Tekst źródłowy strony Synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskie

[[Kategoria:Geografia]]
[[Kategoria:Indeks haseł – alfabetyczny]]
[[Kategoria:Tom 1 (2014)]]
Autor: [[dr hab. Jolanta Burda]]
::::::::::::::::::::::::: ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
::::::::::::::::::::::::: [[ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Tom 1 (2014)|TOM: 1 (2014)]] 


[[Plik:Synklinorium.jpg|300px|thumb|right|Rys. 1. Mapa głównych jednostek tektonicznych Polski na powierzchni podkenozoicznej. Mapa pokazuje płytkie struktury tektoniczne pierwszego rzędu powstałe w pokrywie platform wschodnioeuropejskiej i zachodnioeuropejskiej oraz struktury istniejące w podłożu platformy zachodnioeuropejskiej w południowej Polsce (Żelaźniewicz i in. 2011).]]
Synklinorium (niecka) szczecińsko-łódzko-miechowskie rozciąga się od Szczecina na północnym zachodzie aż do brzegu [[Karpaty|Karpat]] na południu Polski. Granice tej jednostki wyznacza zasięg utworów górnej kredy. Północno-wschodnia granica synklinorium jest zarazem południowo-zachodnią granicą antyklinorium śródpolskiego. Od południowego zachodu graniczy z monokliną przedsudecką i [[Monoklina śląsko-krakowska|monokliną śląsko-krakowską]] (Rys.  1).

==Podział synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskiego==

W obrębie synklinorium  szczecińsko-łódzko-miechowskiego wyróżnia się trzy części: nieckę szczecińską, mogileńsko-łódzką i [[Niecka Nidziańska – region geomorfologiczny|nieckę miechowską]]. Poszczególne segmenty są wypełnione osadami górnej kredy, zalegającymi na utworach starszych, które odsłaniają się na powierzchni podkenozoicznej w południowo-zachodnim skrzydle antyklinorium śródpolskiego, na obszarze monokliny przedsudeckiej oraz na elewacjach.  Elewacja Obornik oddziela nieckę szczecińską od mogileńsko-łódzkiej, natomiast [[Elewacja radomszczańska|elewacja przedborska]] (zwana również elewacja radomszczańską lub ryglem przedborskim) oddziela nieckę łódzką od niecki miechowskiej. 

Obszar [[Województwo Śląskie w III RP − jednostka administracyjna|województwa śląskiego]] (północno-wschodnia część) obejmuje jedynie fragment niecki miechowskiej i elewacji radomszczańskiej. 

==Niecka miechowska==

Niecka miechowska leży pomiędzy południowym odcinkiem antyklinorium śródpolskiego na północnym wschodzie a monokliną śląsko-krakowską na południowym zachodzie (Rys. 1). Na południu zanurza się pod utwory [[Zapadlisko przedkarpackie|zapadliska przedkarpackiego]] i [[Karpaty Zewnętrzne|Karpat Zewnętrznych]]. Niecka miechowska jest strukturą asymetryczną. Skrzydło północno-wschodnie jest znacznie bardziej strome niż skrzydło południowo-zachodnie. Podłoże niecki stanowią sfałdowane i pocięte uskokami skały paleozoiczne, na których niezgodnie zalegają utwory mezozoiku. Ponieważ w starszym mezozoiku obszar ten ulegał powolnym ruchom wznoszącym, miąższości skał triasowych, dolno- i środkowojurajskich są bardzo ograniczone. W górnej jurze (oksford-kimeryd) obszar niecki przykryły osady węglanowe. Powyżej występują skały kredowe (jasnoróżowe/żółte piaski, piaskowce glaukonitowe z fauną morską, wapniste piaskowce glaukonitowe, margle, wapienie inoceramowe i otwornicowe oraz gezy). W niecce miechowskiej utwory kredy osiągają miąższość od 800 do 1000 m.

==Elewacja radomszczańska (przedborska)==

Elewacja radomszczańska składa się z kilku antyklin (antyklina Smotryszowa, antyklina Chełma) i synklin. Osie antyklin układają się kulisowo względem osi niecki łódzkiej i miechowskiej. Taka orientacja jest wynikiem prawoskrętnej rotacji wzdłuż uskoku będącego przedłużeniem dyslokacji świętokrzyskiej podczas ruchów laramijskich. W antyklinie Smotryszowa znajduje się położony najbardziej na południe wysad soli permskich. W strefie maksymalnego wypiętrzenia elewacji znajduje się rów Bełchatowa, wypełniony węglonośnymi osadami neogenu. 




==Bibliografia==

#Mizerski W., Geologia Polski dla geografów, wyd. PWN, Warszawa 2002.
#Mizerski W., Geologia Polski, wyd. PWN, Warszawa 2011.
#Stupnicka E., Geologia regionalna Polski, wyd. UW, Warszawa 1997.
#Żelaźniewicz A., Aleksandrowski P., Buła Z., Karnkowski P., Konon A., Oszczypko N., Ślączka A., Żaba J., Żytko K., Regionalizacja tektoniczna Polski, wyd. Kom. Nauk Geol. PAN, Wrocław 2011, s. 1-60.