Pszczynka: Różnice pomiędzy wersjami

Z IBR wiki
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
Linia 4: Linia 4:
::::::::::::::::::::::::: ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
::::::::::::::::::::::::: ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
:::::::::::::::::::::::::[[ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Tom 2 (2015)|TOM: 2 (2015)]]   
:::::::::::::::::::::::::[[ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Tom 2 (2015)|TOM: 2 (2015)]]   
Pszczynka – rzeka przepływająca przez teren [[Powiat pszczyński|powiatu pszczyńskiego]], stanowiąca pierwszy lewobrzeżny dopływ [[Wisła|Wisły]] o długości 45,8 km<ref>Ziemia Pszczyńska. Przewodnik Turystyczny po powiecie pszczyńskim, Pszczyna 2002, s. 9.</ref>. Powierzchnia jej zlewni wynosi 368,3 km2. Źródła rzeki znajdują się na południowym wschodzie wsi Szeroka<ref>Tamże, s. 9.</ref>.
==Nazwa==
Wielu współczesnych autorów prac historycznych dotyczących dziejów [[Pszczyna|Pszczyny]] podkreśla fakt, że nazwa miasta ściśle związana jest z płynącą przez nie rzeką. Słowo Pszczynka według badań Henryka Borka uległo przekształceniu z „Blszczyna” (od wyrażenie „bleszcz”, oznaczającego woda błyszcząca) bądź też „Plszczyna” (od „plszcz”, które znaczy pluskać, woda pluszcząca)<ref>G. Sztoler, Pszczyna. Studia nad przestrzenią miejską do połowy XVI wieku, Pszczyna 2014, s. 18.</ref>. Grzegorz Sztoler w monografii poświęconej początkom osadnictwa w Pszczynie podsumowuje koncepcje ustalenia pierwotnej nazwy miejscowości w następujący sposób: „W 1423 roku wspominano w języku niemieckim »… daselbe floss und wassir genant Plessen«. Pozostałe próby zapisu nazwy rzeki prowadziły konsekwentnie do utrwalenia jej współczesnej formy: 1463 Psszczenke, 1466 ad Blssczinkam/Blssczynkam, 1467 in luvio Blssczynka, 1480 Plsczynka […]. Następnie nazwa ta ewoluowała do postaci Blszczynka/Plszczyzna, by po uproszczeniu grupy spółgłoskowej przybrać ostatecznie nazwę Pszczynka”<ref>Tamże, s. 19.</ref>.
==Dorzecza i dopływy==
Dwa zasadnicze dorzecza Pszczynki stanowią Dokawa i Korzeniec<ref>Ziemia Pszczyńska. Przewodnik …, s. 9.</ref>. Pierwsze dorzecze zaczyna się w Czarkowie w polnych i leśnych strumykach i ma postać prawie półmetrowego rowu – wraz z rozrastaniem się dorzecza zwiększa swoją szerokość od półtora do dwóch i pół metrów. Długość Dokawy sięga 10,4 km. Drugie dorzecze Pszczynki, Korzeniec jest ponad dwukrotnie dłuższe – 21,2 km – i ma swój początek w lasach pomiędzy Branicą a Kopaniną. Dokawa przepływa przez rolnicze obszary na terenie Czarkowa, Piasku i Jankowiec, Korzeniec z kolei przez gminę Kobiór<ref>Tamże, s. 9.</ref>.
Rzeka posiada dwa dopływy znajdujące się po prawej stronie (Pawłówka i Studzianka) oraz dopływ lewobrzeżny (kanał Branicki)<ref>Zob. Tamże, s. 10.</ref>.
Pszczynka, a zwłaszcza jej zlewnie Korzeniec oraz [[Gostynia]] charakteryzuje bezpośrednie powiązanie „z systemem rzecznym Rudy (przez Potok Woszczycki i rowy melioracyjne”<ref>J. M. Waga, Przyroda nieożywiona ziemi pszczyńskiej, w:  Śląskie Prace Etnograficzne, Ziemia pszczyńska, red. M. Lipok-Bierwiaczonek, Katowice 2007, t. 3, s. 27.</ref>. Dzięki rzekom, przepływającym przez powiat pszczyński bieg Wisły oraz [[Odra|Odry]] łączą się, co znacznie wpływa ułatwia migrację [[Szata roślinna w województwie śląskim|roślin]] i [[Fauna województwa śląskiego|zwierząt wodnych]]<ref>Zob. Tamże, s. 28.</ref>. Jak podkreśla Jan Maciej Waga „Pszczyński Pomost Wodny” odgrywa niebagatelne znaczenie wśród trzech łączących Wisłę z Odrą<ref>Tamże, s. 28.</ref>.
==Zbiornik w Łące==




Wersja z 12:31, 22 mar 2016

[[Kategoria:]]

Autor: Aleksandra Sobańska

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
TOM: 2 (2015)


Pszczynka – rzeka przepływająca przez teren powiatu pszczyńskiego, stanowiąca pierwszy lewobrzeżny dopływ Wisły o długości 45,8 km[1]. Powierzchnia jej zlewni wynosi 368,3 km2. Źródła rzeki znajdują się na południowym wschodzie wsi Szeroka[2].

Nazwa

Wielu współczesnych autorów prac historycznych dotyczących dziejów Pszczyny podkreśla fakt, że nazwa miasta ściśle związana jest z płynącą przez nie rzeką. Słowo Pszczynka według badań Henryka Borka uległo przekształceniu z „Blszczyna” (od wyrażenie „bleszcz”, oznaczającego woda błyszcząca) bądź też „Plszczyna” (od „plszcz”, które znaczy pluskać, woda pluszcząca)[3]. Grzegorz Sztoler w monografii poświęconej początkom osadnictwa w Pszczynie podsumowuje koncepcje ustalenia pierwotnej nazwy miejscowości w następujący sposób: „W 1423 roku wspominano w języku niemieckim »… daselbe floss und wassir genant Plessen«. Pozostałe próby zapisu nazwy rzeki prowadziły konsekwentnie do utrwalenia jej współczesnej formy: 1463 Psszczenke, 1466 ad Blssczinkam/Blssczynkam, 1467 in luvio Blssczynka, 1480 Plsczynka […]. Następnie nazwa ta ewoluowała do postaci Blszczynka/Plszczyzna, by po uproszczeniu grupy spółgłoskowej przybrać ostatecznie nazwę Pszczynka”[4].

Dorzecza i dopływy

Dwa zasadnicze dorzecza Pszczynki stanowią Dokawa i Korzeniec[5]. Pierwsze dorzecze zaczyna się w Czarkowie w polnych i leśnych strumykach i ma postać prawie półmetrowego rowu – wraz z rozrastaniem się dorzecza zwiększa swoją szerokość od półtora do dwóch i pół metrów. Długość Dokawy sięga 10,4 km. Drugie dorzecze Pszczynki, Korzeniec jest ponad dwukrotnie dłuższe – 21,2 km – i ma swój początek w lasach pomiędzy Branicą a Kopaniną. Dokawa przepływa przez rolnicze obszary na terenie Czarkowa, Piasku i Jankowiec, Korzeniec z kolei przez gminę Kobiór[6].

Rzeka posiada dwa dopływy znajdujące się po prawej stronie (Pawłówka i Studzianka) oraz dopływ lewobrzeżny (kanał Branicki)[7]. Pszczynka, a zwłaszcza jej zlewnie Korzeniec oraz Gostynia charakteryzuje bezpośrednie powiązanie „z systemem rzecznym Rudy (przez Potok Woszczycki i rowy melioracyjne”[8]. Dzięki rzekom, przepływającym przez powiat pszczyński bieg Wisły oraz Odry łączą się, co znacznie wpływa ułatwia migrację roślin i zwierząt wodnych[9]. Jak podkreśla Jan Maciej Waga „Pszczyński Pomost Wodny” odgrywa niebagatelne znaczenie wśród trzech łączących Wisłę z Odrą[10].

Zbiornik w Łące

Bibliografia

  1. Górny Śląsk, red. K. Popiołek i in., Poznań 1959.
  2. Lepiej przemilczeć: prywatne pamiętniki księżnej Daisy von Pless z lat 1895-1914, z ang. przeł. Barbara Borkowy, Wałbrzych 2013, s. 357.
  3. Musioł L., Pszczyna. Monografja historyczna, Katowice 1936.
  4. Nocoń H., Pławecka K., Szołdra Z., Dziedzictwo historyczno-kulturowe ziemi pszczyńskiej. Podróż przez cztery pory roku, Pszczyna 2013, s. 50.
  5. Płazak I., Pszczyna. Zabytki miasta i regionu. Przewodnik po muzeum, Pszczyna 1974, s. 24-25.
  6. Przyroda województwa katowickiego, red. K. Rostański, Krzeszowice 1997.
  7. Pszczyna monografia historyczna, red. R. Kaczmarek, J. Sperka, t. 2, Pszczyna 2014.
  8. Schaeffer H. W. F., Kronika Pszczyńskiego Wolnego Państwa Stanowego a od 1827 r. Księstwa Pszczyńskiego część I i II, tłum. B. Spyra, Pszczyna 1997, s. 56.
  9. Sztoler G., Pszczyna. Studia nad przestrzenią miejską do połowy XVI wieku, Pszczyna 2014.
  10. Waga J. M., Przyroda nieożywiona ziemi pszczyńskiej w: Śląskie Prace Etnograficzne: Ziemia pszczyńska, red. M. Lipok-Bierwiaczonek, t. 3, Katowice 2007.
  11. Ziemia Pszczyńska. Przewodnik Turystyczny po powiecie pszczyńskim, Pszczyna 2002.

Przypisy

  1. ↑ Ziemia Pszczyńska. Przewodnik Turystyczny po powiecie pszczyńskim, Pszczyna 2002, s. 9.
  2. ↑ Tamże, s. 9.
  3. ↑ G. Sztoler, Pszczyna. Studia nad przestrzenią miejską do połowy XVI wieku, Pszczyna 2014, s. 18.
  4. ↑ Tamże, s. 19.
  5. ↑ Ziemia Pszczyńska. Przewodnik …, s. 9.
  6. ↑ Tamże, s. 9.
  7. ↑ Zob. Tamże, s. 10.
  8. ↑ J. M. Waga, Przyroda nieożywiona ziemi pszczyńskiej, w: Śląskie Prace Etnograficzne, Ziemia pszczyńska, red. M. Lipok-Bierwiaczonek, Katowice 2007, t. 3, s. 27.
  9. ↑ Zob. Tamże, s. 28.
  10. ↑ Tamże, s. 28.

Źródła on-line

Źródło: „http://ibrbs.pl/index.php?title=Pszczynka&oldid=5150”