatur Schlesiens, Band II, München 1967.
7. Surynt I., Das „ferne”, „unheimliche” Land. Gustav Freytags Polen, Dresden 2004.
8. Szewczyk G. B., Niepokorna hrabina: literacka kariera Valeski von Bethusy-Huc, Katowice 1999.
9. Joseph von Eichendorff: poeta niemieckiego romantyzmu z perspektywy Niemców i Polaków, red. G. B. Szewczyk, R. Dampc-Jarosz, Wrocław 2009.
10. Urbanowicz M., Z dziejów literatury niemieckiej na Śląsku w pierwszej połowie XIX wieku, Wrocław 1964.