Tekst źródłowy strony Śląsk Cieszyński

 [[Kategoria:Indeks haseł – alfabetyczny]]
Autor: [[Dr hab. Krzysztof Nowak]] 

==Terytorium i kwestie nazewnicze==      
Choć pierwsza zachowana pisemna wzmianka o [[Cieszyn|Cieszynie]] (Teschen, Těšín) pochodzi z 1155 r. (tzw. bulla wrocławska papieża Hadriana IV), przynależny geograficznie do [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]] Śląsk Cieszyński (Teschener Schlesien, Těšínské Slezsko) ze stolicą w Cieszynie,  jako pojęcie nie tylko historyczne ale i geograficzne, zaczął wyodrębniać się wraz ze wzrostem znaczenia [[Księstwo Cieszyńskie|Księstwa Cieszyńskiego]] (Ducatus Tessinensis, Herzogtum Teschen, Těšínské knížectví) z piastowskiej prowincji książęcej [[Księstwo opolskie|opolsko]]-[[Księstwo raciborskie|raciboskiej]] na początku lat 90. XIII wieku. Wtedy też [[Mieszko I Cieszyński|książę Mieszko]], syn [[Władysław Opolski|księcia Władysława opolskiego]], zwany Mieszkiem I cieszyńskim, zapoczątkował dynastię Piastów cieszyńskich, która rządziła księstwem do śmierci księżnej[[Elżbieta Lukrecja| Elżbiety Lukrecji]] w 1653 r. Można powiedzieć, że już po wyodrębnieniu się w 1315 r. [[Księstwo oświęcimskie|Księstwa Oświęcimskiego]] na wschodnich rubieżach Księstwa Cieszyńskiego, zaczęły kształtować się podstawy jego geograficzno-historycznego terytorium: na zachodzie rzeki Ostrawica i [[Odra]], na wschodzie rzeka [[Biała]], na północy rzeka [[Wisła]], na południu [[Beskid Śląski]]. W 1327 r. Księstwo stało się lennem Korony Czeskiej św.Wacława. Ostatecznie, na skutek działań konsolidacyjnych austriackich Habsburgów rządzących Księstwem Cieszyńskim w latach 1653 – 1918, jego terytorium od XVIII w. utożsamiane było już także z szerszym, geograficznym pojęciem Śląska Cieszyńskiego i odwrotnie. Obszar ten (ok. 2,3 tys.km2) przypomina kwadrat z Cieszynem w środku, przez który przepływa rzeka [[Olza]] zmierzająca na północ ku Odrze, do której wpada w okolicach  Bogumina (Oderberg, Bohumín). Momentem utrwalającym tę geograficzno-historyczną spójność była przegrana Austrii w I wojnie śląskiej, gdy od 1742 r. Śląsk Cieszyński wraz ze Śląskiem Opawskim (Troppauer Schlesien, Opavské Slezsko) tworzył [[Śląsk Austriacki]] (Ősterreichisch Schlesien, Rakouské Slezsko). Nomenklatura austriacka operowała także określeniami Śląsk Wschodni  (Ost-Schlesien) czyli Cieszyński i Zachodni (West-Schlesien) czyli Opawski. Po podziale Śląska Cieszyńskiego między Polskę w Czechosłowację 28 lipca 1920 r. dla jego polskiej części w Polsce nadal używano określenia Śląsk Cieszyński lub w węższym zakresie: polski, wschodni oraz czeski, czechosłowacki, zachodni Śląsk Cieszyński dla części przyznanej w Czechosłowacji. Poza tym (wyłącznie) wśród Polaków upowszechniło się także historyczno-polityczne pojęcie Śląska za Olzą, Śląska Zaolziańskiego, a w końcu [[Zaolzie|Zaolzia]] jako obszaru tej części przyznanego Czechosłowacji historycznego Śląska Cieszyńskiego, położonej za graniczną rzeką Olzą, w której do dziś (od 1993 r. w Republice Czeskiej) zamieszkuje ludność polska. Także określenia „Zaolzianin”, „Zaolziak”, „zaolziański” dotyczą tylko Polaków i spraw polskich na Zaolziu. Niemożliwe do ścisłego geograficznego oznaczenia Zaolzie sięga do polsko-czeskej granicy etnicznej na wschodnich obrzeżach dawnego, zdominowanego przez ludność czeską  pow. frydeckiego, którego swym zasiegiem nie obejmuje. W przybliżeniu chodzi o ok. 700 z ok. 1270 km2 przyznanych Czechosłowacji obejmujących w przybliżeniu obszary dawnych pow. politycznych czeskocieszyńskiego i frysztackiego. Nazwę tę, jako wyodrębniającą problematykę polską, zaakceptowali także Zaolzianie, choć z geograficznego punktu widzenia nie jest ona dla nich właściwa. W nomenklaturze niemieckiej używano także określeń Olsa-Gebiet, Olsaland, zwłaszcza podczas II wojny światowej na oznaczenie obszaru przyległego do Olzy, głównie w granicach istniejącego wówczas powiększonego  [[Powiat cieszyński|pow. Cieszyńskiego]] (Kreis Teschen). Po II wojnie światowej polskie środowiska kulturalne z obu stron granicy promowały i nadal promują dodatkowo nazwę Nadolzie a nawet Przedolzie dla terenów przylegających do Olzy. Większość Czechów operuje potocznym pojęciem Cieszyńskie (Těšínsko), czeskie Cieszyńskie, Śląsk Cieszyński, czeski Śląsk Cieszyński, choć przez kontakty z Polakami nazwa „Zaolzie” nie jest im obca, w formie pisanej także jako Záolší, Záolží. Z kolei pojawiająca się sporadycznie już w okresie międzywojennym nazwa [[Podbeskidzie]] przyjęła się w ostatnich kilku dekadach trwale na Śląsku Cieszyńskim jedynie na jego pograniczu z [[Małopolska|Małopolską]. Można nawet stwierdzić, że na skutek procesów migracyjnych po 1945 r. w [Bielsko-Biała|Bielsku-Białej] (Bielitz-Biala) pojęcie Śląska Cieszyńskiego, nie mówiąc już o popularnym określeniu Ziemia Cieszyńska, ogranicza się coraz częściej w potocznym rozumieniu jej stałych mieszkańców głównie do pow. cieszyńskiego. Niezależnie od tego operuje się typowymi nazwami lokalnymi, zwłaszcza w części czeskiej regionu, np. Karwińskie (Karvinsko), Jabłonkowskie (Jablunkovsko), choć np. nazwa Ostrawskie (Ostravsko) może również oznaczać cały czeski Śląsk Cieszynski lub tylko intensywnie industrializowane od końca XVIII w. Zagłębie Ostrawsko-Karwińskie (Ostravsko-karvinská pánev). W polskiej części Śląska Cieszyńskiego osoby utożsamiające się z przynależnością do regionu określają siebie jako Ślązacy, często w formie gwarowej, czasem z dodatkiem cieszyńscy dla odróżnienia się od mieszkańców dawnego [[Śląsk Pruski|Śląska Pruskiego]] (Górnoślązaków), choć w wielu gminach, zwłaszcza beskidzkich, używa się częściej lub wyłącznie typowo lokalnych określeń geograficznych. W części czeskiej oprócz nazw lokalnych występuje jedynie określenie [[Ślązak]] (czes. Slezan), także w formie gwarowej. Na dawnym pograniczu austriacko-pruskim mieszkańcy Cesarstwa Austriackiego zwani byli potocznie Cesarokami (Cysaroki, Císaráki), a mieszkańcy Prus, później Niemiec, Prusakami (Prusoki) lub Prajzakami (Prajzáci) w tzw. Kraiku Hulczyńskim (Hultschiner Ländchen, Hlučinsko). Określenia typu Górnoślązak, górnośląski na dawnym Śląsku Austriackim nie występują.

==Granice i podziały administracyjne==  
Bardziej szczegółowy przebieg historycznych granic Śląska Cieszyńskiego przedstawia się następująco: na zachodzie granicę śląsko-morawską wyznacza rzeka Ostrawica, pozostawiając po stronie śląskiej Frydek (Friedeck, Frýdek), a po morawskiej Mistek (Místek) oraz po stronie śląskiej Polską Ostrawę (Polnisch Ostrau, Polská Ostrava), a po morawskiej Morawską Ostrawę (Märisch Ostrau, Moravská Ostrava). Na tym odcinku, formalnie od 1335 r., przebiegała granica między Królestwem Czeskim a Polskim. Na ujściu Ostrawicy do Odry, na zachód od Gruszowa (Hruschau, Hrušov), kończy się klin morawski i odtąd granica Śląska Cieszyńskiego biegnie wzdłuż Odry aż po ujście Olzy do Odry, na zachód od Kopytowa (Kopitau, Kopytov), a następnie biegnie na wschód wzdłuż Olzy, która na tym odcinku aż do ujścia Piotrówki do Olzy tworzy północno-zachodnią granicę Śląska Cieszyńskiego. Następnie granica biegnie potokiem Piotrówka, a potem północnymi krańcami wsi Piersna, Marklowice, Zebrzydowice, Pruchna i Zbytków dochodzi do rzeki Wisły, która aż do ujścia rzeki Białej tworzy północną granicę regionu (choć ze względu na powstanie w 1956 r. [[Zbiornik Goczałkowicki|zbiornika goczałkowickiego]] jest ona dziś trudna do dokładnej lokalizacji). Odcinek wzdłuż Odry, Olzy, Piotrówki, Wisły biegł dawną granicą austriacko-pruską, potem austriacko-niemiecką. Jako wchodnia granica Śląska Cieszyńskiego rzeka Biała w całym swoim biegu oddziela go od Małopolski. Granica ta biegnie dalej Pasmem Baraniogórskim (Wiślańskim) Beskidu Śląskiego, czyli przez grzbiet [[Klimczok|Klimczoka]], [[Skrzyczne|Skrzycznego]], [[Barania Góra|Baraniej Góry]], przełęczą koniakowską do zboczy Kikuli. W latach 1335-1526 oddzielała Królestwo Czeskie, następnie do 1772 r. Cesarstwo Austriackie (wraz z Królestwem Czeskim) od  Królestwa Polskiego, a w latach 1772-1918 Śląsk Austriacki od Galicji. Następnie granica regionu cieszyńskiego skręca na zachód, idąc wdłuż starej granicy śląsko-węgierskiej w kierunku przełęczy jabłonkowskiej i grzbietem Wielkiego oraz Małego Połomu przez Biały Krzyż, a następnie zbocza Łysej Góry, skąd dochodzi do Ostrawicy, tworząc jego południową rubież. I jedynie ten odcinek granicy był przedmiotem większych sporów trwających do końca XVIII w. pomiędzy panującymi w Cieszynie a Węgrami, którzy od średniowiecza posuwali się na północ w kierunku przełęczy jabłonkowskiej, karczując lasy. Do czasu ustanowienia władzy książęcej Cieszyn był siedzibą kasztelani. Z czasem na terytorium Księstwa wyodrębniło się kilka tzw. państw  stanowych niższego rzędu. Pierwsza znacząca reforma administracyjna w czasach habsburskich objęła Śląsk Cieszyński w 1782 r., gdy w wyniku tzw. reform józefińskich Śląsk Austriacki został połączony z Morawami w jedno gubernium morawsko-śląskie ze stolicą w Brnie, w skład którego wchodziło 8 obwodów (wśród nich cieszyński) na czele ze starostami obwodowymi (Kreishauptmann). Dopiero patent cesarski z 30 grudnia 1849 r. wyodrębnił Śląsk Austriacki jako odrębny  kraj koronny. Utworzono w nim 7 powiatów tzw. politycznych (Politischer Bezirk), jednocześnie z siedzibami starostw podzielonych na mniejsze tzw. powiaty sądowe (Amtsbezirk). Na Śląsku Cieszyńskim istniały wówczas 3 pow. polityczne: bielski (z pow. sądowymi w bielskim, skoczowskim, strumieńskim), cieszyński (z pow. sądowymi cieszyńskim, frysztackim, jabłonkowskim) i frydecki (pow. sądowy frydecki, bogumiński). W 1868 r. w miejsce pow. politycznego frydeckiego utworzono pow. polityczny frysztacki, który nie objął pow. sądowego frydeckiego wcielonego do pow. politycznego cieszyńskiego, zaś z tego ostatniego dla nowego powiatu wyodrębniono pow. sądowy frysztacki. Pow. polityczny frydecki reaktywowano w 1901 r. , wyłączając pow. sądowy frydecki z pow. politycznego cieszyńskiego. Od 1904 r. funkcjonował wcielony do pow. politycznego frydeckiego pow. sądowy polskoostrawski, utworzony z 7 gmin wyodrębnionych z pow. sądowego bogumińskiego. Poza jurysdykcją powiatów politycznych pozostawały statutarne miasta Bielsko i Frydek, których władze samorządowe pełniły jednocześnie funkcje administracji państwowej. W wyniku decyzji Rady Ambasadorów z 28 lipca 1920 r. o podziale Śląska Cieszyńskiego Polsce przypadł cały pow. polityczny bielski (67 gmin), 758 km2), 17 i pół gminy z pow. politycznego cieszyńskiego (183 km2), 4 i pół gminy z pow. politycznego frysztackiego (55,8 km2), w sumie 1002 tys. km2 (44% spornego obszaru). Czechosłowacja uzyskała cały pow. polityczny frydecki (40 gmin, 462 km2), prawie cały pow. polityczny frysztacki (29 i pół gminy, 262 km2) i 52 i pół gmin (547 km2) pow. politycznego cieszyńskiego, w sumie 1280 km2. Szczegółowy przebieg granicy wyznaczyła Międzynarodowa Komisja Delimitacyjna, która ukończyła pracę 25 kwietnia 1921 r. Granica polsko-czechosłowacka na odcinku cieszyńskim liczyła 95 km długości. Po raz pierwszy w dziejach regionu Olza stała się linią granicy państwowej, choć wcześniej nie rozdzielała nawet żadnej z gmin. Teraz przecięła miasto Cieszyn, wsie [[Leszna Góra|Leszną Górną]], [[Sibica|Sibicę]], [[Puńców]], Marklowice Górne oraz w niewielkim stopniu wsie [[Kaczyce]], Zebrzydowice, Darków, Łąki, Raj, [[Istebna]]. Granica ukształtowała się ostatecznie w 1924 r., gdy od wsi Jaworzynka odłączono przysiółek Herczawa, przydzielając go Czechosłowacji. Zgodnie z uchwalonym 15 lipca 1920 r. przez Sejm Ustawodawczy w Warszawie statutem organicznym obszar przydzielony Polsce wszedł w skład autonomicznego woj. śląskiego. W 1921 r. kosztem pow. bielskiego do pow. cieszyńskiego przyłączono 29 gmin, a w 1924 r. dodatkowo Ochaby i Pruchną. W kwietniu 1938 r. do Bielska przyłączono Aleksandrowice (Alexanderfeld). Na obszarze zaolziańskiej części Cieszyna utworzono nowe miasto Czeski Cieszyn (Český Těšín), a dla zachodniej części powiatu cieszyńskiego nowy pow. polityczny czeskocieszyński. W 1919 r. Polską Ostrawę przemianowano na  Ślaską Ostrawę (Slezská Ostrava), w 1921 r. Lutynię Polską (Polská Lutyně) przemianowano na Lutynię Górną (Horní L.), Lutynię Niemiecką (Německá L.)  na  Lutynię Dolną (Dolní L.). Z Herczawy (Hrčava) utworzono odrębną gminę, przyłączając do niej część obszaru Bukowca (Bukovec). Poza tym z fragmentu przyłączonej do Czechosłowacji Lesznej Górnej (Horní Líštná) utworzono gminę o tej samej co w Polsce nazwie. W 1922 r. prawa miejskie uzyskała Orłowa (Orlová), w 1923 r. Karwina (w latach 1920-1938 Karvinná), a w 1930 r. Trzyniec  (Třinec). W 1924 r. do Morawskiej Ostrawy przyłączono morawskie wsie Przywóz (Přívoz), Witkowice, (Vítkovice), Mariańskie Góry, (Mariánské Hory) [[Zabrzeg]] (Zabřeh), Nową Wieś (Nová Ves), [[Grabówka|Grabówkę]] (Hrabska); od Bogumina oddzielono Pudłów (Pudlov), a nazwę gminy Szonychel (Šunychl) zmieniono na Nowy Bogumin (Nový B.). W 1928 r. pozbawiono Frydek statusu miasta wydzielonego. Siedzibą władz administracyjnych II instancji dla Kraju Śląskiego (Země Slezská), czyli czechosłowackiego (czeskiego) Śląska Cieszyńskiego i Opawskiego oraz przyłączonego do Czechosłowacji Kraiku Hulczyńskiego (w latach 1742-1920 części powiatu raciborskiego w Prusach, potem w Niemczech), pozostawała Opawa (Opava). Śląsk jako odrębny twór administracyjno-prawny w Czechosłowacji istniał do 30 listopada 1928 r., gdy w wyniku reformy administracyjnej doszło do ponownego połączenia Śląska z Morawami i utworzenia większej prowincji, Kraju Morawsko-Śląskiego (Země Moravskoslezská) ze stolicą w Brnie. W październiku 1938 roku, po przyłączeniu do Polski Zaolzia, obszar państwa polskiego i woj. śląskiego powiększył się o 805,1 km2, z czego 548,7 km2 przypadało na pow. czeskocieszyński (54 gmin), które przyłączono do pow. cieszyńskiego i 256,3 km2 na powiat frysztacki (31 gmin). W wyniku korekt do Polski przyłączono części wsi Gruszów, Hermanice (Heřmanice), Michałkowice (Michálkovice), Radwanice (Radvanice), Śląska Ostrawa, Bartowice (Bartovice), a stronie czeskiej oddano wieś Morawkę (Morávka), co usankcjonowano umowami międzypaństwowymi w Mistku 23 listopada i 9 grudnia 1938 roku. W świetle podpisanej 30 listopada 1938 r. umowy delimitacyjnej w Zakopanem do Polski przyłączono dodatkowo niecałe 45 km2 obszaru słowackiego okręgu czadeckiego (Čadecko) na Górnych Kisucach (Horne Kysuce), czyli części wsi Świerczynowiec (Svrčinovec), Czarne (Čierne), Skalite (Skalité) wdłuż linii kolejowej z żywieckiego Zwardonia do słowackiej Czadcy (Čadca) oraz skrawki jej przedmieścia, słowackich  wsi Rakowa (Raková),  Staszków (Staškov), Oleśna (Olešná), Turzowka (Turzovka). Ostatecznie Polska i woj. śląskie od października 1938 roku zyskały 869 km2. Po likwidacji Czecho-Słowacji w połowie marca 1939 r. Zaolzie graniczyło na zachodzie z Protektoratem Czech i Moraw (Protektorát Čechy a Morava, Protektorat Böhmen und Mähren), w którego składzie był pow. frydecki, a na południu z Państwem Słowackim (Slovenský štát). Po upadku Polski we wrześniu 1939 od października tego roku przynależny wcześniej do Polski Śląsk Cieszyński, bez zwróconych Słowacji nabytków w Czadeckiem, został wcielony do III Rzeszy, wchodząc w skład [[Rejencja katowicka|rejencji katowickiej (Regierungsbezirk Kattowitz)]] w ramach istniejącej [[Prowincja Śląska|prowincji śląskiej (Provinz Schlesien)]], a od stycznia 1941 r. w ramach nowo utworzonej [[Prowincja Górny Śląsk|prowincji górnośląskiej (Provinz Oberschlesien)]]. Niemcy zrezygnowali z zachowania pow. frysztackiego, w wyniku czego połączony Kreis Teschen, licząc 1462 km2, stał się drugim największym powiatem w całej Rzeszy, określanym w dokumentach również jako Olsaland lub Olsa-Gebiet. Z kolei Bielsko i [[Powiat bielski|pow. Bielski]] połączono administracyjnie z Białą i pow. bialskim oraz częścią pow. wadowickiego. Powiększony w ten sposób pow. bielski (Kreis Bielitz) obejmował obszar 1 448 km2. W 1941 r. do Morawskiej Ostrawy, która stała się (do 1949 r.) miastem statutarnym,  przyłączono Śląską Ostrawę, śląskie wsie Hruszów, Hermanice, [[Kończyce Wielkie]] (Kunčice), Kończyce Małe (Kunčičky), Michałkowice, Muglinów (Muglinov) i Radwanice oraz morawskie wsie Grabową (Hrabová), Nową Białą  (Nová Bělá), Starą Białą (Stará B.) i Wyszkowice (Výškovice), natomiast w 1943 r. do Frydku przyłączono Mistek, śląskie wsie Leskowiec (Leskovec), Stare Miasto (Staré Město) oraz morawski Świadniów (Sviadnov). W latach 1944-1945 istniało miasto Karwin-Freistadt z połączenia Karwiny z Frysztatem (Fryštát), Starym Miastem, Rajem (Ráj) i Darkowem (Darkowem). Po zakończeniu II wojny światowej Zaolzie powróciło do Czechosłowacji. W części polskiej Śląska Cieszyńskiego regionu nowe polskie wła-dze przywróciły przedwojenny podział admini¬stracyjny, w ramach funkcjonującego do połowy 1950 r. woj. śląskiego (śląsko-dąbrowskiego), a następnie do połowy 1975 r. [[Województwo katowickie w Polsce Ludowej|woj. Katowickiego]] (w latach 1953-1956 stalinogrodzkiego). W 1951 r. pow. miejski bielski połączono z pow. miej¬skim bialskim w jedno miasto Bielsko-Biała, które utrzy¬mało status miasta wydzielonego, a do pow. biel¬skiego przyłączono także gminy Bestwina – Wilkowice i [[Szczyrk]], zaś resztę dawnego małopolskiego pow. bialskiego podzielono między [[Powiat żywiecki|pow. żywiecki]] i nowopowstały [[Powiat oświęcimski|po¬w. oświęcimski]]. Poza tym z pow. bielskiego wyłą¬czono wówczas gminy [[Strumień]] – miasto i gminę Strumień oraz [[Chybie]] i przyłączono je do pow. cieszyńskiego, a prawa miejskie zyskała gmina Czechowice, do której przy¬łączono Dziedzice. Dokonano również korekt na pograniczu Czechowic z gminą Ligota. W połowie 1951 r. na obszarze miasta Cieszyna utworzono pow. miejski cieszyński. W 1954 r., w związku z przygoto¬waniami do budowy zbiornika goczałkowickiego, część obszaru gromad: Zabrzeg, [[Zabłocie]], Frelichów, Zarzecze i Chybie i gmin Ligota, Strumień – Wieś przyłączono do  [[Powiat pszczyński|pow. pszczyńskiego]]. W 1956 r. połączono Bystrą Śląską z Bystrą Krakowską, prawa miejskie zyskał [[Ustroń]], w 1962 r. [[Wisła (miasto)|Wisła]]. W listopadzie 1958 r. nazwę Czechowi¬ce zmieniono (po protestach mieszkańców) na [[Czechowice-Dziedzice]]. W 1959 r. Janowice włączono do [[Bestwina|Bestwiny]]. W 1968 r. do Bielska-Białej przyłączono osiedle [[Mikuszowice Śląskie]], gromady Ka¬mienica i Mikuszowice Krakowskie, część gromad: Hałcnów, Stare Bielsko, Komorowice, a część Aleksandrowic włączono do Wapienicy. W 1973 r. do Bielska-Białej włączono małopolską Straconkę, a do Cieszy¬na wsie [[Boguszowice]], Mnisztwo, Kalembice, Krasną, Pastwiska. W 1977 r. w granicach Bielska – Białej znalazło się Stare Bielsko, Wapienica, część [[Jawore|Jaworza]], reszta Komorowic i Hałcnowa, a w granicach Cieszyna Marklowice. Od 1 czerwca 1975 r., po kolejnej reformie administracyjnej, Śląsk Cieszyński wszedł w skład nowoutworzonego woj. bielskiego, za wyjątkiem Czechowic-Dziedzic oraz gminy Zebrzydowice, które znalazły się w pomniejszonym woj. katowickim. Woj. bielskie obejmowało wiele gmin małopolskich, stąd powstały warunki admini¬stracyjne i gospodarcze dla procesów integracyjnych, które stały się fundamentem wyodrębniania się nowego regionu Podbeskidzia. Nie objęły one jednak tradycyjnie ciążącemu Śląskowi terenu dawnego pow. cieszyńskiego i zachodniej części dawnego pow. bielskiego, których mieszkańcy w większości z zadowoleniem powitali likwidację woj. bielskiego i powrót Śląska Cieszyńskiego pod władzę administracyjną [[Katowice|Katowic]] w 1999 r. Po II wojnie światowej czeski Śląsk Cieszyński znalazł się ponownie w granicach ziemi Morawskośląskiej. Ziemi Śląskiej nie przywrócono, ale jako jej namiastkę zorganizowano tzw. śląską ekspozyturę Mo¬rawsko-Śląskiej Ziemskiej Rady Narodowej (Slezská expo¬zitura Moravskoslezského zemského národního výboru) z siedzibą w Ostrawie, której podlegały wszystkie dawne powiaty czeskiego Śląska i przylegające do nich trzy powiaty morawskie. W 1945 r. ponownie usamodzielniły się gminy przyłączone do Frydku, zachowując jednak wspólny samorząd. W latach 1947-1954 ponownie gminy te były połączone. W 1946 r. powiększoną w 1941 r. Morawską Ostrawę przemianowano na Ostrawę, do Trzyńca (Třinec), przyłączono wsie Końską (Konská), Dolną Leszną (Dolní L.) i Łyżbice (Bylice), a do Orłowej [[Łazy (Lazy)]] i [[Porębę (Poruba)]]. Historyczne struktury administracyjne przetrwa¬ły do przejęcia władzy przez komuni¬stów w lutym 1948 r. Od stycznia  1949 r. tradycyjne ziemie zostały zastąpione przez okręgi (kraje). Czeski Śląsk Cieszyński znalazł się w okręgu ostrawskim (Ostravský kraj). Pow. frysztacki zmienił nazwę na karwiński, powstał pow. ostrawski (12 miejscowości, m.in. miasto Bogumin z okolicą). W latach 1950-1954 Frydek i Mistek funkcjonowały pod nazwą Mistek, następnie już Frydek-Mistek. W 1949 r. połączono Karwinę z Frysztatem,  Darkowem, Rajem, Sta¬rym Miastem i utworzono „wielką” Karwinę.  W 1955 r. z części wsi Błędowice Dolne (Dolní Bludovice), Szonów (Šenov) i Szumbark (Šumbark) utworzono nowe miasto Hawierzów (Havířov). Reforma administracyjna z 1960 r. zniosła okręg ostrawski, a czeski Śląsk Cieszyński znalazł się w granicach okręgu północnomorawskiego (Severomoravský kraj) ze stolicą w Ostrawie. Likwidacji uległ pow. czeskocieszyński,  którego obszar został rozdzielony między pow. karwiński i frydecko-mistecki, co oznaczało również rozdzielenie Zaolzia. Nazwa Śląsk zniknęła z administracyjnej mapy Czechosło¬wacji. Do Frydku-Mistka przyłączono wieś  Pańskie Nowe Dwory (Panské Nové Dvory), do Trzyńca Kojkowice (Kojkovice) i Górną  Leszną (Horní L.), do Orłowej Lutynię Górną, do Jabłonkowa (Jablunkov) Nawsie (Návsí).W 1975 r. do Jabłonkowa przyłączono wsie Łomną Górną i Dolną (D.,H. Lomná), Boconowice (Bocanovice), Piosek (Písek) i Bukowiec, a w 1979 r. do Frydku-Mistka ponownie przyłączono Leskowiec, Stare Miasto i Świadniów oraz Chlebowice (Chlebovice) i Łysówki (Lysůvky) z Zelinkowicami (Zelinkovíce), zaś w 1980 r. Skalicę (Skalice) i Starzec (Staříč), podobnie jak [[Gródek]] (Hrádek) do Jabłonkowa. W Polsce po upadku komunizmu w 1989 r., w wyniku reformy administracyjnej w styczniu 1999 r. uległo likwidacji woj. bielskie, doszło do reaktywacji powiatów, a cały historyczny Śląsk Cieszyński w granicach Rzeczypospolitej Polskiej, czyli powiat bielski (11 gmin, 458 km2) i cieszyński (12 gmin, 730 km2), znalazły się w nowoutworzonym woj. śląskim ze stolicą w Katowicach. W powstałej w 1993 r. po rozpadzie Czechosłowacji Republice Czeskiej czeska część Śląska Cieszyńskiego znalazła się od 2000 r. w nowo utworzonym Kraju Morawskośląskim (do 2001 r. istnieją¬cym pod nazwą Kraju Ostrawskiego) ze stolicą w Ostra¬wie. Nowy okręg jest mniejszy w porównaniu z dawnym Krajem Północnomorawskim i w nazwie respektuje istnienie Śląska. Końcem 2002 r. w RC przestały funkcjonować władze administracyjne i samorządowe powiatów, które zostały zachowane tylko jako jednostki statystyczne. Ich kompetencje przeszły na większe miasta leżące na ich terenie jako tzw. miasta z poszerzonymi prawami, potocznie „małe powiaty”, z których w historycznej części Śląska Cieszyńskiego są położone: Bogumin, Orłowa, Hawierzów, Kar¬wina, Czeski Cieszyn, Trzyniec, Jabłonków, część Ostrawy i Frydku-Mistka. Fragment południowo-zachodniej części Śląska Cieszyńskiego należy do „małego powiatu” morawskiego Frydlantu nad Ostrawicą (Frýdlant nad Ostravicí). Struktury powiatowe zachowała jednak policja, sądy, służba zdrowia itp. Ostrawa odzyskała pozycję miasta statutarnego. W 1990 r. od Frydku-Mistka odłączyły się Starzyc i Stare Miasto, w 1992 r. Świadniów, w 1990 r. od Jabłonkowa odłączył się Gródek, w 1994 r. Nawsie, w 2000 r. usamodzielniła się jabłonkowska dzielnica Pioseczna (Písečná). Aktualnie na terenie czeskiej części Śląska Cieszyńskiego znajduje się w całości lub częściowo 76 gmin, łącznie z Ostrawą, Frydkiem-Mistkiem, Ostrawicą (Ostravice) i Starymi Hamrami (Staré Hamry), których części leżą także na historycz¬nych Morawach.