|
|
| (Nie pokazano 41 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) |
| Linia 1: |
Linia 1: |
| [[Kategoria:Historia]]
| |
| [[Kategoria:Politologia]]
| |
| [[Kategoria: Geografia]]
| |
|
| |
|
| Województwo śląskie jest regionem Polski położonym w południowej części kraju, między 49°15’ a 51°06’ szerokości geograficznej północnej oraz między 18°05’ a 19°55’ długości geograficznej wschodniej. Powstało w wyniku nowego podziału administracyjnego kraju wprowadzonego z dniem 1 stycznia 1999 roku <ref> W okresie późniejszym dokonano jedynie nieznacznych korekt. Spośród nich najważniejsze było przyłączenie miasta Sławków leżącego wcześniej w powiecie olkuskim, w województwie małopolskim oraz przeprowadzenie korekty granic niektórych gmin</ref> . Reforma administracyjna przywróciła przedwojenną nazwę "województwo śląskie", ale nie uwzględniła historycznych granic regionu śląskiego (górnośląskiego). Województwo śląskie obejmuje swym zasięgiem dawne województwa – [[Województwo katowickie|katowickie]], [[Województwo częstochowskie|częstochowskie]] i [[Województwo bielskie|bielskie]]. Jego kształt nawiązuje do kształtu województwa katowickiego sprzed 1975 roku.
| |
|
| |
| [[Plik:herb 2.jpg|200px|thumb| Herb województwa śląskiego]]
| |
|
| |
|
| |
| ==Położenie geograficzne==
| |
| Herb województwa przedstawia złotego orła [[Piastowie śląscy|Piastów górnośląskich]] bez korony, zwróconego w prawo, na niebieskim tle, flaga trzy pasy poziome: pas błękitny w 2/5 szerokości płata od góry, pas żółty 1/5 szerokości płata w środku - i pas błękitny 2/5 szerokości płata od dołu<ref>[http://www.slaskie.pl/strona_n.php?jezyk=pl&grupa=24&id_menu=189&id=2677 Uchwała sejmiku nr I/36/5/2001 z dnia 11 czerwca 2001 roku w sprawie: ustanowienia herbu Województwa Śląskiego]</ref>.
| |
|
| |
| Władzę administracyjną sprawują władze samorządowe oraz organy administracji rządowej. Władzę samorządową sprawuje [[sejmik wojewódzki]] wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich na okres 4 lat i jako organ wykonawczy [[urząd marszałkowski]], na którego czele stoi [[marszałek]] wybierany przez sejmik wojewódzki<ref>Zobacz hasła: „sejmik województwa śląskiego” i „marszałek województwa śląskiego”</ref>. Władze centralne reprezentowane są przez urząd wojewódzki, na którego czele stoi [[wojewoda]], powoływany przez premiera i sprawujący nadzór nad legalnością działania [[Samorząd wojewódzki|samorządu wojewódzkiego]]. Siedzibą władz samorządowych, jak i rządowych województwa są [[Katowice]].
| |
|
| |
| [[Plik: województwo 1999.jpg|300px|thumb|right|Subregiony województwa śląskiego]]
| |
|
| |
|
| |
| Śląskie graniczy z czterema województwami: od zachodu z opolskim (240 km), od północy z łódzkim (144 km), od południowego wschodu ze świętokrzyskim (117 km), a od wschodu z małopolskim (241 km). Południową granicę województwa stanowi granica państwowa ze Słowacją (87 km), a południowo-zachodnią granica z Republiką Czeską (150 km). Większość granic ma charakter sztuczny, z wyjątkiem obszarów górskich, gdzie biegną one graniami, a także odcinków poprowadzonych korytem rzek. W promieniu 600 km od Katowic znajduje się aż sześć europejskich stolic: Berlin, Bratysława, Budapeszt, Praga, Warszawa i Wiedeń.
| |
|
| |
| Województwo śląskie ma urozmaicone ukształtowanie terenu, obejmuje swym obszarem góry, kotliny, wyżyny i niziny<ref>W podziale fizycznogeograficznym Jerzego Kondrackiego obszar ten zaliczany jest do trzech wielkich prowincji (31. Niż Środkowoeuropejski, 34. Wyżyny Polskie i 51. Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem), pięciu podprowincji (318. Niziny Środkowopolskie, 431. Wyżyna Śląsko-Krakowska, 342. Wyżyna Małopolska, 512. Północne Podkarpaciei 513. Zewnętrzne Karpaty Zachodnie) oraz dziesięciu makroregionów. Zobacz więcej: J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002, s. 32-43.</ref>. Większa część województwa leży na [[Wyżyna Śląsko-Krakowska|Wyżynie Śląsko-Krakowskiej]], która składa się z [[Wyżyna Woźnicko-Wieluńska|Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej]], Wyżyny Śląskiej i części [[Wyżyna Krakowsko-Częstochowska|Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej]] (Wyżyny Częstochowskiej). Północno-wschodni wąski pas regionu należy do Wyżyny Przedborskiej, wchodzącej w skład [[Wyżyna Małopolska|Wyżyny Małopolskiej]]. Ziemie na zachodzie należą do [[Nizina Śląska|Niziny Śląskiej]], a ściślej do Równiny Opolskiej, [[Kotlina Raciborska|Kotliny Raciborskiej]] i [[Płaskowyż Głubczycki|Płaskowyżu Głubczyckiego]], który jest najbardziej na zachód wysuniętą częścią województwa śląskiego. Południowa część województwa znajduje się na obszarze [[Karpaty Zachodnie|Karpat Zachodnich]], a dokładnie Pogórza Zachodniobeskidzkiego i [[Beskidy|Beskidu Zachodniego]] oraz Podkarpacia Północnego - [[Kotlina Oświęcimska|Kotliny Oświęcimskiej]] i niewielkiej części Kotliny Ostrawskiej<ref>R. Dulias, A. Hibszer, Województwo Śląskie. Przyroda. Gospodarka. Dziedzictwo kulturowe, Wydawnictwo Kubajak, Krzeszowice 2004, s. 80-98.</ref>.
| |
|
| |
| Najwyższej położony punkt wysokościowy województwa (1534 m n.p.m.) znajduje się na zboczach Pilska w Beskidzie Żywieckim, a najniższej w Kotlinie Raciborskiej poniżej ujścia rzeki Rudy do Odry (173 m n.p.m.)<ref>[http://geosilesia.us.edu.pl/239,geosilesia__polozenie_geograficzne.html Dane Wojewódzkiego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach GeoSilesia: Edukacyjno - informacyjny serwis internetowy o dziedzictwie geologicznym województwa śląskiego]</ref>.
| |
|
| |
| Cechą charakterystyczną województwa jest fakt, że na jego obszarze mają swoje źródła dwie z trzech największych rzek Polski: [[Wisła]] (na zachodnim stoku Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim) oraz [[Warta]] (na Wyżynie Częstochowskiej w Kromołowie). Oprócz nich przez województwo przepływa druga największa polska rzeka – [[Odra]]. Ważną rolę przyrodniczą, jak i gospodarczą odgrywają jeszcze takie rzeki jak: Liswarta, Kłodnica, Mała Panew, Olza, Pilica, Przemasza (Biała i Czarna), Ruda oraz Soła.
| |
|
| |
| Największym zbiornikiem wodnym województwa jest Zbiornik Goczałkowicki położony na terenie gminy Goczałkowice-Zdrój, często nazywany przez turystów „Śląskim Morzem”. Zajmuje powierzchnię 3200 ha, a jego maksymalna pojemność wynosi 168 mln m³. Jest to zbiornik retencyjny zaopatrujący w wodę pitną większą część [[Górnośląski Okręg Przemysłowy|Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP)]]. Do ważniejszych zbiorników regionu należą dwa jeziora na Sole: Żywieckie (10 km2) i Międzybrodzkie (3,7 km2) oraz zbiornik Poraj na Warcie (5,5 km2).
| |
|
| |
| Lasy stanowią 31,8% ogólnej powierzchni województwa śląskiego (średnia krajowa to 29,2%)<ref>[http://www.lasy.gov.pl/dokumenty/raporty/raport-o-stanie-lasow-w-Polsce-2010. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Raport o stanie lasów w Polsce 2010, Warszawa 2011]</ref>. Ich rozmieszczenie na obszarze województwa jest nierównomierne. Do większych, zwartych kompleksów leśnych należą: lasy beskidzkie, pszczyńsko-kobiórskie, rudzkie, lublinieckie oraz lasy w górnych biegach Liswarty, Warty i Pilicy<ref>R. Dulias, A. Hibszer, op. cit., s. 43-47.</ref>.Pod względem siedliskowym przeważają bory mieszane o różnym stopniu uwilgotnienia gleby. Największą powierzchnię spośród lasotwórczych gatunków drzew zajmują sosna, świerk, dąb, buk i brzoza. Na terenie województwa znajduje się m.in. rezerwat „Żubrowisko” (Nadleśnictwo Kobiór)<ref>[http://www.lasy.com.pl/web/kobior/ochronaprzyrody Oficjalna strona Nadleśnictwa Kobiór]</ref>, będący jedynym z ważniejszych miejsc hodowli żubrów w kraju oraz ośrodek wolierowej hodowli głuszców (Nadleśnictwo Wisła), prowadzący restytucję głuszca w Beskidach Zachodnich<ref>[http://www.lasy.com.pl/web/wisla/gluszec. Oficjalna strona Nadleśnictwa Wisła]</ref>.W większych kompleksach leśnych województwa występują przedstawiciele tzw. grubej zwierzyny – jelenie, daniele, sarny i dziki. W granicach województwa usytuowany jest również Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, którego celem jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnienie wartości przyrodniczych, historycznych i kulturowych znajdujących się na terenie parków i obszarów chronionego krajobrazu stanowiących ich otulinę<ref>[http://www.zpk.com.pl Oficjalna strona Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego]</ref>.
| |
|
| |
| ==Podział administracyjny==
| |
|
| |
| Strukturę administracyjną województwa tworzy 167 gmin (49 miejskich, 22 - miejsko-wiejskich i 96 wiejskich) zgrupowanych w 36 powiatach. Spośród 49 gmin miejskich, 29 to jednostki znajdujące się w obrębie powiatów, pozostałe 20 to miasta na prawach powiatów. Najwięcej gmin miejskich znajduje się w centralnej i południowo-zachodniej części województwa (obszar [[Konurbacja katowicka|konurbacji katowickiej]] i aglomeracji rybnickiej), podczas gdy gminy miejsko-wiejskie i wiejskie dominują w północnej, zachodniej i południowej (region częstochowsko-zawierciański oraz bielsko-cieszyński)<ref>Województwo śląskie. Zarys geograficzno-ekonomiczny, red. Tkocz M. i in., Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec 2008, s. 14-15.</ref>.
| |
|
| |
|
| |
| [[Plik:sl99.jpg|600px|thumb|right| Podział administracyjny województwa śląskiego]]
| |
|
| |
| Śląskie to jedyne województwo w Polsce, w którym jest mniej powiatów ziemskich (17) niż grodzkich (19). Do grupy pierwszej należą powiaty: będziński, bielski, bieruńsko-lędziński, cieszyński, częstochowski, gliwicki, kłobucki, lubliniecki, mikołowski, myszkowski, pszczyński, raciborski, rybnicki, tarnogórski, wodzisławski, zawierciański i żywiecki, do drugiej: [[Bielsko-Biała]], [[Bytom]], [[Chorzów]], [[Częstochowa]], [[Dąbrowa Górnicza]], [[Gliwice]], [[Jastrzębie-Zdrój]], [[Jaworzno]], [[Katowice]], [[Mysłowice]], [[Piekary Śląskie]], [[Ruda Śląska]], [[Rybnik]], [[Siemianowice Śląskie]], [[Sosnowiec]], [[Świętochłowice]], [[Tychy]], [[Zabrze]] i [[Żory]].
| |
| Największym powiatem w województwie śląskim jest powiat częstochowski zajmujący obszar 1521 km2, co stanowi 12,3% powierzchni całego województwa. W jego obrębie znajduje się łącznie 16 gmin, w tym tylko dwie gminy miejsko-wiejskie i ani jednej miejskiej. Dwa kolejne duże powiaty to: żywiecki (1040 km2) i zawierciański (1003 km2). Najmniejszym powiatem jest powiat bieruńsko-lędziński, który zajmuje zaledwie 158 km2. W jego obrębie znajduje się tylko 5 gmin, w tym trzy miejskie i dwie wiejskie. Do stosunkowo niewielkich należą także powiaty: rybnicki (224 km2) i mikołowski (233 km2)<ref>Województwo Śląskie 2012. Podregiony, Powiaty, Gminy, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2012, s. 109-119.</ref>.
| |
|
| |
| Województwo śląskie jest jednym z najmniejszych, a zarazem najgęściej zaludnionych województw w skali kraju. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego zajmuje obszar 12.333 km2, tj. 3,9% powierzchni kraju, co daje 14. miejsce, przed województwami świętokrzyskim i opolskim. Na obszarze tym żyje 4 615 870 mieszkańców, tj. 11,9% ludności Polski, co daje najwyższy w kraju wskaźnik gęstości zaludnienia – 374 osób/km2 wobec 123 osób/km2 w Polsce. Biorąc pod uwagę przekrój terytorialny według powiatów notuje się znaczne zróżnicowanie gęstości zaludnienia. Najgęściej zaludnione są miasta w centralnej części województwa: Świętochłowice (3 935 osób/km2), Chorzów (3 344 osób/km2) oraz Siemianowice Śląskie (2 727 osób/km2). Najrzadziej zaś powiaty północnej części województwa: częstochowski (89 osób/km2), lubliniecki (94 osób/km2) i kłobucki (96 osób/km2). W stolicy województwa – Katowicach – gęstość zaludnienia wynosi 1866 osób/km2 <ref>[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_powierzchnia_i_ludnosc_przekroj_terytorialny_2013.pdf. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013,]</ref>.
| |
|
| |
| ==Ludność==
| |
|
| |
| Pod względem ruchu naturalnego [[Ludność województwa śląskiego|ludności]] od wielu lat na terenie województwa utrzymuje się tendencja spadkowa. W 2012 roku zarejestrowano 44,6 tys. urodzeń żywych, tj. o 0,2 tys. mniej niż w 2011 roku. Biorąc pod uwagę powiaty, najwięcej urodzeń odnotowano w powiatach pszczyńskim i rybnickim oraz w Żorach, natomiast najmniej w Częstochowie, Sosnowcu oraz w powiecie będzińskim. W tym samym roku w województwie zmarło 49,0 tys. osób, tj. więcej o 1,3 tys. osób w ujęciu rocznym. Największy współczynnik zgonów odnotowano w Chorzowie, w powiatach zawierciańskim i będzińskim oraz w Sosnowcu. Najniższy wystąpił w Żorach, powiecie bieruńsko-lędzińskim oraz w Jastrzębiu-Zdroju<ref>[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_POWIATY-2012.pdf Powiaty w województwie śląskim w 2012 r., Urząd Statystyczny w Katowicach ,Katowice 2013]</ref>.
| |
|
| |
| Obok przyrostu naturalnego ważnym czynnikiem mającym wpływ na liczbę ludności są migracje. W 2012 roku w województwie śląskim liczba osób wymeldowanych z pobytu stałego przewyższała liczbę ludności zameldowanej na pobyt stały - saldo migracji było więc ujemne i wyniosło -5,9 tys. Napływ ludności na pobyt stały ukształtował się na poziomie 44,1 tys., a odpływ wyniósł 50,0 tys. Najwyższą wartość salda migracji zanotowano w powiatach: bielskim, mikołowskim i tarnogórskim, natomiast najniższą w Katowicach, Bytomiu oraz w Sosnowcu<ref>[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_NSP2011_Ludnosc.pdf Ludność w województwie śląskim. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013, ]</ref>.
| |
|
| |
| Ważnym elementem procesów demograficznych, który warunkuje w dużym stopniu rozwój gospodarki, jest aktywność [Grupy społeczno-zawodowe|zawodowa]] mieszkańców. Na koniec 2012 roku w województwie śląskim liczba pracujących (w podmiotach gospodarczych o liczbie pracujących powyżej 9 osób według faktycznego miejsca pracy) wyniosła 1176,9 tys. osób i była o 0,6% niższa niż przed rokiem. Pracujący w przemyśle i budownictwie stanowili 43,7% ogółu pracujących. Analizując sytuację na rynku pracy w poszczególnych powiatach, najwięcej pracujących w przeliczeniu na 1000 ludności odnotowano w: Katowicach (511), Gliwicach (401) i Bielsku-Białej (396), natomiast najmniej w powiatach: rybnickim (111), częstochowskim (113) oraz w myszkowskim (144). Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiatowych urzędach pracy województwa śląskiego w końcu grudnia 2012 roku wyniosła 205,5 tys. osób, tj. o 10,4% więcej niż w roku poprzednim. Najwięcej bezrobotnych zarejestrowano w Częstochowie (15,5 tys.), a najmniej w powiecie bieruńsko-lędzińskim (1,6 tys.). Bezrobocie dotyczyło przede wszystkim ludzi młodych w wieku 25-34 lata oraz osób nie posiadających wyższego wykształcenia<ref>[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_POWIATY-2012.pdf Powiaty w województwie śląskim w 2012 r., Katowice 2013, Urząd Statystyczny w Katowicach]</ref>.
| |
|
| |
| Pod względem poziomu [[Miasta województwa śląskiego|urbanizacji]] (78,9%) województwo śląskie zajmuje pierwsze miejsce w kraju (średnia dla Polski – 61,6%), przy czym charakterystyczna jest tu duża koncentracja ludności w centrum województwa. Głównymi elementami systemu osadniczego województwa są aglomeracje miejskie: górnośląska (o znaczeniu europejskim) oraz bielska, częstochowska i rybnicka (o znaczeniu krajowym). Wyrazem wysokiego stopnia urbanizacji regionu jest 78% udział ludności mieszkającej w 71 miastach, z których: 3 miasta liczą ponad 200 tys. mieszkańców (Katowice, Częstochowa i Sosnowiec). Większą liczbę miast ma w Polsce jedynie województwo wielkopolskie, które jest jednak trzykrotnie większe.
| |
|
| |
| Wyniki „Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011” (NSP 2011), dotyczące przynależności wyznaniowej, potwierdziły dominującą pozycję [[Archidiecezja katowicka|Kościoła Katolickiego obrządku łacińskiego]] w województwie śląskim. Przynależność do Kościoła Rzymskokatolickiego określiło ponad 4 008 tys. mieszkańców. Drugą pozycję zajął [[Kościół Ewangelicko-Augsburski]] liczący 51 tys. wiernych, co stanowiło prawie 72% wszystkich wiernych tego kościoła w Polsce. Silna obecność Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, a także, w znacznie mniejszym stopniu, innych wyznań protestanckich na [[Śląsk Cieszyński|Śląsku Cieszyńskim]] stanowi do dziś jeden z głównych czynników, wyróżniających ten powiat od innych.
| |
|
| |
| Charakterystyczną cechą ludności zamieszkującej województwo śląskie jest jej zróżnicowanie etniczne. Na podstawie wyników uzyskanych podczas NSP 2011 można stwierdzić, że większość mieszkańców województwa śląskiego identyfikuje się z jednorodną polską tożsamością narodową. Grupa ta obejmowała prawie 3 794 tys. osób, tj. 81,93% ludności województwa. Spis ten wskazał równocześnie na wzrost poczucia odrębności etnicznej społeczności regionalnych w Polsce<ref>Zobacz hasło: „[[Narodowość śląska]]”.</ref>. Szczególnie widoczne było to właśnie na przykładzie województwa śląskiego, gdzie mieszkało prawie 764 tys. osób deklarujących niepolską lub niepolską jednocześnie z polską przynależność narodowo-etniczną. Grupa ta stanowiła 52% wszystkich mieszkańców kraju, którzy określili swoją przynależność narodowo-etniczną jako inną niż polska<ref>[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_NSP2011_Ludnosc.pdf Ludność w województwie śląskim. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013]</ref>.
| |
|
| |
| ==Przemysł==
| |
|
| |
| Województwo śląskie należy do najlepiej rozwiniętych gospodarczo regionów Polski. Wytwarza się tutaj 13,7% Produktu Krajowego Brutto (PKB), co daje województwu drugie miejsce w kraju. PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosi 23,7 tys. zł i jest wyższe od średniej krajowej o 2,3 tys. zł<ref>[http://gospodarka.silesia-region.pl/pl/gosp2.php Informator gospodarczy województwa śląskiego]</ref>. Decyduje o tym zarówno bogata i różnorodna baza surowcowa (m.in. węgiel kamienny, złoża cynku i ołowiu, pokłady metanu, gazu ziemnego, złoża margli, wapieni i kruszywa naturalnego), stan zagospodarowania produkcyjnego oraz wykwalifikowana kadra [[Robotnicy|pracowników]]. Reprezentowane są tu prawie wszystkie gałęzie przemysłu wydobywczego i przetwórczego. Cechą charakterystyczną jest przewaga przemysłu ciężkiego, opartego na lokalnych surowcach, głównie złożach węgla kamiennego. Zachodzące od kilku lat procesy restrukturyzacyjne powodują systematyczne zmiany w strukturze gospodarki województwa. W całym przemyśle zmniejsza się udział górnictwa i hutnictwa, branż do niedawna dominujących w gospodarce województwa, wzrasta pozycja przemysłu elektromaszynowego, informatycznego, energetyki, a najszybciej przemysłu motoryzacyjnego i spożywczego
| |
|
| |
| Przemysł w województwie śląskim jest rozmieszczony nierównomiernie. Największe zagęszczenie zakładów przemysłowych występuje w jego środkowej i środkowo-zachodniej części. W strefie tej wyróżnia się dwa okręgi przemysłowe – górnośląski i rybnicki, które są ze sobą ściśle powiązane pod względem produkcyjnym. [[Górnośląski Okręg Przemysłowy]] obejmuje centralną, najbardziej zurbanizowaną część województwa. Cechuje się silnym zagęszczeniem zakładów przemysłu paliwowo-energetycznego, metalurgicznego i elektromaszynowego. Największymi ośrodkami przemysłowymi są: Katowice, Ruda Śląska, Gliwice, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Bytom i Zabrze. Przemysł Rybnickiego Okręgu Węglowego (ROW) charakteryzuje się wysokim zatrudnieniem w górnictwie. Głównymi ośrodkami są: Rybnik i Jastrzębie Zdrój. Inne znaczące ośrodki na mapie gospodarczej województwa to: Częstochowa, Bielsko-Biała i Zawiercie. Pod względem produkcji sprzedanej przemysłu województwo śląskie zajmuje drugie miejsce w kraju, po województwie mazowieckim. W 2012 roku udział województwa w produkcji sprzedanej przemysłu w kraju wyniósł 16,9%<ref>[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_RAPORT2012.pdf Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa śląskiego w 2012 r., Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013]</ref>.
| |
|
| |
| ==Rolnictwo==
| |
|
| |
| Rolnictwo odgrywa w województwie śląskim rolę drugoplanową. Duża zmienność cech środowiska geograficznego na stosunkowo niewielkim obszarze sprawia, że istnieje tam zespół różnorodnych warunków przyrodniczych do produkcji rolnej, wśród których najbardziej znaczący wpływ mają [[Gleby województwa śląskiego|gleby]]. Na obszarze województwa przeważają gleby średniej jakości, wytworzone na piaskach słabo gliniastych i luźnych, które są mało zasobne w składniki pokarmowe i ulegają silnemu zakwaszeniu. Przeważają one w północnej oraz w środkowej części województwa. Tylko niecałe 20% powierzchni użytków rolnych zajmują gleby bardzo dobre i dobre. W województwie występują dwa zwarte obszary takich gleb: większy, tj. równoleżnikowy pas obejmujący od zachodu Płaskowyż Głubczycki, południową część Płaskowyżu Rybnickiego i Kotlinę Oświęcimską i mniejszy na progu Lelowskim przylegającym od wschodu do Wyżyny Częstochowskiej<ref>Województwo śląskie. Zarys geograficzno-ekonomiczny, op. cit., s. 46-49.</ref>.
| |
|
| |
| Powierzchnia gruntów użytkowanych przez gospodarstwa rolne w województwie śląskim w czerwcu 2012 roku wyniosła 447,8 tys. ha, co stanowiło 2,6% powierzchni gospodarstw rolnych w kraju. Zdecydowana większość tego areału, tj. 98,7% użytkowana była przez gospodarstwa rolne sektora prywatnego. Sektor publiczny obejmował zaledwie 1,3% gruntów gospodarstw rolnych województwa<ref>[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_ROCZNIK_2012.pdf Rocznik Statystyczny Województwa Śląskiego, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013]</ref>.
| |
|
| |
| Ogólna powierzchnia gospodarstw rolnych w 2012 roku w przeważającej części (98,1%) użytkowana była przez gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha. Przeważa wykorzystanie terenów rolniczych w formie gruntów ornych, które zajmują zazwyczaj obszary o najkorzystniejszych warunkach glebowych.
| |
|
| |
| W przestrzennej strukturze zasiewów od lat dominują zboża podstawowe – w 2012 roku było to 184,7 tys. Plony zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi w 2012 roku osiągnęły poziom 35,4 dt z 1 ha i zmniejszyły się w stosunku do uzyskanych w roku poprzednim 0,6%. Powierzchnia uprawy rzepaku i rzepiku w 2012 roku wynosiła 19,0 tys. ha, plony wyniosły 26,7 dt z 1 ha, tj. o 3,1% więcej od przeciętnych plonów w kraju. Z kolei uprawa ziemniaków zajmowała powierzchnię 8,4 tys. ha. W omawianym roku z 1 ha zebrano 219 dt ziemniaków, czyli o 2,2% mniej niż w poprzednim roku. Uzyskane plony były niższe o 9,5% w odniesieniu do średnich plonów w kraju. O wyższym poziomie produkcji rzepaku i rzepiku zadecydowało lepsze plonowanie, przy zwiększonej powierzchni uprawy, niż w 2011 roku. Spadek zbiorów ziemniaków wynikał z ich gorszego plonowania oraz spadku areału uprawy w odniesieniu do roku poprzedniego<ref>[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_Rolnictwo___2012.pdf Rolnictwo w województwie śląskim w 2012 r., Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013]</ref>.
| |
|
| |
| ==Transport==
| |
|
| |
| Województwo śląskie posiada dogodne położenie komunikacyjne, wynikające z przecinania się na tym terenie głównych tras międzynarodowych o charakterze tranzytowym. Układ transportu drogowego województwa jest zorientowany głównie w kierunkach wschód-zachód (poprzez autostradę A4, korytarz E40) oraz północ-południe poprzez drogi krajowe DK86 (E75), DK81, S1 (E75), S96, a także docelowo autostradę A1. Odcinek autostrady A4 przebiegający równoleżnikowo przez województwo śląskie łączy główne miasta Aglomeracji Górnośląskiej z Krakowem, a następnie przez DK4 z Tarnowem, Rzeszowem, a dalej z granicą polsko-ukraińską. W kierunku zachodnim A4 zapewnia dogodne połączenie centralnej części województwa śląskiego z Opolem, Wrocławiem, Dreznem w Niemczech. Układ północ-południe realizowany przez drogi krajowe i docelowo autostradę A1 umożliwia połączenie województwa z Łodzią, Warszawą, Gdańskiem. Na południu zaś z Cieszynem a następnie z Ostrawą, dalej z Pragą, Wiedniem oraz Bratysławą<ref>Województwo śląskie. Zarys geograficzno-ekonomiczny, op. cit., s. 108-113.</ref>.
| |
|
| |
| W 2010 roku gęstość sieci drogowej w województwie śląskim wyniosła 172,4 km na 100 km2 i była niemal dwukrotnie większa niż przeciętna wartość gęstości sieci drogowej w Polsce (87,6 km na 100 km2). Determinantą stopnia rozwoju infrastruktury drogowej, wyższego od średniego poziomu w kraju, jest miejsko-przemysłowy charakter centralnej części województwa. Sieć drogowa województwa podlega systematycznej rozbudowie i modernizacji. Dotyczy to zarówno dużych projektów, realizowanych na poziomie krajowym, jak i mniejszych inwestycji, realizowanych na szczeblu powiatowym i gminnym. Do największych inwestycji drogowych województwa ostatnich lat zalicza się budowa: autostrady A4 i A1, drogi ekspresowej S1 i S69, Drogowej Trasy Średnicowej oraz śródmiejskiej obwodnicy zachodniej w Bielsku-Białej i obwodnicy w Jaworznie.
| |
| Na terenie województwa, w Tarnowskich Górach, znajduje się jeden z największych węzłów kolejowych w Europie. Transport między Katowicami i Warszawą zapewnia Centralna Magistrala Kolejowa (CMK). Od początku budowana była jako linia dla ruchu o dużej prędkości. W latach 70-tych, służyła właściwie wyłącznie jako linia dla ruchu towarowego. Dzisiaj jednak, jest już linią obsługującą głównie pociągi pasażerskie łączące Warszawę ze Śląskiem i Krakowem. W przyszłości ma stać się pierwszą linią dla kolei dużych prędkości w Polsce. Na uwagę zasługuje również Euroterminal w [[Sławków|Sławkowie]], najbardziej na zachód wysunięty punkt styku systemów kolei szeroko i normalnotorowej, funkcjonującej według standardów europejskich. Terminal posiada wewnętrzną sieć torów kolejowych zarówno o szerokim rozstawie, jak i w standardzie europejskim, tym samym posiada połączenie z systemem przepływu ładunków na osi Azja i Daleki Wschód - Europa Zachodnia.
| |
|
| |
| W województwie śląskim, w Pyrzowicach (gm. Ożarowice), zlokalizowane jest jedno z największych polskich lotnisk – Międzynarodowy Port Lotniczy „Katowice”. Znajduje się on w odległości około 30 km na północ od centrum Katowic. Odprawiane są tam loty krajowe i międzynarodowe, regularne i loty czarterowe. Całkowity ruch pasażerski w 2012 roku osiągnął ponad 2,5 mln. Ponadto w województwie znajduje się kilka lotnisk sportowych – m.in. Katowice-Muchowiec, Bielsko-Biała, Częstochowa i Gliwice.
| |
|
| |
| ==Edukacja==
| |
|
| |
| Śląskie znajduje się wśród największych w kraju ośrodków naukowych i akademickich. Na terenie województwa działa 45 szkół wyższych, z których kilkanaście znajduje się w stolicy województwa Katowicach, m.in. [[Uniwersytet Śląski]] i [[Uniwersytet Ekonomiczny]] im. Karola Adamieckiego, akademie: medyczna, muzyczna, sztuk pięknych czy wychowania fizycznego. Łącznie śląskie uczelnie kształcą ponad 161 tys. osób, tj. ponad 9% ogólnej liczby studentów (stan na dzień 30 listopad 2011 roku). Do największych w regionie zalicza się Uniwersytet Śląski w Katowicach, na którym studiowało w końcu 2011 roku ponad 30 tys. studentów oraz Politechnika Śląska w Gliwicach oraz Uniwersytet Ekonomiczny im. Karola Adamieckiego w Katowicach (odpowiednio – 28 tys. i 15 tys. studentów). W roku akademickim 2010/2011 liczba [[Inteligencja|absolwentów]] osiągnęła ponad 48 tys. osób, co stanowi 10,2% wszystkich absolwentów w Polsce<ref>[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/E_szkoly_wyzsze_2011.pdf Szkoły wyższe i ich finanse w 2011 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2012]</ref>.
| |
|
| |
| Województwo Śląskie, kierując się ideą aktywnego współuczestnictwa w kształtowaniu środowiska naukowego, wspiera priorytetowe inicjatywy inwestycyjne ośrodków akademickich. Z inicjatywy Uniwersytetu Śląskiego i Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach powstało Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka. Główną funkcją Centrum jest udostępnianie zbiorów na zarówno tradycyjnych, jak i elektronicznych nośnikach informacji. Służyć ma nie tylko studentom i naukowcom, ale wszystkim mieszkańcom regionu, doskonale przyczyniając się do rozwoju społeczeństwa informacyjnego<ref>[http://www.ciniba.edu.pl Oficjalna strona Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej]</ref>. Niedawno zakończyła się również budowa Śląskiego Międzyuczelnianego Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych, którego głównym celem jest podniesienie jakości kształcenia i wzrost liczby studentów w dziedzinach priorytetowych z punktu widzenia rozwoju gospodarki oraz zwiększenie dostępu studentów do nowoczesnej, unikatowej aparatury laboratoryjnej skupionej w nowoczesnych, certyfikowanych laboratoriach<ref>[http://www.smcebi.us.edu.pl/. Oficjalna strona Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych]</ref>.
| |
|
| |
| ==Turystyka==
| |
|
| |
| Województwo śląskie charakteryzuje się różnorodnością kulturową warunkowaną historią, cennym dziedzictwem kulturowym, w tym zabytkami przemysłowymi, architektury modernistycznej i sakralnej, unikatowymi na skalę europejską. Ponadto region cechuje silna [[tożsamość regionalna]] przejawiająca się w kultywowaniu mowy, różnorodnej kultury ludowej, folkloru.
| |
|
| |
| Jednym z najbardziej atrakcyjnych obszarów turystycznych województwa są Beskidy Zachodnie. Zimą Beskidy, dysponujące ponad stu pięćdziesięcioma wyciągami narciarskimi i kolejkami linowymi, czekają na amatorów „białego szaleństwa”. [[Szczyrk]], [[Korbielów]], [[Brenna]], [[Ustroń]], [[Istebna]], Wisła – to tylko niektóre z miejscowości, gdzie panują świetne warunki do uprawiania narciarstwa. W lecie Beskidy zachęcają do turystyki pieszej. Spośród górskich szlaków turystycznych szczególnie popularny jest Główny Szlak Beskidzki im. K. Sosnowskiego. Jest to najdłuższy szlak w Polsce, biegnący przez całe Beskidy z zachodu na wschód, aż do Wołosatego w Bieszczadach. Swój początek ma tam Wiślana Trasa Rowerowa, która ciągnie się od Beskidów na północ, wzdłuż rzeki Wisły. [[Góra Żar]], z której szczytu rozciąga się panorama na Jezioro Żywieckie, pasmo Magurki Wilkowickiej i Hrobaczą Łąkę, jest popularnym miejscem dla miłośników szybowców i paralotni.
| |
|
| |
| Region ten posiada rozbudowane zaplecze noclegowe – hotele, pensjonaty i prywatne kwatery o wysokim standardzie oraz schroniska czekają na miłośników pięknych krajobrazów. Najczęściej odwiedzanym miastem w Beskidach jest Wisła, gdzie latem odbywa się największa impreza folklorystyczna w skali województwa – [[Tydzień Kultury Beskidzkiej]]. Beskidy są znane również z turystyki uzdrowiskowej. Ośrodki sanatoryjne na stokach [[Równica|Równicy]] w Ustroniu czy [[Goczałkowice-Zdrój|Goczałkowicach-Zdroju]] oferują terapię chorób reumatycznych i narządów ruchu, układu krążenia i dróg oddechowych. Kuracjusze mogą tam liczyć m. in. na kąpiele w solance jodobromowej, zabiegi borowinowe, krioterapeutyczne, inhalacje i masaże.
| |
|
| |
| Amatorzy wspinaczki skałkowej znajdą dla siebie idealne miejsce wśród wapiennych ostańców Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, w północnej części województwa śląskiego. Tereny te, obfitujące w jaskinie, są popularne wśród grotołazów. Jura przyciąga także tych, którzy przemierzają ją pieszo, rowerem, samochodem, a nawet konno. Najbardziej charakterystyczne elementy krajobrazu Jury to warownie zamki (m.in. w Ojcowie, Olsztynie, Lelowie, Bobolicach i Mirowie), które wybudowano w XIV wieku za czasów panowania Kazimierza Wielkiego w celu zabezpieczenia ówczesnej stolicy – Krakowa i ochrony granic państwa. Powstał w ten sposób system obronny zamków, uzupełniony niewielkimi strażnicami, ufortyfikowanymi klasztorami i kościołami. Duży wkład w utworzenie takiego systemu wniosły również możne rody szlacheckie, które wybudowały na tym terenie swe warowne siedziby m.in. w Ogrodzieńcu, Smoleniu, Bydlinie, Pilicy, Morsku, Udorzu, Rabsztynie, Pieskowej Skale, Korzkwi, Lipowcu i Rudnie. Jurajskie zamki budowane były najczęściej na szczytach wzniesień, pośród trudno dostępnych skał wapiennych, stąd wzięła się ich nazwa – „Orle Gniazda”. Większość tych wspaniałych budowli możemy dziś oglądać tylko jako ruiny. Przyczyniły się do tego głównie wojny szwedzkie, a później rozbiory i restrykcyjna polityka zaborców. W ostatnim czasie ponowione zostały próby rekonstrukcji tych historycznych budowli i zostały odbudowane z ruin zamki w Bobolicach i Korzkwi. W granicach [[Park Krajobrazowy Orle Gniazda|Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd]] znajduje się [[Pustynia Błędowska]] zwana „Polską Saharą”. Jest to największa pustynia w Europie. Stanowi unikat przyrodniczy i geograficzny, powstała bowiem w umiarkowanym i wilgotnym klimacie. Powierzchnia piasków wynosi 32 km2 i podzielona jest doliną rzeki Biała [[Przemsza]].
| |
|
| |
| Zespół klasztoru oo. Paulinów na [[Jasna Góra|Jasnej Górze]] w Częstochowie jest jednym z ważniejszych symboli Polski i duchową stolicą Polaków. Kompleks zabudowań Sanktuarium Najświętszej Marii Panny Jasnogórskiej w Częstochowie jest malowniczo położony na wysokości 293 m n.p.m. w pasie wapiennych wzgórz, ciągnących się od Krakowa po Wieluń<ref>[http://www.jasnagora.pl/pl Oficjalna strona zespołu klasztornego Zakonu Paulinów w Częstochowie]</ref>.Fundatorem klasztoru był książę opolski, palatyn Węgier i wielkorządca Rusi Halickiej Władysław Opolczyk. Najcenniejszym darem księcia był przywieziony z Bełza na Rusi cudowny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem - tzw. Czarna Madonna według legendy namalowany ręką św. Łukasza. Rosnąca sława Cudownego Wizerunku Bogurodzicy sprawiła, że w krótkim czasie klasztor jasnogórski stał się miejscem licznych pielgrzymek i skarbcem niezwykle cennych wotów. Rocznie do sanktuarium przybywa 4-5 mln pielgrzymów z całego świata.
| |
|
| |
| Jednym z najsłynniejszych zabytków regionu jest kilkakrotnie przebudowywany [[zamek w Pszczynie]], jedna z najcenniejszych w Polsce rezydencji, pełniących funkcje muzealne<ref>[http://www.zamek-pszczyna.pl Oficjalna strona Muzeum Zamkowego w Pszczynie]</ref>. Choć w obecnym kształcie bardziej przypomina pałac, w pierwszych wiekach swego istnienia pełnił funkcje obronne. W przeciwieństwie do wielu innych zamków i pałaców na Śląsku, zniszczonych na skutek działań II wojny światowej i bezpośrednio po niej, w Zamku w Pszczynie zachowało się oryginalne wyposażenie i meble, które sprawiają, że jest on obecnie jednym z najcenniejszych zabytków architektury rezydencjonalnej w kraju. W salach zamkowych regularnie odbywają się koncerty muzyki dawnej i klasycznej.
| |
|
| |
| Pszczyński zamek stoi na skraju dużego parku krajobrazowego. Zajmuje powierzchnię 156 ha i podzielony jest na trzy części: park Zamkowy, park Dworcowy i Dzika Promenada na terenie której znajduje się Pokazowa Zagroda Żubrów<ref>[http://www.zubry.pszczyna.pl/. Oficjalna strona Zagrody Żubrów w Pszczynie]</ref>. . To jedno z niewielu miejsc w Polsce, gdzie z bliska można przyjrzeć się tym największym w Europie ssakom. Pierwsze żubry przyjechały do Pszczyny z hodowli w Białowieży. Sprzedał je car Aleksander II w zamian za jelenie z lasów [[Jan X Hochberg|Jana Henryka XI Hochberga]]. Transakcji dokonano w 1865 roku - czasach, gdy zwierzęta te występowały jedynie w dwóch miejscach na świecie: na Kaukazie i właśnie w Białowieży. Obecnie połowa światowej populacji ma z nimi związek genetyczny. Można je poznać po imionach w rodowodzie – wszystkie zaczynają się od liter Pl lub Po.
| |
| [[Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku]], największy park miejski w Europie, stanowi ulubione miejsce weekendowych wypadów mieszkańców regionu. Oprócz rozległych terenów zielonych mieści w sobie m.in.: Wesołe Miasteczko z największym Diabelskim Młynem w Polsce, ogród zoologiczny z Doliną Dinozaurów, Planetarium, Górnośląski Park Etnograficzny, park linowy oraz pole do paintballa. Na terenie parku znajduje się również Stadion Śląski, aktualnie remontowany.
| |
|
| |
| [[Szlak Zabytków Techniki]] jest z kolei najbardziej interesującą trasą turystyki industrialnej w Polsce<ref>[http://zabytkitechniki.pl/ Oficjalna strona Szlaku Zabytków Techniki]</ref>.Jest to tematyczny, samochodowy szlak turystyczny, który prezentuje najważniejsze i najciekawsze obiekty związane z dziedzictwem przemysłowym całego regionu. Obecnie w jego skład wchodzi 36 obiektów. Do najciekawszych należy m.in. bytomska Elektrociepłownia Szombierki. To unikatowy kompleks przemysłowy zbudowany w 1920 r. według projektu braci Zillmann, twórców m.in. Nikiszowca - zabytkowego osiedla robotniczego w Katowicach. Na początku XX. Uważana była za jedną z największych elektrowni w Europie.
| |
|
| |
| Kolejnym ciekawym obiektem Szlaku jest funkcjonalistyczna wieża wyciągowa szybu "Prezydent" dawnej kopalni "Polska" w Chorzowie. To jedyna kopalniana wieża o żelbetonowej konstrukcji w Polsce. Zbudowana na wzniesieniu konstrukcja ma lekką modernistyczną formę. Powstała w 1933 r., według projektów inżyniera [[Ryszard Heileman|Ryszarda Heilemana]] z Katowic. W ostatnich miesiącach została odrestaurowana, a latem - efektownie podświetlona.
| |
| Warto wspomnieć również o [[Sztolnia Czarnego Pstrąga|Sztolni Czarnego Pstrąga]] w Tarnowskich Górach, która swą nazwę wzięła od pływających w niej pstrągów, które przy ciemnym świetle wyglądają na czarne. To unikatowy, 600 metrowy fragment XIX wiecznej sztolni Fryderyk odwadniającej podziemia tarnogórskie, który pokonuje się łodziami. Inne ciekawe obiekty Szlaku to: [[Osiedle Giszowiec]] i [[Osiedle Nikiszowiec]], cieszyńskie [[Muzeum Drukarstwa]], dawna szkolna sztolnia górnicza "Sztygarka" - obecnie [[Muzeum Miejskie "Sztygarka"]] w Dąbrowie Górniczej i [[Huta Szkła w Zawierciu]] - jedyna taka w regionie, gdzie można zobaczyć produkcję szkła kryształowego, a także samemu uformować i ozdobić naczynia.
| |
|
| |
| [[Szlak Architektury Drewnianej]] pozwala spojrzeć na obszar województwa śląskiego z zupełnie innej perspektywy<ref>[http://www.slaskie.pl/szlak_architektury_drewnianej/ Oficjalna strona Szlaku Architektury Drewnianej]</ref>. Pokazuje najciekawsze obiekty w ich naturalnym otoczeniu oraz placówki muzealne zajmujące się architektura i sztuką ludową. Obejmuje łącznie 84 obiekty architektury drewnianej: kościoły, kaplice, dzwonnice, chałupy, karczmy, leśniczówki, pałacyk myśliwski, skanseny i obiekty gospodarcze - młyn wodny i spichlerze. Jego Trasa Główna łączy się z podobnymi szlakami w województwach podkarpackim i małopolskim, natomiast pięć odrębnych pętli pozwoli na szczegółową penetrację terenu województwa.
| |
|
| |
|
| |
| Autor:[[Marcela Gruszczyk]]
| |
|
| |
| ==Bibliografia==
| |
|
| |
| #Ludność w województwie śląskim. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013.
| |
| #Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie śląskim w 2012 r., Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013.
| |
| #Ochrona środowiska w województwie śląskim w latach 2007-2010, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2011.
| |
| #Powiaty w województwie śląskim w 2012 r., Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013.
| |
| #Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013.
| |
| #Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa śląskiego w 2012 r., Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013.
| |
| #Rocznik Statystyczny Województwa Śląskiego, 2012, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013.
| |
| #Rolnictwo w województwie śląskim w 2012 r., Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013.
| |
| #Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020+", Sejmik Województwa Śląskiego, Katowice 2010.
| |
| #Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2015, Sejmik Województwa Śląskiego, Katowice 2000.
| |
| #Szkoły wyższe i ich finanse w 2011 r., Główny Urząd Statystyczny Warszawa 2012.
| |
| #Turystyka w województwie śląskim w 2012 r., Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2013.
| |
| #Województwo Śląskie 2012. Podregiony, Powiaty, Gminy, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2012.
| |
| #20 lat transformacji w aspekcie regionalnym – Śląsk. Refleksje socjologów, red. Swadźba U., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2011.
| |
| #Aktywność inwestycyjna województwa śląskiego, red. Nizielska A., Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice 2011.
| |
| #Chaos oswojony? Województwo śląskie i jego społeczne metamorfozy, red. Szczepański M.S., Zagała Z., Wydawnictwo Gnome, Katowice 2009.
| |
| #Dulias R., Hibszer A., Województwo Śląskie. Przyroda. Gospodarka. Dziedzictwo kulturowe, Wydawnictwo Kubajak, Krzeszowice 2004.
| |
| #Dus E., Tendencje rozwoju rolnictwa i działalności małych podmiotów na obszarach wiejskich regionu śląskiego, [w:] Przemiany struktury przestrzennej rolnictwa – sukcesy i niepowodzenia, red. Głebock B., Kacprzak #E., Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2006.
| |
| #Dynamika śląskiej tożsamości, red. Janeczek J., Szczepański M. S., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006.
| |
| #Gospodarcze skutki transformacji w województwie śląskim, red. Siemianowicz J., Wydawnictwo ŚWSZ, Katowice 2005.
| |
| #Gospodarka Górnego Śląska na przełomie XX i XXI wieku, red. Barczak A., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2006.
| |
| #Gospodarka województwa śląskiego na drodze przemian, red. Barczak A., Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice 2010.
| |
| #Granice Śląska w interdyscyplinarnej perspektywie, red. Gładkiewicz R., Sołdra-Gwiżdż T., Szczepański M. S., Wydawnictwo Stowarzyszenie Instytut Śląski i in., Opole-Wrocław 2012.
| |
| #Jaki region? Jaka Polska? Jaka Europa? Studia i szkice socjologiczne, red. Szczepański M. S., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001.
| |
| #Katowice. Przyroda miasta, red. Tokarska-Guzik B., Rostański A., Kupka R., Wydawnictwo Kubajak, Krzeszowice 2002.
| |
| #Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, red. Barciak A., Chojecka E., Fertacz S., T.2., Wydawnictwo Muzeum Historii Katowic, Katowice 2012.
| |
| #Komunikacja i jej funkcje w województwie śląskim, red. Dziadek S., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2002.
| |
| #Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002
| |
| #Koziarski S., Komunikacja na Śląsku, Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, Opole 2000.
| |
| #Lasy województwa śląskiego. Wczoraj – dziś – jutro, red. Wika S., Wydawnictwo Kubajak, Krzeszowice 1999.
| |
| #Osobliwości przyrodnicze województwa śląskiego, red. Włoch W., Górnośląska Oficyna Wydawnicza, Katowice 1999.
| |
| #Panorama inwestycyjna województwa śląskiego, red. Tresenberg D., Górnośląska Oficyna Wydawnicza, Katowice 2000.
| |
| #Pukowska-Mitka M., Cykle węglowe w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2002.
| |
| #Rozwój społeczny i gospodarczy województwa śląskiego na przełomie XX i XXI wieku, red. A. Barczak, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2005.
| |
| #Społeczno-ekonomiczne skutki przemian gospodarczych w województwie śląskim przełomu XX i XXI w, red. Barczak A.S., Fijałkowska Cz., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2003.
| |
| #Studium wiedzy o regionie śląskim, red. Szajnowska-Wysocka A., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1999.
| |
| #Szmytkie R., Krzysztofik R., Idea miejskości w Polsce,[w:] Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych, Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, nr 20, t. 2, Wrocław 2011.
| |
| #Tkocz M., Procesy transformacji województwa śląskiego w XXI wieku, [w:] Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Zbigniewowi Zioło, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Kraków 2007.
| |
| #Tkocz M., Przemiany procesu globalizacji w przemyśle województwa śląskiego, [w:] Przemysł w procesie globalizacji, red. Zioło Z., Makieła Z., Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Kraków 2003.
| |
| #Tkocz M., Restrukturyzacja przemysłu regionu tradycyjnego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001.
| |
| #Tyc A., Najciekawsze obiekty i zjawiska przyrody nieożywionej Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, Wydawnictwo Progres, Sosnowiec 2001.
| |
| #Województwo śląskie. Zarys geograficzno-ekonomiczny, red. Tkocz M. i in., Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec 2008.
| |
| #Województwo śląskie: przyroda, gospodarka, dziedzictwo kulturowe, red. Dulias R., Hibszer A., Wydawnictwo Kubajak, Krzeszowice 2004.
| |
| #Zamki i pałace - województwo śląskie: historie zamków i pałaców, dzieje rodów, legendy, herby, red. Emmerling D., Wydawnictwo ADAN, Opole 2009.
| |
|
| |
| ==Przypisy==
| |
|
| |
| <references/>
| |
|
| |
|
| |
| ==Źródła on-line==
| |
|
| |
| [http://www.ciniba.edu.pl www.ciniba.edu.pl];[http://www.geosilesia.us.edu.pl www.geosilesia.us.edu.pl];
| |
| [http://www.%20gospodarka.silesia-region.pl www. gospodarka.silesia-region.pl]
| |
| [http://www.jasnagora.pl www.jasnagora.pl]
| |
| [http://www.lasy.gov.pl www.lasy.gov.pl]
| |
| [http://www.slaskie.pl www.slaskie.pl]
| |
| [http://www.smcebi.us.edu.pl www.smcebi.us.edu.pl]
| |
| [http://www.stat.gov.pl www.stat.gov.pl]
| |
| [http://www.%20zabytkitechniki.pl www. zabytkitechniki.pl]
| |
| [http://www.zpk.com.pl www.zpk.com.pl]
| |
| [http://www.zubry.pszczyna.pl www.zubry.pszczyna.pl]
| |
