Wettynowie

[[Kategoria:]] [[Kategoria:]] [[Kategoria:]] [[Kategoria:]] Autor: Anna Pachowicz

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

TOM: 2 (2015)

Wettynowie – Wettyni, Wettinowie, z j. niem. Wettiner; niemiecka dynastia wywodząca się z trenów Saksonii-Anhalt, panująca w Miśni, Turyngii i Saksonii, w Polsce 1697-1763 (August II oraz August III) i w 1807-1815 w Księstwie Warszawskim.

Historia Dynastii

Przedstawiciele tej dynastii panowali w Miśni, Saksonii, księstwach Turyngii, zasiadali na tronie polskim: August II oraz August III. W 1423 roku dynastia Wettinów oraz księstwo sasko-wittenberskie uzyskali godność elektora Rzeszy, odtąd całość ich posiadłości określano nazwą Saksonia. W 1485 r. nastąpił podział dynastii na dwie linie: starszą – ernestyńską – elektorską, panującą w Wittemberdze i w części Turyngii oraz młodszą – albertyńską panującą w Miśni i Turyngii. Boczną linię stanowi dynastia sasko-koburska. Nazwa pochodzi od księstwa, w którym panowali Sachsen-Coburg-Gotha. Koburgowie panowali w Anglii, Belgii, Bułgarii, Portugalii.

Królowie Polski August II I August III

Ta tronie polskim także zasiadali przedstawiciele tej dynastii: August II, zwany Mocnym, elektor saski (jako Fryderyk August I) urodzony dnia 12 maja 1670 roku w Dreźnie. Był synem elektora Jana Jerzego III i Anny Zofii, księżniczki duńskiej. Rządził Polską w latach 1697-1706 i od 1709 roku do 1733 roku. Okres jego rządów doprowadził do stopniowego upadku Polski, jednak Saksonia pod jego rządami rozwijała się politycznie, gospodarczo i kulturalnie. Był zwolennikiem władzy absolutnej.

August II w 1700 roku jako elektor saski przystąpił do wojny północnej 1700-1721, decyzją tą wciągał do wojny Polskę. W 1704 roku opozycyjna ustosunkowana szlachta skupiona w konfederacji warszawskiej ogłosiła detronizację króla, który abdykował w 1706 roku i podpisał traktat w Altranstädt. Pomoc Piotra I i zwycięstwo rosyjskie pod Połtawą, a także poparcie szlachty skupionej w konfederacji sandomierskiej umożliwiły mu ponowne objęcie tronu. Obawa szlachty polskiej przed tendencjami absolutystycznymi króla oraz ekscesy wojsk saskich doprowadziły do zawiązania konfederacji tarnogrodzkiej w latach 1715-1717, zakończonej za pośrednictwem rosyjskim kompromisowym układem warszawskim i zwołaniem jednodniowego Sejmu Niemego w dniu 1 lutego 1717 roku, pod jego protekcją i gwarancją zapewnił niezmienność ustroju Rzeczpospolitej. Zmarł dnia 1 lutego 1733 roku w Warszawie. August II, jako władca Rzeczypospolitej, wzbudza kontrowersje wśród historyków i spotkać można różne oceny jego rządów.

Rządy w Polsce po jego śmierci objął syn August III, który urodził się dnia 17 października 1696 roku w Dreźnie (jako elektor saski Fryderyk August II) i król Polski od 1733 do 1763 roku. Został wybrany królem dzięki zbrojnej interwencji wojsk rosyjskich oraz saskich, które pokonały Stanisława Leszczyńskiego jego kontrkandydata. W polityce zewnętrznej współpracował z Rosją. W okresie wojen śląskich kluczył między Austrią a Prusami, ułatwiając Prusom takim działaniem zajęcie Śląska. Jego rządy były pozbawione szerszych koncepcji politycznych, były okresem walki koterii magnackich, a przede wszystkim okresem wzrastającej zależności od sąsiadów Rzeczpospolitej, a także dezorganizacji ustrojowo-politycznej. Zmarł dnia 5 października 1763 roku w Dreźnie.

Księstwo Warszawskie 1807-1815

Księstwo Warszawskie utworzone przez Napoleona istniało na mapie Europy w latach 1807-1815. Powstało na mocy traktatów zawartego w Tylży 7–9 lipca 1807 roku między Francją, Rosją i Prusami jako państwo niepodległe w sojuszu z Francją. Terytorium Księstwa stanowiły ziemie II i III zaboru pruskiego, jednak bez Gdańska oraz obwodu białostockiego, obejmowało ono okręg nadnotecki i ziemię chełmińską. Był to obszar ok. 104 tys. km2, z 2,6 mln mieszkańców. W 1809 roku po zawarciu z Austrią pokoju w Schönbrunn obszar Księstwa Warszawskiego powiększył się o ziemie części zaboru austriackiego i wynosił 155 tys. km2, z 4,3 mln mieszkańców. Ustrój Księstwa Warszawskiego określiła nadana dnia 22 lipca 1807 roku w Dreźnie Konstytucja Księstwa Warszawskiego. Było ono monarchią konstytucyjną związaną unią personalną z Saksonią, dziedziczną w ramach dynastii. Na tron powołano króla saskiego Fryderyka Augusta jako księcia warszawskiego. Tym samym w nawiązaniu do postanowień Konstytucji 3 maja został on monarchą polskim. Fryderyk August na stałe przebywał w Saksonii, jedynie kilka razy odwiedził Warszawę. W związku z tym nie miał większego wpływu na bieg wydarzeń w Polsce. Polityka zagraniczna stanowiąca wyłączny atrybut króla saskiego była ściśle podporządkowana interesom politycznym Napoleona I. Obszar Księstwa został podzielony na departamenty: poznański, kaliski, bydgoski, warszawski, płocki, łomżyński; od 1809 także radomski, krakowski, lubelski i siedlecki.

Bibliografia

• Czajka M., Kamler M., W. Sienkiewicz, Leksykon historii Polski, Warszawa 1995, s. 1215.
• Czok K., Am Hofe August des Starken, Leipzig 1989.
• Czok K., August der Starke und Kursachsen, Leipzig 1987.
• Czubaty J., Księstwo Warszawskie (1807-1815), Warszawa 2011.
• Dernałowicz M., Portret Familii, Warszawa 1990.
• Dunin-Borkowski J., Dunin-Wąsowicz M., Elektorowie królów Władysława IV, Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III, Lwów 1910.
• Gierowski J. A., August III, w: Poczet królów i książąt polskich, red. A. Garlicki, Warszawa 1991.
• Jarochowski K., Dzieje panowania Augusta II, od śmierci Jana III do chwili wstąpienia Karola XII na ziemię polską, Poznań 1856.
• Jasińska T., Księstwo Warszawskie 1806-1807, Warszawa 1995.
• Konopczyński W., Dzieje Polski nowożytnej, Warszawa 1996.
• Księstwo Warszawskie w historii i tradycji napoleońskiej (1807-2007), red. K. Bucholc-Srogosz, M. Trąbski, Częstochowa 2008.
• Księstwo Warszawskie, jego utworzenie się i dzieje, opowiedział S. Thugutt, Warszawa 1907.
• Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, red. M. Serwański, J. Dobosz, Poznań 1998.
• Staszewski J., August II Mocny, Wrocław-Warszawa-Kraków 1998.
• Staszewski J., August III Sas, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989.
• Staszewski J., Wettynowie, Olsztyn 2005.
• Staszewski J., Wettynowie, w: Dynastie Europy, Wrocław-Warszawa-Kraków 2003.
• Wierzbicki P., August II, w: Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, red. E. Wygodnik, Kraków 2003, s. 29-36.
• Wierzbicki P., August III, w: Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, red. E. Wygodnik, Kraków 2003, s. 36-41.
• Willaume J., Fryderyk August jako książę warszawski (1807–1815), Warszawa 1939.
• Zahorski A., August II, w: Poczet królów i książąt polskich, red. A. Garlicki, Warszawa 1991.

Źródła on-line

Oberschlesien im Bild, 1934, nr 22 Dzieje panowania Augusta II. od śmierci Jana III do chwili wstąpienia Karola XII na ziemię polską