|
|
| (Nie pokazano 20 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) |
| Linia 1: |
Linia 1: |
|
| |
|
| Autor: [[Anna Muś]]
| |
| ::::::::::::::::::::::::: ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
| |
| ::::::::::::::::::::::::: [[ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Tom 1 (2014)|TOM: 1 (2014)]]
| |
|
| |
|
| |
| Działalność stowarzyszenia rozpoczęła się w 1990 roku w [[Rybnik|Rybniku]], kiedy powstały pierwsze Założenia Programowe oraz statut organizacji. Już w 1991 roku organizacja utworzyła Komitet Wyborczy RAŚ i wprowadziła dwóch posłów do Sejmu RP I kadencji. Pierwszy program organizacji stawiał sobie za cel zerwanie z kolonialnym traktowaniem regionu [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]] przez władze centralne, wzmocnienie regionu i wspólnoty regionalnej oraz dążenie do wprowadzenia ustroju autonomicznego dla tego regionu. W tym samym okresie powstało wiele śląskich organizacji między innymi [[Związek Górnośląski]]. Organizacja została zarejestrowana w formie stowarzyszenia dnia 27 czerwca 2001 roku. W 2003 roku jego przewodniczącym został dr [[Jerzy Gorzelik]], zmiana lidera doprowadziła do zwiększenia dynamiki i zakresu działań stowarzyszenia. W skład Zarządu stowarzyszenia RAŚ w roku 2015 wchodzą: Jerzy Gorzelik (przewodniczący), Henryk Mercik (I wiceprzewodniczący), Monika Kassner (II wiceprzewodniczący), Rafał Adamus (skarbnik), Natalia Pińkowska (sekretarz), Janusz Wita, Waldemar Murek, Roman Kubica i Dariusz Krajan<ref>Oficjalna strona internetowa RAŚ: http://autonomia.pl/n/wladze-ruchu-autonomii-slaska, dostęp: 26.03.2015.</ref>. Na początku w swoich postulatach RAŚ bazował przede wszystkim na [[Statut Organiczny Województwa Śląskiego|Statucie Organicznym dla Województwa Śląskiego]] z 15 lipca 1920 roku i jego rozwiązaniach w związku z proponowaną autonomią dla regionu.
| |
|
| |
| W ciągu prawie dwudziestopięcioletniej działalności RAŚ zmienił się zarówno swój wizerunek, jak i program. Przede wszystkim działacze konsekwentnie zmierzają do zmiany wizerunku stowarzyszenia z separatystycznego na etniczne i autonomiczne. Ważną zmianą w programie jest także zaproszenie do promowania idei decentralizacji w innych regionach. Główną ramą dla tego przedsięwzięcia była zmiana wzorca [[Autonomia śląska|autonomii]] ze Statutu organicznego międzywojennego województwa na rozwiązania autonomiczne państw Europy Zachodniej takich jak Hiszpania: „Inspirując się zachodnioeuropejskim regionalizmem proponujemy wprowadzenie w Rzeczypospolitej Polskiej silnych, autonomicznych województw, które będąc niezależne finansowo od władzy centralnej, samodzielnie decydowałyby o własnych sprawach<ref>Oficjalna strona internetowa RAŚ: http://www.autonomia.pl/n/o-nas, dostęp: 26.03.2015.</ref>.” Także momentem zwrotnym dla wizerunku RAŚ było przystąpienie stowarzyszenia do Wolnego Sojuszu Europejskiego (European Free Alliance) w roku 2003. EFA łączy działaczy autonomicznych i separatystyczny partii europejskich t.j.: Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) czy Scottish National Party (SNP)<ref>Oficjalna strona internetowa WSE: http://www.e-f-a.org/parties.php?name=*, dostęp: 26.03.2015.</ref>. Dziś stowarzyszenie działa w zakresie promocji kultury śląskiej, edukacji regionalnej oraz śląskiej mowy. Od początku swej działalności bierze aktywny udział w walce wyborczej do organów samorządowych na Śląsku. W tym zakresie sukcesem organizacji było wprowadzenie w 2010 roku aż trzech swoich przedstawicieli do [[Sejmik województwa śląskiego|Sejmiku Województwa Śląskiego]] oraz zawiązanie koalicji rządzącej w regionie z Platformą Obywatelską na Śląsku, co zaowocowało miejscem w Zarządzie Sejmiku dla Jerzego Gorzelika – przewodniczącego Ruchu Autonomii Śląska. Koalicja została zerwana przez RAŚ, a w dniu 22 kwietnia 2013 roku Jerzy Gorzelik przestał być członkiem Zarządu Województwa Śląskiego. Wynik wyborczy został poprawiony w 2014 roku, kiedy to stowarzyszenie wprowadziło 4 swoich przedstawicieli do Sejmiku Województwa Śląskiego. Ponadto w 2011 roku jako Komitet Wyborczy Wyborców „Autonomia dla Ziemi Śląskiej” zarejestrował sześciu swoich kandydatów do Senatu. Dziś organizacja liczy około 7000 członków, działających w 27 kołach w [[Województwo śląskie (III RP)|województwie śląskim]] i opolskim. W 2015 roku lider Ruchu Autonomii Śląska zapowiedział oficjalne utworzenie partii regionalnej, skupiającej różne śląskie środowiska regionalistyczne, w tym oprócz RAŚ także Związek Górnośląski.
| |
|
| |
| Choć Ruch Autonomii Śląska nie został zarejestrowany jako partia polityczna, lecz jako stowarzyszenie, z punktu widzenia definicji politologicznych już dziś może on spełniać przesłanki określenia go mianem partii etnoregionalnej. Jej definicję przedstawia Katarzyna Sobolewska-Myślik: „partie etnoregionalne będą to takie ugrupowania, których funkcjonowanie opierać się będzie zarówno na poczuciu grupowej świadomości odrębności etnicznej, jak i na grupowej identyfikacji z wyraźnie określonym terytorium. (...) wyrażają zarówno interesy etniczne, jak i interesy regionu”<ref>K. Sobolewska-Myślik, Partie i systemy partyjne na poziomie regionu. Przykład Szkocji i Katalonii, wyd. Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2012, s. 22-23.</ref>. W swym programie Ruch odnosi się do odmienności etnicznej i ugruntowania tożsamości górnośląskiej, ponadto prezentuje program polityczny związany ze statusem autonomicznym regionu oraz rozwiązywaniem regionalnych problemów gospodarczych.
| |
|
| |
| ==Statut stowarzyszenia==
| |
|
| |
| Już paragraf 5 statutu wyraźnie wskazuje na brak dążeń separatystycznych organizacji:
| |
| „1. Ruch wspiera działania na rzecz autonomii regionów Rzeczypospolitej Polskiej.
| |
| 2. Działania Ruchu na rzecz autonomii Śląska nie zmierzają do zmiany granic państwowych”.
| |
| Kolejną ważną cechą RAŚ jest jego otwartość na przyjmowanie członków, niezależnie od ich tożsamości narodowej czy etnicznej. Zgodnie z § 14 punktem 2: „Członkiem zwyczajnym lub kandydatem może być osoba fizyczna, która posiada obywatelstwo polskie, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych i nie pozbawiona praw publicznych, a także cudzoziemiec pod warunkiem zaakceptowania celów Ruchu”.
| |
| Statut wymienia cele organizacji w § 12 są to: „uzyskanie przez Śląsk autonomii w ramach dojrzałej decentralizacji Rzeczypospolitej Polskiej, pogłębianie tożsamości regionalnej wśród mieszkańców Śląska i innych regionów Rzeczypospolitej Polskiej, kształtowanie i rozwijanie wśród ludności Śląska aktywnej postawy obywatelskiej, współuczestniczenie w integracji wszystkich zamieszkujących Śląsk, bez względu na opcje etniczne, podejmowanie aktywnych działań mających na celu ochronę środowiska naturalnego oraz spuścizny materialnej i duchowej przodków, upowszechnianie praw człowieka oraz swobód obywatelskich, działanie na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijanie kontaktów i współpracy między społeczeństwami, utrzymywanie z śląską diasporą kontaktów kulturowych i ekonomicznych oraz podtrzymywanie wśród niej więzi emocjonalnych ze stronami ojczystymi, promocja i kształtowanie pozytywnego wizerunku Śląska, promowanie różnorodności językowej i mowy śląskiej”<ref>Paragrafy: 5, 12, 13 i 14 w brzmieniu Statutu RAŚ: http://autonomia.pl/n/statut-ruchu-autonomii-slaska, dostęp: 26.03.2015.</ref>.
| |
|
| |
| ==Projekt statutu organicznego i zmiany konstytucji rzeczpospolitej polskiej==
| |
|
| |
| Autonomia w rozumieniu programu Ruchu Autonomii Śląska jest definiowana następująco: „autonomia daje duży zakres samodzielności naszemu regionowi. Większość spraw moglibyśmy regulować we własnym gronie. Ludzie stąd decydowaliby o rozdziale pieniędzy, o podatkach, o sprawach wewnętrznych, kulturze, sporcie, edukacji czy o służbie zdrowia”. Dalej Elżbieta Anna Sekuła przypomina hasło umieszczone na dworcu katowickim w 2006 roku przez działaczy RAŚ: „Autonomia to rozwój”<ref>E. Sekuła, Po co Ślązakom potrzebny jest naród?, wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009, s. 166.</ref>, co wskazuje mocno na funkcjonalne cele związane ze zmianą ustroju terytorialnego Polski. W literaturze prawniczej autonomia definiowana jest w następujący sposób: „Autonomia w prawie publicznym oznacza prawotwórczą kompetencję, przyznaną pewnej zbiorowości, podporządkowanej państwu”.<ref>J. Ciągwa, Autonomia Śląska 1922-39, wyd. Muzeum Śląskie, Katowice 1988, s. 3.</ref> W te ramy definicyjne wpisuje się zaproponowany projekt Statutu Organicznego.
| |
| Wśród praw i wolności, przedstawionych w II rozdziale, oprócz zagwarantowania praw wynikających z Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej szczególną ochrona i pomocą objęte zostałyby wartości kulturowe stanowiące o odmienności regionu. Rozdział III sytuuje Statut Organiczny na równi z Konstytucją RP w hierarchii aktów prawa, stawiając jednocześnie wymóg jego zgodności z Konstytucją. Oprócz znanych nam aktów prawnych wydawanych przez Sejm RP, pojawiają się w projekcie ustawy śląskie o randze równej ustawom polskim, a także rozporządzenia śląskiego Prezydenta Ministrów i ministrów. Ponadto statut przyznaje domniemanie kompetencji prawodawczych na rzecz Województwa Autonomicznego, określając jasno, że wyłączone są z jego kompetencji wyłącznie zadania zastrzeżone dla organów centralnych. Wyszczególnione zostają następnie kompetencje wyłączne ustawodawcy śląskiego. Kompetencje nie zastrzeżone dla organów centralnych mogą na mocy Statutów zostać przejęte przez Województwa Autonomiczne, jednakże normy państwowe mają w przypadku kolizji pierwszeństwo. Rozdział IV przewiduje pozostawienie dwuszczeblowego podziału administracyjnego na poziomie lokalnym tzn. utrzymanie gmin i powiatów. Propozycje RAŚ obejmują równocześnie dążenie do decentralizacji w obrębie regionu i przekazywania, zgodnie z zasadą subsydiarności, wszystkich możliwych do wykonania zadań na szczebel lokalny.<ref>E. Sekuła, op. cit., s. 177.</ref>
| |
| Proponowane instytucje autonomiczne to Sejm i Senat Śląski jako władza ustawodawcza oraz rząd na czele z Prezydentem Ministrów jako władza wykonawcza. Wybory do Sejmu miałyby być powszechne, nie została w projekcie określona formuła wyborcza, a wybory do Senatu pośrednie – przedstawiciele wybierani są przez Zgromadzenia Powiatowe – subregiony posiadać mają od 2 do 4 przedstawicieli. Kadencja Sejmu określona została na 4 lata, w odniesieniu do Senatu domniemywać można jedynie oparcie na wzorcu RFN – brak kadencji związany z delegacją poprzez inne ciało kadencyjne, choć nie zostało to w statucie dookreślone. Proces ustawodawczy obejmuje dwa czytania i zgodę Senatu, z możliwością przełamania veta Senatu przez Sejm. Ustawy promulgowałby Marszałek Sejmu. Posłowie i Senatorowie podlegaliby ochronie poprzez immunitet. Proponowana egzekutywa składa się z rządu śląskiego i stojącego na jego czele Prezydenta Ministrów. Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami Marszałek Sejmu powoływałby Prezydenta Ministrów a na jego wniosek pozostałych ministrów. W projekcie pozycja kierownicza Prezydenta jest dość silnie zarysowana. Ministrowie podlegaliby kolegialnie i indywidualnie odpowiedzialności politycznej, nie pojawia się tu jednak instytucja tzw. konstruktywnego votum nieufności.
| |
| Skarb Śląski miałby być instytucją odpowiedzialną za autonomiczną politykę fiskalną, a w jej zakresie ustalanie stawek podatkowych i ich pobór. Wszystkie podatki i opłaty należałyby do kompetencji Skarbu Śląskiego, chyba że zostałyby wyłączone w ustawie i podlegałyby regulacjom centralnym. W zakresie wspierania państwa do budżetu centralnego, zgodnie z projektem, przekazywany miałby być: „udział w dochodach Śląskiego Województwa Autonomicznego ustalany według parytetu liczby ludności regionu w stosunku do liczby ludności kraju ogółem, powiększonego o połowę”<ref>Art. 53 punkt 3 Projektu „Statut Organiczny Śląskiego Województwa Autonomicznego”, http://www.autonomia.pl/n/statut-organiczny, dostęp: 27.03.2015.</ref>.
| |
| Kolejną instytucją autonomiczną miałby być Śląski Sąd Administracyjny, który „orzeka w sprawach: zgodności ustaw ogólnokrajowych i umów międzynarodowych ze Statutem, zgodności ustawodawstwa ogólnokrajowego w zakresie jego obowiązywania na terenie województwa autonomicznego z ustawodawstwem śląskim, zgodności przepisów prawa, wydawanych przez instytucje województwa autonomicznego, ze Statutem, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami krajowymi, skargi konstytucyjnej związanej z przepisami Statutu”.<ref>Art. 57 punkt 2 Projektu „Statut Organiczny Śląskiego Województwa Autonomicznego”, http://www.autonomia.pl/n/statut-organiczny, dostęp: 27.03.2015.</ref>
| |
| Wymienione kompetencje sytuują ów Sąd jako sąd konstytucyjny na poziomie regionu, na co wskazuje przede wszystkim dominacja kontroli abstrakcyjnej norm w aktach normatywnych (z wyjątkiem drogi skargowej). Nie ma on bowiem w projektowanym statucie typowych cech sądu administracyjnego, obejmującego przede wszystkim kontrolę konkretną zarówno aktów prawa miejscowego, jak i aktów administracyjnych. Ochronę praw i wolności jednostki dopełnia projektowana instytucja Ślaskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Ponadto odrębną instytucją miałaby się stać Śląska Rada Komunikowania Masowego, która ma strzec wolności słowa i dostępu do informacji w ramach śląskich mediów. Porządek publiczny, bezpieczeństwo obywateli, wspomaganie policji oraz ochrona praw i wolności należeć miałyby do Straży Śląskiej będącej instytucją zbliżoną do Straży Miejskiej, jednakże o poszerzonych kompetencjach.
| |
| Projekt zakłada także przyjęcie flagi i godła, będących symbolami regionu.
| |
| Działacze Ruchu Autonomii Śląska podkreślają z całą stanowczością legalizm swoich działań. Dla zmiany ustroju terytorialnego Rzeczpospolitej Polskiej niezbędna jest zmiana obowiązującej Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Na 7 Kongresie Ruchu Autonomii Śląska, który miał miejsce 5 marca 2011 roku w Katowicach, został zaproponowany projekt jej zmiany. Rozwiązania zaczerpnięte zostały z modelu ustroju terytorialnego Hiszpanii. Zmianie podlegałby art. 3 Konstytucji, który otrzymałby brzmienie: „Konstytucja opiera się na nierozerwalnej jedności Rzeczypospolitej Polskiej, wspólnej i niepodzielnej ojczyzny wszystkich jej obywateli, a także uznaje i zapewnia prawo do autonomii terytorialnej stanowiących ją regionów oraz solidarności między wszystkimi”.<ref>Projekt zmiany Konstytucji RP z dn. 02.04.1997: http://autonomia.pl/n/konstytucja, dostęp 20.04.2015.</ref> Dla osiągnięcia tego stanu prawnego każde z województw opracowałoby projekt statutu organicznego, regulujący jego stosunki z władzą centralną. Statut podlegałby wspólnemu opracowaniu przez władze autonomiczne oraz Parlament RP. Wspólna wersja zostałaby poddana wiążącemu referendum wojewódzkiemu. Po przyjęciu go przez mieszkańców miałby on być ratyfikowany przez Parlament RP oraz promulgowany przez Prezydenta. Od tego momentu stawałby się źródłem prawa o randze konstytucyjnej, przy wymaganej zgodności jego postanowień z normami Konstytucji RP. Dla umożliwienia tego zmianie podlegałby przede wszystkim rozdział VII Konstytucji, który określałby zakres kompetencji wyłącznych władz centralnych RP oraz zakres kompetencji, które mogłyby zostać przejęte przez władze województw autonomicznych. Rozdział ten określałby także zakres kontroli władz RP nad działalnością władz autonomicznych w województwach. Zmianie uległby także rozdział III wymieniający katalog źródeł prawa obowiązującego na terytorium państwa, oprócz Statutów organicznych mocy prawnej nabrałoby także ustawodawstwo wojewódzkie.
| |
| Ponadto zmianie podlegałaby struktura i idea Senatu RP. Na wzór niemieckiego Bundesratu stałby się on izbą reprezentującą interesy wszystkich województw autonomicznych. Senatorzy byliby delegatami rządów wojewódzkich. Ich liczba zależna byłaby od liczby mieszkańców województwa. Delegaci województwa mieliby obowiązek głosowania jednomyślnego. Rola Senatu związana byłaby ze współpracą władz wojewódzkich i centralnych, dlatego też projekty ustaw rządowych przed rozpatrywaniem ich przez Sejm musiały uzyskać aprobatę Senatu, tak samo projekty ustaw Senatu najpierw podlegałyby obowiązkowi ich zatwierdzenia przez rząd, przed ich rozpatrywaniem przez izbę wyższą Parlamentu<ref>Projekt zmiany Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 przygotowany w oparciu o: M. Myśliwiec, The Spanish Autonomous Model in Poland? The Political Concept of the Silesian Autonomy Movement, w: The Ways of Federalism and The Horizons of the Spanish State of Autonomies, red. A. López Basaguren, L. Escajedo San-Epifanio, Springer-Verlag-Berlin-Heidelberg 2015, s.179-190.
| |
| </ref>.
| |
|
| |
| ==Działalność==
| |
|
| |
| ==Przeszłość. Kontekst historyczny==
| |
| ==Przyszłość. Inspiracja europejska==
| |
|
| |
| ==Bibliografia==
| |
|
| |
| Źródła:
| |
| #Ustawa Konstytucyjna zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego (Dz. U. RP z 1920 r. nr 73, poz. 494) z dnia 15.07.1920.
| |
| #Ustawy Sejmu Śląskiego 1922-32, wyd. Drukarnia Katolicka, Katowice 1932.
| |
| #Ustawa Konstytucyjna z dnia 6 maja 1945 roku wydana przez Krajową Radę Narodową.
| |
| #Manifest EFA 4014 Wybory do Parlamentu Europejskiego 22-25 Maja (EFA MANIFESTO Elections European Parliament 22-25 May 2014).
| |
|
| |
| Prace zwarte i opracowania:
| |
| #Ciągwa J., Autonomia Śląska 1922-39, wyd. Muzeum Śląskie, Katowice 1988.
| |
| #Marcoń W., Autonomia Śląska, wyd. Adam Marszałek, Toruń 2009.
| |
| #Myśliwiec M., The Spanish Autonomous Model in Poland? The Political Concept of the Silesian Autonomy Movement, w: The Ways of Federalism and The Horizons of the Spanish State of Autonomies, red. A. López Basaguren, L. Escajedo San Epifanio, Springer-Verlag-Berlin-Heidelberg 2013.
| |
| #Myśliwiec M., Wolny Sojusz Europejski – ku redefinicji relacji centrum-peryferia, [w:] Unia Europejska jako współczesny aktor stosunków międzynarodowych, red. J. Knopek, wyd. „Dom Organizatora”, Toruń 2009.
| |
| #Sekuła E. A., Po co Ślązakom potrzebny jest naród? Niebezpieczne związki między autonomią i nacjonalizmem, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.
| |
| #Sobolewska-Myślik K., Partie i systemy partyjne na poziomie regionu. Przykład Szkocji i Katalonii, wyd. Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2012.
| |
| #Wanatowicz M.W., Od indyferentnej ludności do śląskiej narodowości? Postawy narodowe ludności autochtonicznej Górnego Śląska w latach 1945-2003, wyd. UŚ, Katowice 2004.
| |
| #Autonomja Śląska, wyd. z objaśnieniami Konstanty Wolny, nakładem K. Miarki, Mikołów 1920.
| |
| #Historia Górnego Śląska, red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Gliwice 2011.
| |
| #Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, red. L. Nijakowski, wyd. Scholar, Warszawa 2004.
| |
|
| |
| ==Przypisy==
| |
|
| |
| <references/>
| |
|
| |
| ==Źródła on-line==
| |
| #http://autonomia.pl
| |
| #http://poradzymy.pl
| |
| #http://e-f-a.org
| |
| #http://greens-efa.eu
| |
| #http://jaskolkaslaska.eu
| |
| #http://nowagazetaslaska.eu
| |
| #http://gornoslaskie-dziedzictwo.com
| |
| #http://slaskie.pl
| |
| #http://marszautonomii.pl
| |
| #http://dziennikzachodni.pl
| |
| #http://digitalizacja.republika.pl
| |
| #http://danga.pl
| |
| #http://silesiana.org/
| |
| #http://stat.gov.pl
| |
| #http://wybory2010.gov.pl
| |
| #http://katowice.gazeta.pl
| |
| #http://tvs.pl
| |
| #http://katowice.pkw.gov.pl/g2/oryginal/2014_11/4b85ded813729a34ec9ba956e5b5b1d5.pdf
| |
| #http://katowice.pkw.gov.pl/g2/oryginal/2014_11/8c1d6d9b50f9c8d7484e7454d4cbadd9.pdf
| |
