Przywilej Hanuszowy: Różnice pomiędzy wersjami
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
Przywilej Hanuszowy – Wielki Przywilej Ziemski, wydany 8 września 1531 roku w Opolu, przez ostatniego przedstawiciela linii [[Piastowie śląscy|Piastów opolskich]] księcia [[Jana II Dobrego]]. Akt ten regulował sytuację prawno-ustrojową [[Księstwo opolskie|księstw opolskiego]], [[Księstwo raciborskie|raciborskiego]] i głogóweckiego oraz wszystkich ziem, które do tych księstw przynależały. Gwarantował ich nierozerwalność i przynależność do Korony Czeskiej, gdzie na tronie zasiadali wówczas przedstawiciele dynastii [[Habsburgowie|Habsburgów]]. Ponadto zatwierdzał stan posiadania majątków ziemskich wraz z wszelkimi przywilejami i swobodami otrzymanymi przez [[Szlachta górnośląska|szlachtę]], porządkował sprawy w zakresie sądownictwa ustanawiając [[Sąd ziemski|sąd ziemski]] jako najwyższą instancję sądową dla szlachty. Określił także wygląd pieczęci i herbu księstwa, funkcjonowanie kancelarii ziemskiej oraz kwestię obronności kraju. Przyznawał również prawo do zakupu i posiadania ziemi przez chłopów, a także zezwalał im na skarżenie dziedziców do sądu ziemskiego. | Przywilej Hanuszowy – Wielki Przywilej Ziemski, wydany 8 września 1531 roku w Opolu, przez ostatniego przedstawiciela linii [[Piastowie śląscy|Piastów opolskich]] księcia [[Jana II Dobrego]]. Akt ten regulował sytuację prawno-ustrojową [[Księstwo opolskie|księstw opolskiego]], [[Księstwo raciborskie|raciborskiego]] i głogóweckiego oraz wszystkich ziem, które do tych księstw przynależały. Gwarantował ich nierozerwalność i przynależność do Korony Czeskiej, gdzie na tronie zasiadali wówczas przedstawiciele dynastii [[Habsburgowie|Habsburgów]]. Ponadto zatwierdzał stan posiadania majątków ziemskich wraz z wszelkimi przywilejami i swobodami otrzymanymi przez [[Szlachta górnośląska|szlachtę]], porządkował sprawy w zakresie sądownictwa ustanawiając [[Sąd ziemski|sąd ziemski]] jako najwyższą instancję sądową dla szlachty. Określił także wygląd pieczęci i herbu księstwa, funkcjonowanie kancelarii ziemskiej oraz kwestię obronności kraju. Przyznawał również prawo do zakupu i posiadania ziemi przez chłopów, a także zezwalał im na skarżenie dziedziców do sądu ziemskiego. | ||
Dokument został wydany w celu podkreślenia autonomii i jednolitości terytorium księstwa opolsko-raciborskiego na wypadek śmierci księcia, który nie spodziewał się żadnego potomstwa . Stał się też wzorem dla późniejszego aktu prawnego wydanego w 1562 roku Zřizeni Zemské Knižetstwi Oppolskeho a Ratiborského y ginych Kraguow k nim přislussegiczych, czyli tzw. Ordynacji Ziemskiej Księstwa Opolsko-Raciborskiego, ustawy zasadniczej, uznawanej za powszechne górnośląskie prawo sądowe . | Dokument został wydany w celu podkreślenia autonomii i jednolitości terytorium księstwa opolsko-raciborskiego na wypadek śmierci księcia, który nie spodziewał się żadnego potomstwa<ref>J. Horwat, Księstwo opolskie i jego podziały do 1532 r., Rzeszów 2002, s. 262; Statut ziemski księstw Opolskiego i Raciborskiego i innych do nich należących, red. O. Kniejski, R. Sękowski, Opole 2012, s. 7.</ref>. Stał się też wzorem dla późniejszego aktu prawnego wydanego w 1562 roku Zřizeni Zemské Knižetstwi Oppolskeho a Ratiborského y ginych Kraguow k nim přislussegiczych, czyli tzw. [[Ordynacja Ziemska Księstwa Opolsko-Raciborskiego|Ordynacji Ziemskiej Księstwa Opolsko-Raciborskiego]], ustawy zasadniczej, uznawanej za powszechne górnośląskie prawo sądowe<ref>Statut ziemski…, s. 3; R. Sękowski, Koniec średniowiecza i kształtowanie się podstaw ustrojowych księstw Opolskiego i Raciborskiego (szkice i wypisy źródłowe), Opole 2011, s. 52.</ref>. | ||
==Postanowienia Przywileju== | ==Postanowienia Przywileju== | ||
Wersja z 10:30, 11 mar 2016
[[Kategoria:]] [[Kategoria:]] [[Kategoria:]] [[Kategoria:]] Autor: Marta Pater
- ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
- TOM: 2 (2015)
Przywilej Hanuszowy – Wielki Przywilej Ziemski, wydany 8 września 1531 roku w Opolu, przez ostatniego przedstawiciela linii Piastów opolskich księcia Jana II Dobrego. Akt ten regulował sytuację prawno-ustrojową księstw opolskiego, raciborskiego i głogóweckiego oraz wszystkich ziem, które do tych księstw przynależały. Gwarantował ich nierozerwalność i przynależność do Korony Czeskiej, gdzie na tronie zasiadali wówczas przedstawiciele dynastii Habsburgów. Ponadto zatwierdzał stan posiadania majątków ziemskich wraz z wszelkimi przywilejami i swobodami otrzymanymi przez szlachtę, porządkował sprawy w zakresie sądownictwa ustanawiając sąd ziemski jako najwyższą instancję sądową dla szlachty. Określił także wygląd pieczęci i herbu księstwa, funkcjonowanie kancelarii ziemskiej oraz kwestię obronności kraju. Przyznawał również prawo do zakupu i posiadania ziemi przez chłopów, a także zezwalał im na skarżenie dziedziców do sądu ziemskiego.
Dokument został wydany w celu podkreślenia autonomii i jednolitości terytorium księstwa opolsko-raciborskiego na wypadek śmierci księcia, który nie spodziewał się żadnego potomstwa[1]. Stał się też wzorem dla późniejszego aktu prawnego wydanego w 1562 roku Zřizeni Zemské Knižetstwi Oppolskeho a Ratiborského y ginych Kraguow k nim přislussegiczych, czyli tzw. Ordynacji Ziemskiej Księstwa Opolsko-Raciborskiego, ustawy zasadniczej, uznawanej za powszechne górnośląskie prawo sądowe[2].
Postanowienia Przywileju
Bibliografia
- Boras Z., Książęta piastowscy Śląska, Katowice 1978.
- Boras Z., Wielki Przywilej Ziemski księcia Jana, w: Ars Historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski poświęcone Gerardowi Labudzie, Poznań 1976.
- Cynarski S., Jan, książę na Opolu, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław, Warszawa, Kraków 1962-1964.
- Horwat J., Księstwo opolskie i jego podziały do 1532 r., Rzeszów 2002.
- Książęta i księżne Górnego Śląska, red. A. Barciak, Katowice 1995.
- Kapras J., Veliké Privilegium Knížetství Opolsko-Ratibořského, w: Sbornik Véd státnich a právních, XII (1912).
- Kubiciel R., Wybrane problemy badawcze związane z Wielkim Przywilejem Ziemskim księcia Jana II opolskiego z 1531 roku, w: Z dziejów Śląska. Zbiór Studiów, red. A. Barciak, T. Rduch-Michalik, Katowice 2000,
- Ptak Marian, Sąd ziemski Księstwa Opolsko-Raciborskiego w świetle przywileju z 1531 roku, w: Studia historycznoprawne: tom poświęcony pamięci Profesora Edwarda Szymoszka, red. Alfred Konieczny, AUW 3063, Prawo 305, Wrocław 2008.
- Sadowski T., Książęta opolscy i ich państwo, Wrocław 2001.
- Sękowski R., Koniec średniowiecza i kształtowanie się podstaw ustrojowych księstw Opolskiego i Raciborskiego (szkice i wypisy źródłowe), Opole 2011.
- Statut ziemski księstw Opolskiego i Raciborskiego i innych do nich należących, red. O. Kniejski, R. Sękowski, Opole 2012.
- Sroka A., Jan Dobry, w: Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999.
- Steinert A., Der Schatz und das politische Testament des letzten Oppelner Piastenherzogs Johannes, w: „Oberschlesier“, Bd. 14 (1932).
ŹRÓDŁA:
- Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Rep. 35, zesp. Księstwo opolsko-raciborskie, sygn. 30, 138.
- Státní Ùstřední Archiv v Praze, Stalbuch nr. 128, s. 137 v. 140.
Przypisy
- ↑ J. Horwat, Księstwo opolskie i jego podziały do 1532 r., Rzeszów 2002, s. 262; Statut ziemski księstw Opolskiego i Raciborskiego i innych do nich należących, red. O. Kniejski, R. Sękowski, Opole 2012, s. 7.
- ↑ Statut ziemski…, s. 3; R. Sękowski, Koniec średniowiecza i kształtowanie się podstaw ustrojowych księstw Opolskiego i Raciborskiego (szkice i wypisy źródłowe), Opole 2011, s. 52.
